Μια νέα έρευνα για την εκλογική συμπεριφορά των Ευρωπαίων έναν στους τρεις να ψηφίζει λαϊκιστικά, ακροδεξιά ή ακροαριστερά κόμματα, με μια ευρεία στήριξη σε αντισυστημικές πολιτικές να αναδύεται σε όλη την ήπειρο, ορθώνοντας μια αυξανόμενα προβληματική εναλλακτική προς τη mainstream πολιτική, ανέφερε ο Guardian.

Η ανάλυση που διεξήχθη από πάνω από 100 πολιτικούς επιστήμονες σε 31 χώρες κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, στις εθνικές εκλογές του προηγούμενου έτους, το 32% των Ευρωπαίων ψηφοφόρων ψήφισε αντισυστημικά κόμματα, σε σύγκριση με ένα 20% στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και ένα 12% στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Ακόμα, η έρευνα, με επικεφαλής τον Matthijs Rooduijn, πολιτικό επιστήμονα στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, η οποία διατέθηκε αποκλειστικά στον Guardian, διαπίστωσε επίσης ότι περίπου οι μισοί από εκείνους που ψηφίζουν αντισυστημικά υποστηρίζουν ακροδεξιά κόμματα – και αυτό το ποσοστό ψήφων αυξάνεται ολοένα και πιο γρήγορα.

234 αντισυστημικά κόμματα

Πριν από πέντε χρόνια, κυκλοφόρησε σε συνεργασία με τον Guardian το PopuList, το οποίο εντόπισε φέτος 234 κόμματα σε όλη την Ευρώπη συμπεριλαμβανομένων των 165 αντισυστημικών κομμάτων. Κατατάσσει 61 κόμματα ως ακροαριστερά και 112 ως ακροδεξιά.

Συνήθως σε συνδυασμό με μια δεξιά ή αριστερή «ιδεολογία υποδοχής», η αντισυστημική ψήφος διαιρεί την κοινωνία σε δύο ομοιογενείς και αντίθετες ομάδες, έναν «καθαρό λαό« έναντι μιας «διεφθαρμένης ελίτ», και υποστηρίζει ότι η πολιτική πρέπει να αποτελεί έκφραση της «βούλησης του λαού», θεωρούν οι συντάκτες της έκθεσης.

Αναφέρεται πως για ορισμένους αυτές οι παραλλαγές λαϊκισμού είναι μία δημοκρατική διόρθωση, καθώς προκρίνει τον απλό άνθρωπο έναντι των ελίτ, των συμφερόντων και του κατεστημένου, ενώ για άλλους, τα κόμματα αυτά, όταν βρίσκονται στην εξουσία, συχνά υπονομεύουν τους δημοκρατικούς κανόνες, υπονομεύοντας τη δικαιοσύνη και τα μέσα ενημέρωσης ή περιορίζοντας τα δικαιώματα των μειονοτήτων, μερικές φορές με τρόπους που θα διαρκέσουν πολύ περισσότερο από τη θητεία τους.

«Για τους αντισυστημικούς, ό,τι βρίσκεται ανάμεσα στη «βούληση του λαού» και στη χάραξη πολιτικής είναι κακό», είπε ο Rooduijn. «Αυτό περιλαμβάνει όλους εκείνους τους ζωτικούς ελέγχους και ισορροπίες –ελεύθερη δημοσιογραφία, ανεξάρτητα δικαστήρια, προστασία για τις μειονότητες- που αποτελούν ουσιαστικό μέρος μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας».

Μαζί με τον ηγέτη της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, και το κυβερνών κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη της Πολωνίας, αρκετοί ακροδεξιοί ηγέτες και κόμματα, όπως η Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία, το κόμμα των Φινλανδών και οι Σουηδοί Δημοκράτες, έχουν πρόσφατα ανέλθει στην εξουσία ή συμμετέχουν σε κυβερνητικούς συνασπισμούς.

Άλλα βλέπουν μεγάλη άνοδο της δημοτικότητάς τους. Το κόμμα «Ελευθερία» της Αυστρίας (FPÖ) προηγείται στις δημοσκοπήσεις ένα χρόνο μετά τις εκλογές, το γερμανικό AfD διπλασίασε το μερίδιο των ψήφων του στο 22% και βρίσκεται δεύτερο μπροστά από το κεντροαριστερό SPD, η Μαρίν Λεπέν καλπάζει στη Γαλλία, ενώ στην Ελλάδα μπήκαν στη Βουλή τρία ακροδεξιά κόμματα, επισημαίνει ο Guardian.

Όσον αφορά την Ελλάδα, αναφέρει τους Σπαρτιάτες, τη ΝΙΚΗ και την Ελληνική Λύση, περιγράφοντάς τα ως «ακροδεξιά, νατιβιστικά κόμματα», ενώ σημειώνει ότι ανάλογης ιδεολογίας κόμματα φαίνονται να ενισχύονται με προοπτική να συμμετάσχουν σε κυβερνήσεις στη Σλοβακία, την Πολωνία και την Ολλανδία.

Πλήθος παραγόντων κρύβονται πίσω από την τάση αυτή, σύμφωνα με τους ερευνητές, οι οποίοι εξέτασαν τα κόμματα που είχαν κερδίσει τουλάχιστον μία έδρα ή το 2% των ψήφων στις εκλογές του εθνικού κοινοβουλίου από το 1989.

Σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες, η πίεση προς την παραδοσιακή κεντροδεξιά, να υιοθετήσει ακροδεξιές πολιτικές προτάσεις, ιδίως για τη μετανάστευση, έχει γίνει ακραία, με τη ριζοσπαστικοποίηση της κεντροδεξιάς να σημαίνει ότι η υγειονομική ζώνη που τη χώριζε επί μακρόν από την ακροδεξιά, πλέον να εξανεμίζεται.

Ο Cas Mudde, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, ο οποίος διατύπωσε έναν ευρέως αποδεκτό ορισμό του λαϊκισμού, είπε ότι η βασική υποστήριξη για τα αντισυστημικά, ιδιαίτερα τα ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα δεν είχε στην πραγματικότητα αυξηθεί πολύ.

«Αυτό που έχει μεγαλώσει είναι η ομάδα των ψηφοφόρων που δείχνει ανοχή. Αυτοί που δεν θα ψήφιζαν τη Λεπέν στον πρώτο γύρο των γαλλικών προεδρικών εκλογών, αλλά θα ψήφιζαν στον δεύτερο. Αυτή η ομάδα έχει πραγματικά, πραγματικά μεγαλώσει».

Οι ερευνητές του PopuList δεν κάνουν εκλογικές προβλέψεις και δεν είναι σαφές με ποιον τρόπο πρόκειται να εξελιχθεί η αύξηση του ποσοστού των αντισυστημικών ψήφων. Ορισμένοι αναλυτές λένε ότι οι ανησυχίες ότι πλέον η Ευρώπη«τείνει  προς την ακροδεξιά» είναι υπερβολικές. Λένε ότι το κέντρο είναι πιο ανθεκτικό από ό,τι δείχνουν οι δημοσκοπήσεις και τα εκλογικά αποτελέσματα.

Ο Mujtaba Rahman, του Eurasia Group, δήλωσε ότι τα κεντροδεξιά κόμματα «υιοθετούν πιο σκληρές θέσεις για το κλίμα, τη μετανάστευση και τα δικαιώματα LGBTQ, αλλά υπάρχουν όρια στο πόσο επιτυχημένο μπορεί να αποδειχθεί αυτό». Εν τω μεταξύ, είπε, «τα περισσότερα ακροδεξιά κόμματα έχουν μετακινηθεί αποφασιστικά προς το κέντρο σε θέματα οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής, καθώς και στις απόψεις τους για την Ε.Ε.»

Η διολίσθηση της κεντροδεξιάς προς την ακροδεξιά θα συναντήσει τελικά τα όριά της, υποστήριξε ο Rahman, σημειώνοντας τις κακές πρόσφατες επιδόσεις του Vox στην Ισπανία. Στις ευρωεκλογές του επόμενου έτους, προέβλεψε άλλη μια κεντρώα πλειοψηφία. «Η μετακίνηση προς την άκρα δεξιά είναι απίθανο να είναι η πανάκεια που πιστεύουν πολλά κόμματα», είπε.

Ο Mudde ήταν λιγότερο αισιόδοξος. Η κοινωνία είχε αλλάξει, είπε. Η ενσωμάτωση των ριζοσπαστικών δεξιών ιδεών είχε οδηγήσει σε ριζοσπαστικοποίηση του κέντρου. Η ανοχή της ριζοσπαστικής δεξιάς – μεταξύ των ελίτ και του κοινού – είχε σαφώς αυξηθεί. Οι διαχωριστικές και οι συναινέσεις έχουν σπάσει.

«Κοιτάξτε τους Τόρις της Βρετανίας», είπε. «Στον λόγο και τη ρητορική τους, είναι ριζοσπαστικοί δεξιοί. Και καθώς το mainstream ριζοσπαστικοποιείται, η ριζοσπαστική δεξιά πρέπει να προχωρήσει παραπέρα, να προσφέρει κάτι διαφορετικό, να ξεχωρίσει».