Εν μέσω γενικής σιωπής από τα ελληνικά (και διεθνή) ΜΜΕ, οι Αρμένιοι του Ναγκόρνο-Καραμπάχ πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς προς τη «μητέρα-πατρίδα» Αρμενία, εγκαταλείποντας ιστορικά τους εδάφη. Πρόκειται για μια δραματική, ιστορική στιγμή για ένα λαό, ο οποίος υπήρξε θύμα γενοκτονίας στο παρελθόν. Μετά από μόλις μία ημέρα συγκρούσεων, εγκαταλειμμένη πλήρως από την Αρμενία και από κάθε εξωτερική βοήθεια, η αυτοαποκαλούμενη «Δημοκρατία του Αρτσάχ» παραδόθηκε στο Αζερμπαϊτζάν με την ηγεσία της να επιλέγει να αποφύγει περαιτέρω αιματοχυσία.
Τα γεγονότα στον Καύκασο, όπως πολλές φορές έχουμε αναλύσει έχουν πολύ μεγάλη σημασία για τις περιφερειακές και παγκόσμιες εξελίξεις δεδομένου ότι τοποθετούνται στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας αλλά και της πιθανής εμπλοκής του Ιράν. Εξηγείται έτσι η προσπάθεια των ΗΠΑ -εν πολλοίς πετυχημένη- να προκαλέσουν ρήγματα στη σχέση Ρωσίας-Αρμενίας αλλά και το άγχος της Μόσχας να μην ανοίξει με κανένα τρόπο ένα ευρύτερο μέτωπο στην περιοχή.
Επιπλέον όμως, είναι και εξόχως διδακτικά. Για όλες τις χώρες και ιδίως για εμάς. Γιατί υπέστησαν οι Αρμένιοι αυτήν την εθνική καταστροφή;
Πρώτον, επαναπαύθηκαν στη νίκη και στο «παγωμένο» καθεστώς της σύγκρουσης που είχε προηγηθεί πριν από 30 χρόνια. Η νίκη της αρμενικής πλευράς των αρχών της δεκαετίας του ’90 είχε επιτευχθεί έναντι ενός πρόχειρα συγκροτημένου αζερικού στρατού, με τους δύο εμπολέμους να κατέχουν οπλοστάσιο σοβιετικού τύπου. Έκτοτε, το Αζερμπαϊτζάν αξιοποιώντας τους πλουτοπαραγωγικούς του πόρους εξοπλίστηκε με σύγχρονο οπλισμό (κυρίως με drones και πυραύλους) από την Τουρκία, το Ισραήλ και τη Ρωσία, ενώ η Αρμενία ολιγώρησε δραματικώς.
Όταν ξέσπασε ο πόλεμος δύο χρόνια πριν, οι αρμενικές δυνάμεις ηττήθηκαν συντριπτικώς και αναγκάστηκαν να δεχτούν υποχωρήσεις στο Ναγκόρνο- Καραμπάχ. Επρόκειτο για την αρχή του τέλους, η οποία σφραγίστηκε από το γεγονός ότι τα δύο χρόνια που μεσολάβησαν, η αρμενική ηγεσία δεν έκανε τίποτα για να προετοιμάσει τις ένοπλες δυνάμεις της για ένα νέο πόλεμο. Καμία «παγωμένη» σύγκρουση δεν παραμένει «παγωμένη» για πάντα και καμία σύγκρουση δεν αναζωπυρώνεται με τους τρόπους του παρελθόντος. Εκείνος από τους εμπολέμους που δεν προετοιμάζεται εμπράκτως για διαφορετικά σενάρια, θα ηττηθεί.
Δεύτερον, η Αρμενία παραγνώρισε τα προφανή σημάδια της αλλαγής της ισορροπίας ισχύος. Μέχρι και το 2005, τα ποσά σε επίπεδο αμυντικών δαπανών μεταξύ των δύο κρατών βρίσκονταν σε μια σχετική εγγύτητα (λιγότερα από μισό δις για κάθε κράτος). Έκτοτε, οι διαφορές αυξήθηκαν με τρόπο εκθετικό, φτάνοντας σε συγκεκριμένες χρονιές να είναι ακόμα και επταπλάσιες υπέρ του Αζερμπαϊτζάν. Οι εξοπλισμοί κάθε χώρας τόσο από πλευράς από μεγέθους όσο και είδους αποτελούν ενδείξεις του πού αποσκοπεί. Αν επιλέγεις στις διεθνείς σχέσεις να παραγνωρίζεις τα σημάδια, η πραγματικότητα θα σε εκδικηθεί.
Τρίτον, μετά την αρχική της νίκη, η Αρμενία δεν αξιοποίησε κατά κανένα τρόπο την επιτυχία της. Δεν ενσωμάτωσε το Αρτσάχ, ούτε παγίωσε καθ’ οιονδήποτε την ύπαρξή του. Δε δημιούργησε κανένα νομικό έρεισμα υπεράσπισης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ούτε και αποπειράθηκε να δεσμεύσει τους συμμάχους της, στην υπεράσπισή του.
Τέταρτον, η Αρμενία επέλεξε ένα άλμα στο κενό πριν χρόνια στην εσωτερική της πολιτική ζωή. Ένας «νέος», «άφθαρτος», φιλοδυτικός (φίλος διαφόρων ευαγών ιδρυμάτων της καπιταλιστικής Δύσης) «αδιάφθορος» πολιτικός διεκδίκησε μέσα από μια «έγχρωμη» κινητοποίησητην ηγεσία της Αρμενίας και την πήρε. Όπως πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, η Δύση, δηλαδή η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ θα έκαναν την Αρμενία παράδεισο με τα λεφτά τους ή τουλάχιστον θα έδιναν στους Αρμένιους τη δυνατότητα να μεταναστεύσουν στον «περιποιημένο κήπο» του Μπορέλ.
Ο Πασινιάν ήταν και παραμένει άνθρωπος σε αποστολή: να διαλύσει τη σχέση Αρμενίας και Ρωσίας. Την ίδια στιγμή κατά την οποία ουσιαστικώς εγκατέλειπε τη συμμαχία με τη Ρωσία κέρδιζε από τις ΗΠΑ δηλώσεις και επισκέψεις αξιωματούχων, οι οποίες είναι πολύ χρήσιμες για χαρτοπόλεμο αλλά καθόλου, για πραγματικό πόλεμο. Μάλιστα, πλέον ούτε δηλώσεις υποστήριξης φτάνουν από τις ΗΠΑ (βλ. δηλώσεις Κίρμπι) αλλά οι συνήθεις ίσες αποστάσεις. Έφτασε μάλιστα ο Πασινιάν, στο σημείο να καταγγέλλει τη Ρωσία γιατί δε διέσωσε το Αρτσάχ ενώ ο ίδιος όχι μόνο σφύριζε αδιάφορα αλλά έδειχνε και δείχνει με κάθε τρόπο ότι θέλει να το ξεφορτωθεί. Αν κάποιοι έχουν εκκενωθεί αυτό συμβαίνει λόγω Ρώσων, οι οποίοι κατά τα λοιπά, φυσικά και δε θα πολεμήσουν αντί της Αρμενίας για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Θα περιμένουν να πέσει ο Πασινιάν από τους συμπατριώτες του και ίσως μετά να κινηθούν με κάποιον τρόπο, όχι φυσικά για να ξεκινήσουν πόλεμο με το Αζερμπαϊτζάν (τουλάχιστον όχι άνευ ετέρου λόγου).Με άλλα λόγια, καλή η επικοινωνία αλλά το να εμπιστεύεσαι σε τέτοιες διεθνοπολιτικές «γειτονιές», πολιτικά πρόσωπα, εμφανώς πρακτορεύοντα συμφέροντα ξένων δυνάμεων (και μάλιστα των ΗΠΑ) αποδεικνύεται από επικίνδυνο έως τραγικό.
Πέμπτον, ο Πασινιάν είχε εν πολλοίς δίκιο όταν υποστήριξε ότι είναι λάθος για μια χώρα να βασίζεται σε μια μόνο ξένη δύναμη. Το λάθος του Πασινιάν έγκειται στο πού έδωσε την έμφαση σε αυτή τη φράση. Αντί να επικεντρώνεται στην ανάγκη να μη βασίζεται το κράτος του σε ξένες δυνάμεις, αυτός εννοεί ότι δεν πρέπει να στηρίζεται σε ένα κράτος αλλά σε περισσότερα. Στην πράξη δε, ούτε αυτό πρεσβεύει. Τη μετάβαση από μια συμμαχία-πατρωνία σε μια άλλη υποστηρίζει, με το δεύτερο πάτρωνα μάλιστα να είναι χειρότερος καθότι κείται μακράν και δεδομένου ότι έχει ισχυρότερα συμφέροντα στους εχθρούς της Αρμενίας. Με άλλα λόγια, αντί να φτιάξει μια ισχυρή Αρμενία, ο Πασινιάν ως κατευθυνόμενος από ξένα συμφέροντα και τυχοδιώκτης οδήγησε τη χώρα του σε μια πατρωνία χωρίς κανένα αντίκρισμα.
Ο λαός του σήμερα πληρώνει την πολιτική του με έναν ιστορικό ξεριζωμό. Ο ίδιος ο Πασινιάν και το κατεστημένο το οποίο τον υποστηρίζει νομίζει ότι θυσιάζοντας το Αρτσάχ κερδίζει την ειρήνη με το Αζερμπαϊτζάν και περισσότερα κεφάλαια για τη χώρα του (ή και ίσως για έναν πιο στενό κύκλο γύρω του). Πρόκειται για συνταγή καταστροφής. Η Αρμενία θα καταστεί απολύτως εκβιάσιμη και χειραγωγούμενη από το Αζερμπαϊτζάν και μια σειρά ακόμα κρατών.
Είναι εντυπωσιακό και άκρως ανησυχητικό πόσα κοινά μπορεί να εντοπίσει κανείς με όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα. Ένα πολιτικό κατεστημένο που πρακτορεύει συμφέροντα των ΗΠΑ. Άνοιγμα της ψαλίδας με την Τουρκία σε μια σειρά κρισίμων μεγεθών, με κυριότερο ίσως το μέγεθος της αμυντικής βιομηχανίας μας ως προς τη δική τους. Την εχθρότητά μας προς τη Ρωσία παρότι είναι τόσο σημαντική για τα εθνικά μας συμφέροντα. Τις ανέξοδες ρητορείες από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Τους εξοπλισμούς μας που υπηρετούν τη στρατηγική των ΗΠΑ για πόλεμο εναντίον της Ρωσίας. Την ανάδειξη απίθανων τυχοδιωκτών στην εσωτερική πολιτική ζωή. Έναν ηγέτη- εκπρόσωπο ενός κατεστημένου, ο οποίος γαντζώνεται στην καρέκλα του, ενώ ο λαός του βυθίζεται.
Μια «παγωμένη» σύγκρουση με την οποία το κατεστημένο θέλει να ξεμπερδεύει και για μια τυχόν αναθέρμανση της οποίας, ουδόλως προετοιμάζεται. Όχι, η κατάστασή μας δεν είναι ίδια με της Αρμενίας ή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ πολύ περισσότερο. Οι διαφορές είναι πολλές. Προσοχή όμως: τα μηνύματα είναι εδώ. Και όποιος τα υποτιμήσει θα πληρώσει πολύ βαρύ τίμημα.
