Ο Πάπας Πίος XII εν καιρώ πολέμου γνώριζε λεπτομέρειες για την απόπειρα των Ναζί να εξοντώσουν τους Εβραίους στο Ολοκαύτωμα ήδη από το 1942, σύμφωνα με μια επιστολή που βρέθηκε στα αρχεία του Βατικανού που έρχεται σε αντίθεση με την επίσημη θέση της Αγίας Έδρας εκείνη την εποχή ότι οι πληροφορίες που είχε ήταν ασαφείς και μη επαληθευμένες, μεταδίδει το Reuters.
Η κιτρινισμένη, δακτυλόγραφη επιστολή, που αναπαράγεται στην ιταλική Corriere della Sera την Κυριακή, είναι εξαιρετικά σημαντική επειδή ανακαλύφθηκε από εσωτερικό αρχειοθέτη του Βατικανού και δημοσιοποιήθηκε με την ενθάρρυνση των αξιωματούχων της Αγίας Έδρας.
Η επιστολή, με ημερομηνία 14 Δεκεμβρίου 1942, γράφτηκε από τον πατέρα Λόθερ Κένιγκ, έναν Ιησουίτη που συμμετείχε στην αντιναζιστική αντίσταση στη Γερμανία, και απευθυνόταν στον προσωπικό γραμματέα του πάπα στο Βατικανό, πατέρα Ρόμπερτ Λάιμπερ, επίσης Γερμανό.
Ο αρχειοφύλακας του Βατικανού Τζιοβάνι Κόκο είπε στην Corriere ότι η σημασία της επιστολής ήταν «τεράστια, μια μοναδική περίπτωση», επειδή έδειξε ότι το Βατικανό είχε πληροφορίες ότι τα στρατόπεδα εργασίας ήταν στην πραγματικότητα εργοστάσια θανάτου.
Στην επιστολή, ο Κένιγκ λέει στον Λάιμπερ ότι πηγές είχαν επιβεβαιώσει ότι περίπου 6.000 Πολωνοί και Εβραίοι την ημέρα δολοφονούνταν σε «καμίνι SS» στο στρατόπεδο Belzec κοντά στο Rava-Ruska, το οποίο ήταν τότε μέρος της κατεχόμενης από τους Γερμανούς Πολωνίας και τώρα βρίσκεται στην δυτική Ουκρανία.
«Η καινούργια και η σημασία αυτού του εγγράφου πηγάζει από ένα γεγονός: τώρα έχουμε τη βεβαιότητα ότι η Καθολική Εκκλησία στη Γερμανία έστειλε στον Πίο XII ακριβείς και λεπτομερείς ειδήσεις σχετικά με τα εγκλήματα που διαπράττονταν κατά των Εβραίων», είπε ο Κόκο στην εφημερίδα, άρθρο της οποίας. είχε τίτλο: «Ο Πίος ΧΙΙ γνώριζε».
Ερωτηθείσα από τον συνεντευκτή της Corriere εάν η επιστολή έδειχνε ότι ο Πίος ήξερε, ο Κόκο είπε: «Ναι, και όχι μόνο από τότε».
ΕΓΓΡΑΦΑ ΠΟΥ ΤΑΞΙΝΟΜΗΘΗΚΑΝ ΚΑΤΑ ΤΥΧΗ
Η επιστολή έκανε αναφορά σε δύο άλλα στρατόπεδα των Ναζί – το Άουσβιτς και το Νταχάου – και πρότεινε ότι υπήρχαν και άλλες επιστολές μεταξύ Κένιγκ και Λάιμπερ που είτε έχουν χαθεί είτε δεν έχουν βρεθεί ακόμη.
Οι υποστηρικτές του Πίου λένε ότι εργάστηκε στα παρασκήνια για να βοηθήσει τους Εβραίους και δεν μίλησε για να αποτρέψει την επιδείνωση της κατάστασης για τους Καθολικούς στην κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη. Οι επικριτές του λένε ότι δεν είχε το θάρρος να μιλήσει για πληροφορίες που είχε παρά τις εκκλήσεις των Συμμαχικών δυνάμεων που πολεμούσαν τη Γερμανία.
Η επιστολή ήταν μεταξύ των εγγράφων που ο Κόκο είπε ότι φυλάσσονταν με τυχαίους τρόπους στη Γραμματεία Εξωτερικών του Βατικανού και μόλις πρόσφατα παραδόθηκε στα κεντρικά αρχεία όπου εργάζεται.
Η Σουζάν Μπράουν-Φλέμινγκ, διευθύντρια Διεθνών Ακαδημαϊκών Προγραμμάτων στο Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον, δήλωσε στο Reuters σε ένα email ότι η αποκάλυψη δείχνει ότι το Βατικανό λαμβάνει σοβαρά υπόψη τη δήλωση του Πάπα Φραγκίσκου ότι «η Εκκλησία δεν φοβάται την ιστορία» όταν διέταξε να ανοίξουν τα αρχεία εν καιρώ πολέμου το 2019.
«Υπάρχει τόσο η επιθυμία όσο και η υποστήριξη για μια προσεκτική αξιολόγηση των εγγράφων από επιστημονική σκοπιά – είτε είναι ευνοϊκή είτε δυσμενή σε αυτό που αποκαλύπτουν τα έγγραφα», είπε.
Σε ένα email στο Reuters, ο Ντέιβιντ Κέρτσερ, βραβευμένος με Πούλιτζερ συγγραφέας του «The Pope at War», ενός βιβλίου του 2022 για τα χρόνια του Πίου, είπε ότι ο Κόκο ήταν ένας «κορυφαίος, σοβαρός μελετητής», τοποθετημένος κεντρικά στο Βατικανό για να ξεθάψει την αλήθεια.
Οι Μπράουν-Φλέμινγκ, Κόκο και Κέρτζερ θα συμμετάσχουν σε ένα μεγάλο συνέδριο για τον Πίο και το Ολοκαύτωμα τον επόμενο μήνα στο Pontifical Gregorian που χρηματοδοτείται από καθολικές και εβραϊκές οργανώσεις, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ και ισραηλινές και αμερικανικές ερευνητικές ομάδες για το Ολοκαύτωμα, μεταξύ άλλων.
