Ένα χρόνο πριν, στις 5 Σεπτεμβρίου του 2022, ο Μάγκνους Κάρλσεν άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Με ένα tweetανακοίνωσε την αποχώρησή του από το τουρνουά του Σαιντ Λιούις, ένα από τα ισχυρότερα της χρονιάς. Γρήγορα οι λόγοι έγιναν γνωστοί: ο Κάρλσεν κατηγόρησε τον Αμερικανό γκραν μετρ Χανς Νίμαν ότι η επικράτησή του στη μεταξύ τους παρτίδα αποτέλεσε προϊόν κάποιου είδους εξαπάτησης. Ο κύβος είχε ριφθεί.
Το επόμενο διάστημα είδαμε να εξελίσσεται σε νέα μορφή το παμπάλαιο τυπικό της επίδειξης σκακιστικής καχυποψίας. Έχοντας ως δεδομένο την παλαιά παραδοχή του νεαρού ότι έχει κλέψει σε διαδικτυακό ηβέντ, οι Σέρλοκ Χολμς του διαδικτύου άρχισαν τις εικασίες για τον τρόπο που επετεύχθη αυτό σε μια παρτίδα επί της σκακιέρας, με φυσική παρουσία. Θα θυμόμαστε ότι το πλέον απολαυστικό (με όλους τους τρόπους) σενάριο ήταν αυτό την χρησιμοποίησης πρωκτικών σφαιρών, η δόνηση των οποίων προκαλούσε τη μεταφορά του μηνύματος. Οργασμικό ματ, αλήθεια!
Αλλά εις μάτην. Καμία απόδειξη δεν κατέστη δυνατό να προσκομιστεί. Αυτό δεν εμπόδισε ωστόσο τον Κάρλσεν από το να δηλώσει ότι αρνείται στο εξής να αντιμετωπίζει τον Νίμαν. Στις26 Σεπτεμβρίου 2022 οπαγκόσμιος πρωταθλητής δημοσιοποίησε μια ανοιχτή επιστολή προς τον σκακιστικόκόσμο όπου χωρίς να κατηγορεί τον Νίμαν ότι έκλεψε συγκεκριμένα στη δική τους παρτίδα, χάριν προφύλαξης, αποφασίζει να μην αντιμετωπίζει παίκτες που είναι ύποπτοι. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, η ιστοσελίδα chess.com, ιδιοκτησίας πλέον της εταιρείας του Κάρλσεν, αποφάσισε να αποκλείσει τον Νίμαν από τα διαδικτυακά τουρνουά που διεξάγει. Η ΦΙΝΤΕ παρενέβη με τη σειρά της λέγοντας ότι θα διερευνήσει το συμβάν, προειδοποιώντας επίσης τον Κάρλσεν ότι με τέτοιου είδους ενέργειες θέτει σε κίνδυνο την υπόληψη του αθλήματος. Σ’ όλο αυτό το γαϊτανάκι των ποκερικών κινήσεων είχαμε διαβλέψει μία στρατηγική αυτονόμησης του Κάρλσεν από τη ΦΙΝΤΕ, μια στρατηγική που έριχνε άδεια για να πιάσει γεμάτα, βυθομετρώντας τον αντίκτυπο της υπόθεσης στη δημοσιότητα, με πιθανό ορίζοντα τις οργανωτικές κινήσεις προς εναλλακτικές της ΦΙΝΤΕ διοργανωτικές επιλογές. Υπενθυμίζουμε εξάλλου ότι ο Κάρλσεν έχει οικειοθελώς αποσυρθεί από το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της ΦΙΝΤΕ, τη στιγμή ωστόσο που εξακολουθεί να παραμένει το αδιαμφισβήτητο νούμερο 1 της παγκόσμιας κατάταξης.
Κι ο Νίμαν όμως δεν στάθηκε απαθής. Στις 20 Οκτωβρίου 2022, ο Νίμαν υπέβαλε αγωγή για συκοφαντική δυσφήμιση εναντίον του Κάρλσεν, της εταιρείας του Play Magnus, του Chess.com, του Ντάνιελ Ρενς που «τρέχει» το Chess.comκαι του Αμερικανού γκραν μετρ Χικάρου Νακαμούρα. Το σκεπτικό της αγωγής ήταν ότι διαστρεβλώθηκαν με πρόθεση οι δηλώσεις του Νίμαν, ώστε να δοθεί η εντύπωση πως τα συμβάντα παραβατικής σκακιστικής συμπεριφοράς του Νίμαν στο παρελθόν ήταν μεγαλύτερα από όσο είχε αυτός παραδεχθεί. Η συμπαιγνία που καταγγέλλει ο Νίμαν θεωρεί ότι έχει σκοπό να καταστρέψει την καριέρα του. Η αγωγή απορρίφθηκε στις 27 Ιουνίου 2023.
Η απόφαση για την αγωγή θύμισε στο κοινό την υπόθεση, που όλα τα μέρη την είχαν κάπως παραμερίσει. Μετά την αρχική αναταραχή ηρεμία είχε επιστέψει στη σκακιστική λίμνη. Και γιατί όχι άλλωστε; Ο Κάρλσεν συνέχισε να παίζει και το 2023 για να κάνει ακόμα πιο οξεία την ένταση ανάμεσα στον να είναι ο καλύτερος αλλά να σνομπάρει ταυτόχρονα και το παγκόσμιο πρωτάθλημα βάλθηκε να κερδίζει το ένα τουρνουά μετά το άλλο. Αποκορύφωμα ήταν το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν. Μη σας ξεγελά ο τίτλος, πρόκειται απλώς για άλλο ένα μεγάλο τουρνουά. Η ιδιαιτερότητά του είναι ότι αποτελεί μια από τις ελάχιστες σκακιστικές διοργανώσεις με σύστημα νοκ άουτ. Λόγω του συστήματος αποκλεισμού είναι πολλά τα τάι μπρέικ που αποτελούνται από παρτίδες σύντομου χρόνου. Ο Κάλσεν απλώς σάρωσε. Το Παγκόσμιο Κύπελλο ήταν ο μόνος σοβαρός τίτλος που έλειπε από τη λίστα των επιτυχιών του -όχι πλέον. Στο ίδιο χρονικό διάστημα το chess.comσυνέχισε την ανάπτυξή του, τα τουρνουά του προσελκύουν όλα τα μεγάλα ονόματα. Η σκακιστική βιομηχανία παραμένει ανθηρή. Μόνο ο Νίμαν δεν είχε ανοδική πορεία αυτό το διάστημα. Μετά τον Οκτώβριο του 2022, οπότε και κορυφώθηκε η διαμάχη, ο Νίμαν άρχισε να χάνει έδαφος στην λίστα του ΕΛΟ. Δεν μιλάμε για τραγικά πράγματα, αλλά σε μια ηλικία που συνήθως η άνοδος είναι ο κανόνας, ο Νίμαν είδε μια «διόρθωση» 30 περίπου μονάδων, που τον κρατάνε κάτω από το όριο του 2700, όριο που σηματοδοτεί την είσοδο στην υπερελίτ. Εικάζω ότι η συντονισμένη επίθεση Κάρλσεν και σκακιστικής βιομηχανίας έπαιξαν τον ρόλο τους.
Και ξάφνου, έναν χρόνο σχεδόν μετά τις βαριές κουβέντες, τις κατηγόριες και τις μηνύσεις που έπεσαν, σκάει σαν κεραυνός εν αιθρία η είδηση ότι Κάρλσεν/ Chess.comκαι Νίμαν θάβουν το τσεκούρι του πολέμου.«Είμαι πρόθυμος να παίξω εναντίον του Νίμαν σε μελλοντικές διοργανώσεις, αν βρεθούμε αντίπαλοι», είπε ο Κάρλσεν. Ανυπόμονος να γίνει αυτό δήλωσε και ο Νίμαν, με τους δικηγόρους του να χαρακτηρίζουν τη μέρα «μεγάλη» για το σκάκι. Για μια «δεύτερη ευκαιρία» που την αξίζουν όλοι έκανε λόγο το chess.com. Για θάψιμο πολέμου, αυτό το τελευταίο το λες και θάψιμο απλώς. Μετά το πέρασμά του από το Καθαρτήριο για να του κοπούν οι πολλές φιλοδοξίες ο Νίμαν επέστρεψε στον σκακιστικό Παράδεισο, όχι πλήρως αποκαθαρμένος αλλά με το στίγμα να υπάρχει και να απειλεί να επανεμφανιστεί.
Ή μήπως η επανεπιστροφή συμβαίνει για αυτό και μόνο; Για να επιστρέψει ο δολοφόνος στον τόπο του εγκλήματος και να έχουμε νέα θύματα -άρα και νέο επικοινωνιακό ντόρο; Λίγες μέρες μετά την επιστροφή του Νίμαν νέα βόμβα εξερράγη. Σε ένα διαδικτυακό τουρνουά στην πλατφόρμα chess.com, ο Κράμνικ έπαιξε εναντίον του Νίμαν και νικήθηκε στην άμυνα του Βερολίνου – το «όπλο» που χρησιμοποίησε ο Κράμνικ ως μαύρος και κράτησε τον Κασπάροφ στις μηδέν νίκες για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα το 2000.Ο Κράμνικ θεώρησε ότι κάτι πήγε στραβά στην παρτίδα και στην αμέσως επόμενη, διαμαρτυρόμενος, έπαιξε μια ξεκάθαρα κακή συνέχεια ώστε να γίνει ματ σε 3 κινήσεις. Ο Νίμαν αρνήθηκε να κάνει το ματ και εγκατέλειψε. Ένα νέο επεισόδιο στο σήριαλ ξεκίνησε. Προσπαθώντας να προσδιορίσει το τι ήταν αυτό που τον ενόχλησε, ο Κράμνικ ανέφερε ότι ανά στιγμές στην παρτίδα ένιωσε άβολα, ότι τον προβλημάτισε ο τρόπος που ο Νίμαν διαχειρίστηκε τον χρόνο του, ότι κάποιες κινήσεις του φάνηκαν περίεργες. Τίποτα συγκεκριμένο δηλαδή.
Σε μια επικοινωνιακή κίνηση, ο Νίμαν ανέβασε βίντεο στο Twitter/Xμε το οποίο καλεί τον Κράμνικ να βρεθούν μαζί και να τον προπονήσει, ώστε να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι το επίπεδο του νεαρού Αμερικανού και να σιγουρευτεί ότι δεν τον κλέβει. Στην σκακιστική κοινότητα η κίνηση του Νίμαν πήρε μερικά θαυμαστικά, με τον προπονητή, συγγραφέα, εκδότη και υποστηριχτή του Νίμαν Γιάκομπ Άαγκαρντ να την θεωρεί κίνηση ωριμότητας.
Σε μεταγενέστερο tweetτου ο Νίμαν δηλώνει ότι προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον Κράμνικ μέσω του Ίλια Λεβιτόφ, του επιχειρηματία, ιδρυτή σκακιστικού σάιτ, διοργανωτή τουρνουά και φίλου του Βλαντιμίρ Κράμνικ.
Από ότι φαίνεται, ωστόσο, για τον Κράμνικ το πρόβλημα δεν είναι ο Νίμαν. Στις 19 Σεπτεμβρίου ο πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής πέταξε την ακόμα μεγαλύτερη βόμβα: ανακοίνωσε ότι εγκαταλείπει το chess.com. «Αποφάσισα να σταματήσω να παίζω στο chess.com από αύριο. Απλά πάρα πολλοί ξεκάθαρα απατεώνες εδώ και τίποτα δεν γίνεται για να καθαρίσει την πλατφόρμα από αυτούς τους μικρούς λωποδύτες. Σκληρά λόγια αλλά αληθινά», αναφέρει μεταξύ άλλων στην ανακοίνωση που ανάρτησε στην πλατφόρμα.
Για τον Κράμνικ η συνεχής αύξηση των διαδικτυακών τουρνουά δεν συνοδεύεται από τις ανάλογες ενέργειες για τη θωράκιση της αξιοπιστίας τους και την προστασία των συμμετεχόντων σ’ αυτά. Ρίχνοντας και μια μπηχτή, επισημαίνει ότι εναντίον του Κάρλσεν είναι πιο δύσκολο να δοκιμάσει να κλέψει κανείς, καθώς μια νίκη εναντίον του τραβά αμέσως τα βλέμματα. Αντίθετα, απέναντι σε πιο «λάιτ» αντιπάλους είναι πιο εύκολο να δοκιμάσει κανείς να τους εξαπατήσει.
Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς θα εξελιχθεί αυτό το δεύτερο επεισόδιο της Νιμανιάδας. Προφανώς, ο νεαρός Αμερικανός δεν αποτελεί πια το κέντρο της δράσης, αλλά την βολική αναφορά που δρα ως δείκτης προσδιορισμού του μεγαλύτερου θέματος της εξαπάτησης. Το κρίσιμο εδώ είναι να προσδιοριστεί το γιατί ο Κράμνικ αποφάσισε να μιλήσει τώρα και γιατί προχώρησε στην κλιμάκωση της αντίδρασής του αμέσως μετά την άμβλυνση του θέματος από τον Κάρλσεν και το chess.com. Προς τα παρόν μόνο εικασίες μπορεί να κάνουμε. Θα ήθελα ωστόσο να επισημάνω και μια ενδιαφέρουσα σύμπτωση. Η απόφαση του Κράμνικ να εγκαταλείψει το chess.comέρχεται λίγες μέρες πριν την έναρξη της εβδομάδας σκακιού που διοργανώνει ο Λεβιτόφ στο Άμστερνταμ, τέσσερα χρόνια μετά την προηγούμενη, και πρώτη μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η σύνθεση του τουρνουά είναι κάπως παλαιική, αντικατοπτρίζοντας την επιθυμία του Λεβιτόφ να δει φίλους του να ανταγωνίζονται. Το να ξαναδεί κανείς τον Κράμνικ, τον Ανάντ, τον Γκέλφαντ και τον Σβίντλερ είναι μια νοσταλγική χαλάρωση από την καθημερινότητα των παιδιών θαυμάτων που κατακλύζουν τον χώρο. Είναι επίσης και μια σπάνια ευκαιρία να δει κανείς μαζεμένους τόσους Ρώσους. Ασχέτως της επίσημης θέσης που έχουν πάρει όλοι αυτοί για τον πόλεμο δεν είναι χωρίς σημασία ότι θα παίξουν σε ένα τόσο ρωσοκεντρικό τουρνουά στην καρδιά της Ευρώπης.
Συνδέεται η γκρίνια προς το δυτικότροπο chess.comμε την αναβίωση ρωσοκεντρικών τουρνουά; Άγνωστο. Σίγουρα ωστόσο δεν είναι κάτι που θα πρέπει να προσπεραστεί αβίαστα. Στο διαδικτυακό -γρήγορο- σκάκι, στις κυρίαρχες πλατφόρμες και στους πρωταγωνιστές του τέμνονται τη στιγμή αυτή τα βασικά διλήμματα της εξέλιξης του σκακιού την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης: η παλιά και η νέα γενιά, με την πρώτη να νοσταλγεί το ξύλο (μεταφορικά και κυριολεκτικά) της ζωντανης σκακιέρας σε αργά διαστήματα σκέψης, και τη δεύτερη να μην έχει καν σκακιέρα στο σπίτι (η δήλωση είχε γίνει από τον ίδιο τον Κάρλσεν: «συνειδητοποίησα ότι δεν είχα σκακιέρα σπίτι· πήγα και αγόρασα μία»)· η ΦΙΝΤΕ και οι επικριτικές της, με τους δεύτερους να πληθαίνουν τις διοργανώσεις παράλληλων, διαδικτυακών και φυσικών διοργανώσεων, με τις πρώτες ωστόσο να επικρατούν, βοηθώντας την απαγκίστρωση από τις αναγκαίες χορηγίες που είναι αναγκαίες για τη διεξαγωγή «κανονικών» τουρνουά· ο δυτικός κόσμος και η Ρωσία, μετά τα γεγονότα της Ουκρανίας. Η αγωνία για τη συνέχεια είναι αρκετή για να πειστούμε ότι το σήριαλ συνεχίζεται…
