Των Νικόλα Λεοντόπουλου και Θοδωρή Χονδρόγιαννου, Αναδημοσίευση από τον ιστότοπο Reporters United.
Έχουμε ένα αίτημα από μια σουπερ-κακή χώρα και ήθελα να ξέρω τι επιλογές έχουμε…
Το αίτημα έρχεται από τη Λιβύη, από τη μεριά του Χαφτάρ. Και πραγματικά δεν ξέρω αν απαγορεύεται ή όχι… Αν το μάθει ο Τύπος, είμαστε νεκροί.
Το τηλεφώνημα λαμβάνει χώρα τον Μάιο του 2021. Στη μια άκρη, ο Στεφάν Σαλιές, επικεφαλής της γαλλικής Nexa, εταιρείας που από το 2019 συνεργάζεται στενά με την Intellexa, η οποία εμπορεύεται το Predator. Στην άλλη μεριά της γραμμής, ο νομικός σύμβουλος της Nexa Κάι Χεφτ. Οι δυο τους συζητούν σχετικά με το ενδεχόμενο η Nexa να πουλήσει λογισμικό υποκλοπών (spyware) στον Στρατάρχη Χαφτάρ (ο οποίος ελέγχει σημαντικό μέρος της Ανατολικής Λιβύης), παρότι αυτό απαγορεύεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Πρόκειται μόνο για μία απ’ τις πολλές πωλήσεις εξοπλισμού υποκλοπών που έκαναν τα τελευταία χρόνια εταιρείες και πρόσωπα του γαλαξία Intellexa προς αυταρχικά καθεστώτα.
Αυτό που δεν γνωρίζει εκείνη τη στιγμή ούτε ο Σαλιές ούτε ο Χεφτ ούτε κι ο Ταλ Ντίλιαν, ιθύνων νους πίσω από την Intellexa και στενός συνεργάτης του Σαλιές, είναι ότι οι συνομιλίες τους παρακολουθούνται με τη διαδικασία της νόμιμης επισύνδεσης από τη γαλλική αστυνομία. Κι αυτό γιατί τα στελέχη της Nexa θεωρούνται ύποπτα για σοβαρά εγκλήματα λόγω πώλησης κατασκοπευτικών λογισμικών στο καθεστώς της Αιγύπτου.
Είναι η πρώτη κραυγαλέα αντίθεση με το ελληνικό Predator Gate: Στη Γαλλία, η αστυνομία παρακολουθεί τους αυτουργούς των παράνομων υποκλοπών. στην Ελλάδα αστυνομικοί παρακολουθούν με φυσική παρακολούθηση στο κέντρο της Αθήνας, (ρεπορτάζ του Γιάννη Σουλιώτη στην Καθημερινή) και με ψηφιακή (κείμενο του Τάσου Τέλλογλου) τους δημοσιογράφους που ερευνούν τις υποκλοπές.
Δίωξη για συνέργεια σε βασανιστήρια
Σύντομα, στα μέσα Ιουνίου του 2021 -κι ενώ στην Ελλάδα το Predator βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη παγιδεύοντας ευαίσθητους στόχους- ο Σαλιές και άλλα στελέχη της Nexa θα συλληφθούν από τις γαλλικές αρχές. Την έρευνα σε βάρος τους αναλαμβάνει η Ειδική Υπηρεσία για Εγκλήματα Πολέμου και Εναντίον της Ανθρωπότητας, καθώς ο Σαλιές και οι συνεργοί του, υψηλόβαθμα στελέχη της Nexa, κατηγορούνται για «συνέργεια σε βασανιστήρια» λόγω της πώλησης εξοπλισμού παρακολουθήσεων σε αυταρχικά καθεστώτα.
Οι αστυνομικοί πραγματοποιούν έφοδο στα σπίτια και τα γραφεία των διοικούντων της Nexa. Η έρευνα θα κρατήσει δύο ολόκληρες μέρες «εξαιτίας του όγκου των στοιχείων, σε φυσική και ψηφιακή μορφή», όπως σημειώνεται αργότερα σε αναφορά της γαλλικής αστυνομίας. (Είναι η δεύτερη κραυγαλέα αντίθεση με το ελληνικό Predator Gate, στο πλαίσιο του οποίου δεν έχει γίνει καμία σύλληψη ή προσαγωγή προσώπου που εμπλέκεται στο σκάνδαλο των υποκλοπών.)
Τα Predator Files
Η διεθνής δημοσιογραφική έρευνα Predator Files, στην οποία συμμετέχει το Reporters United, ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2022. Βασίζεται σε διαρροή εμπιστευτικών εγγράφων προς το γαλλικό Mediapart και το γερμανικό Spiegel, υπό τον συντονισμό του δικτύου EIC (European Investigative Collaborations) και με την τεχνική υποστήριξη του Security Lab της Διεθνούς Αμνηστίας. Στην έρευνα συμμετέχουν 15 ΜΜΕ απ’ όλον τον κόσμο, από το Mediapart και το Spiegel ως τη Washington Post στις ΗΠΑ.
Τα Predator Files επιχειρούν να χαρτογραφήσουν τις εταιρείες και τα πρόσωπα που συνθέτουν το σύμπαν της Intellexa, ν’ αποκαλύψουν τις μέχρι τώρα άγνωστες δυνατότητες των προϊόντων spyware και κυρίως τους τρόπους που αυτά κατέληξαν να πωλούνται και να ενισχύουν, με την ανοχή ή και τη συνεργασία ευρωπαϊκών κυβερνήσεων (και του Μαξίμου), την εξουσία αυταρχικών καθεστώτων σε Μέση Ανατολή, Αφρική και Ασία.
Σήμερα, παρουσιάζουμε ορισμένα από τα ευρήματα της πολύμηνης έρευνας, ευρήματα με διεθνή χαρακτήρα αλλά από τα οποία συνάγονται σημαντικά συμπεράσματα σχετικά με την εξέλιξη της υπόθεσης των υποκλοπών και εντός της χώρας μας. Κι από αύριο, προχωρούμε στα ελληνικά ευρήματα της έρευνας, ευρήματα που επιβεβαιώνουν την κομβική θέση της Ελλάδας και τον ρόλο της κυβέρνησης Μητσοτάκη στο ευρύτερο σύμπαν της Intellexa.
12 συμπεράσματα από τα Predator Files
- Ο γαλαξίας Intellexa είναι πολύ πιο εκτεταμένος απ’ όσο είχαμε φανταστεί. Πρόκειται για ένα πλέγμα προσώπων και εταιρειών που έχουν την έδρα τους σε τουλάχιστον 11 χώρες: Ελλάδα, Ιρλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Τσεχία, Κύπρος, Ουγγαρία, Ελβετία, Ισραήλ, Βόρεια Μακεδονία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ).
Στο γράφημα χαρτογραφούμε τις κυριότερες σχέσεις προσώπων και εταιρειών.
- Πολύ πιο εκτεταμένη είναι η λίστα των χωρών στις οποίες οι εταιρείες του γαλαξία Intellexa πραγματοποίησαν πωλήσεις ή προώθησαν τα προϊόντα τους. Σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για αυταρχικά καθεστώτα που παραβιάζουν βάναυσα τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Μέχρι σήμερα, γνωρίζαμε με βάση την έκθεση του Citizen Lab το 2021 ότι ίχνη του Predator είχαν εντοπιστεί σε χώρες όπως το Ομάν, η Αρμενία, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος και φυσικά η Ελλάδα. Όμως, σύμφωνα με νέα έκθεση του Security Lab της Διεθνούς Αμνηστίας η οποία θα δημοσιευτεί τις επόμενες μέρες (και στην οποία απέκτησε πρόσβαση το Reporters United στο πλαίσιο των Predator Files), στοιχεία σχετικά με τη λειτουργία του Predator εντοπίστηκαν μεταξύ άλλων στη Μαδαγασκάρη, την Αγκόλα, το Βιετνάμ, το Σουδάν, την Ινδονησία, τη Μογγολία και το Καζακστάν.
Επιπλέον, έγγραφα της Nexa που κατασχέθηκαν από τις γαλλικές αρχές αποκαλύπτουν πως τα κατασκοπευτικά λογισμικά της Intellexa προωθήθηκαν για πώληση και προς τη Μαλαισία, τις Φιλιππίνες, τον Μαυρίκιο, το Καμερούν και το Ιράκ.
- Στον γαλαξία Intellexa, η Ελλάδα δεν είναι ένα μακρινό άστρο αλλά βρίσκεται στο κέντρο του, τόσο σε επίπεδο επιχειρησιακό, πολιτικό (μέσω των διευκολύνσεων εξαγωγών της ελληνικής κυβέρνησης προς αυτήν) και εταιρικό (με τη συμμετοχή Ελλήνων στα πολυδαίδαλα εταιρικά σχήματα) όσο και επικοινωνιακό (με τον συντονισμό από ελληνικό έδαφος των προσπαθειών της εταιρείας για διαχείριση της κρίσης). Για όλα αυτά θα πούμε περισσότερα σε επόμενα ρεπορτάζ μας.
- Μέσα από τα εμπιστευτικά έγγραφα της διαρροής, το Predator της Intellexa αναδεικνύεται ως ένα εξαιρετικά πετυχημένο εμπορικό προϊόν, το οποίο στελέχη της Nexa διαφημίζουν ανενόχλητα και σε πολλές περιπτώσεις καταφέρνουν να πουλήσουν σε πολλές κυβερνήσεις ανά τον κόσμο ακόμα κι όταν αυτό αντίκειται στην ενωσιακή νομοθεσία.
Η έρευνα αποκαλύπτει πως η συμφωνία με την κάθε νέα χώρα αποκτά το δικό της παρατσούκλι. Πρόκειται συνήθως για ένα όνομα που παραπέμπει σε σοκολάτες: Η πώληση λογισμικού στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, αποκαλείται «Toblerone».
- Κι όμως, υπάρχει μια ουσιώδης διαφορά που καταρρίπτει το αφήγημα της κυβέρνησης Μητσοτάκη περί χρήσης του Predator στην Ελλάδα από ιδιώτη: Η διεθνής δημοσιογραφική έρευνα ως τώρα δεν εντόπισε ούτε μία χώρα, εντός και εκτός Ευρώπης, στην οποία το Predator να μην πουλήθηκε (απευθείας ή μέσω μεσάζοντα) σε κρατικές αρχές ή κυβέρνηση.
- Η Ελλάδα δεν είναι φυσικά η μόνη δυτική χώρα που συνδέεται με το Predator, είτε ως εισαγωγέας είτε ως εξαγωγέας. Αποτελεί όμως, μέχρι αυτή τη στιγμή, τη μοναδική ευρωπαϊκή χώρα στην οποία το παράνομο λογισμικό χρησιμοποιήθηκε για μαζική παρακολούθηση υπουργών, στρατιωτικών, δημοσιογράφων, επιχειρηματιών.
- Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, όπως θα αναλύσουμε σε επόμενο μέρος της έρευνάς μας, έπαιξε κρίσιμο ρόλο ώστε το παράνομο λογισμικό να εξαχθεί σε αυταρχικά καθεστώτα, συντελώντας εμμέσως στη διάπραξη σοβαρών αδικημάτων κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε αναλυτικό ρεπορτάζ μας θα αναδείξουμε το παρασκήνιο της εξαγωγής λογισμικού υποκλοπών στη Μαδαγασκάρη. Υπενθυμίζουμε ότι, σύμφωνα με τους New York Times, η κυβέρνηση Μητσοτάκη έδωσε τον Νοέμβριο του 2021 δύο άδειες εξαγωγής του Predator στην αφρικανική χώρα.
- Για αντίστοιχες εξαγωγές λογισμικού σε αυταρχικά καθεστώτα, όπως προαναφέραμε, δύο από τους αυτουργούς της υπόθεσης διώχθηκαν στη Γαλλία με την κατηγορία της «συνέργειας σε βασανιστήρια». Στην Ελλάδα, μέχρι αυτή τη στιγμή, κανένα πρόσωπο που εμπλέκεται στο ελληνικό Predator Gate (είτε ως στέλεχος εταιρείας είτε ως δημόσιος αξιωματούχος) δεν έχει προσαχθεί ή διωχθεί.
- Ενώ στην Ελλάδα, το σύστημα των νόμιμων επισυνδέσεων χρησιμοποιήθηκε (σε συνδυασμό με το Predator όπως αποδεικνύουν οι περιπτώσεις Κουκάκη, Ανδρουλάκη και Σίφορντ) καταχρηστικά και εξωθεσμικά ως εργαλείο κατασκοπείας σε βάρος πολιτικών προσώπων και δημοσιογράφων, στη Γαλλία η νόμιμη και συνταγματικά κατοχυρωμένη διαδικασία των επισυνδέσεων χρησιμοποιήθηκε για να εξαρθρωθεί το τοπικό κύκλωμα των υποκλοπών.
- Και στη Γαλλία έγιναν πολιτικές παρεμβάσεις από κυβερνητικούς παράγοντες κοντά στον πρόεδρο Μακρόν προκειμένου να εμποδιστεί η θεσμική διαλεύκανση της υπόθεσης, όμως αυτό δεν εμπόδισε τη γαλλική αστυνομία να προχωρήσει σε έρευνες, προσαγωγές, συλλήψεις και τελικά διώξεις.
Όταν το 2020 οι Γάλλοι εισαγγελείς ανακάλυψαν ότι η Nexa πουλούσε εξοπλισμό υποκλοπών στον Χαφτάρ, ξεκίνησαν έρευνα εναντίον των αυτουργών της πώλησης, καθώς ο Λίβυος στρατάρχης είναι ύποπτος για εγκλήματα πολεμους και ούτως ή άλλως στη Λιβύη έχει επιβληθεί διεθνές εμπάργκο όπλων. Όμως, σύμφωνα με τα ευρήματα των Predator Files, η διενέργεια της έρευνας θα εμποδιστεί μετά από παρεμβάσεις του εισαγγελέα της αντιτρομοκρατικής υπηρεσίας και του ίδιου του Γάλλου υπουργού Οικονομικών.
- To Reporters United απέκτησε πρόσβαση σε εμπιστευτικά τεχνικά έγγραφα τα οποία διέρρευσαν προς το γαλλικό Mediapart και το γερμανικό Spiegel στο πλαίσιο των Predator Files. Με τη βοήθεια του Security Lab της Διεθνούς Αμνηστίας είμαστε σε θέση να καταγράψουμε τις δυνατότητες των προϊόντων τα οποία ο όμιλος Intellexa πουλούσε – ορισμένα απ’ αυτά με δυνατότητες ακόμα πιο δυστοπικές απ’ αυτές του Predator.
Πρόκειται για εργαλεία τόσο ισχυρά ώστε να είναι «θεμελιωδώς ασύμβατα με τα ανθρώπινα δικαιώματα», συμπεραίνει η Διεθνής Αμνηστία στην έκθεσή της που θα δημοσιευτεί τις ερχόμενες μέρες.
- Το πλέγμα χωρών στις οποίες δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά οι εταιρείες της Intellexa εν πολλοίς ταυτίζεται με τα κράτη που έχουν αναπτύξει σημαντικές γεωπολιτικές συμμαχίες με την Ελλάδα (Γαλλία, Ισραήλ, Αίγυπτος, Ανατολική Λιβύη και Χαφτάρ, Κύπρος, Βόρεια Μακεδονία, Σαουδική Αραβία).
Διαπλοκή με Μακρόν
Ανάμεσα στα σημαντικότερα ευρήματα της έρευνας είναι η αποκάλυψη της διαπλοκής της Nexa με τον πρόεδρο Μακρόν. Η εταιρεία που εμπορεύεται λογισμικά υποκλοπών θα εκμεταλλευτεί την προνομιακή πρόσβαση που έχει στον Γάλλο πρόεδρο. Το νούμερο 3 του ομίλου, ο Ρενό Ροκ, συμμετείχε στην προεκλογική καμπάνια του Μακρόν το 2017. Δύο μήνες μετά τις εκλογές, η Γενική Γραμματεία Άμυνας και Εθνικής Ασφάλειας (SGDSN) έδωσε άδεια στη Nexa να «συνάψει συμβάσεις […] σε εμπιστευτικό επίπεδο άμυνας» με την GIC, την υπηρεσία του πρωθυπουργικού γραφείου που εποπτεύει τις επισυνδέσεις των μυστικών υπηρεσιών.
Ένα χρόνο αργότερα, η Nexa πέτυχε απευθείας συνάντηση με τον Μακρόν και τον (τότε) προεδρικό σύμβουλο Αλεξάντρ Μπεναλά (πρόσωπο στο επίκεντρο του μεταγενέστερου ομώνυμου σκανδάλου της προεδρίας Μακρόν). Από τον Μπεναλά η Nexa ζήτησε συνδρομή για την προώθηση των πωλήσεών της προς τη Σαουδική Αραβία.
Από τον συνταγματάρχη Καντάφι στον Στρατάρχη Χαφτάρ
Η Nexa πούλησε εξοπλισμό υποκλοπών στον Στρατάρχη Χαφτάρ, οι δυνάμεις του οποίου ελέγχουν την ανατολική Λιβύη στο πλαίσιο του εμφυλίου πολέμου με την επίσημη κυβέρνηση της Τρίπολης. Το συμβόλαιο υπογράφτηκε το 2020. Ο Χαφτάρ ήδη από εκείνη την εποχή υπήρξε στενός σύμμαχος της ελληνικής κυβέρνησης στην διαμάχη της τελευταίας με την (φιλοτουρκική) κυβέρνηση της Τρίπολης.
Σημαντική σημείωση: Ήδη από το 2007, η εταιρεία Amesys, πρόγονος της Nexa, είχε αναπτύξει το λογισμικό υποκλοπών Eagle (Αετός) με παραλήπτη τον Λίβυο δικτάτορα Μουαμάρ Καντάφι. Στο σχετικό εγχειρίδιο (στη διάθεση του Reporters United) το Eagle διαφημίζεται ως το πρώτο στον κόσμο λογισμικό που μπορεί να παρακολουθήσει «μαζικά» το Ίντερνετ «μιας ολόκληρης χώρας». (Περισσότερα για την υπόθεση στο ρεπορτάζ μας με τα ελληνικά ευρήματα, στις 6 Οκτωβρίου)
Το διαφημιστικό προσπέκτους του Eagle έθετε ρητορικά τις ερωτήσεις στις οποίες το λογισμικό μπορούσε να απαντήσει: «Ποια είναι η ψηφιακή ζωή του πληθυσμού σας; Επαφές, φίλοι, προμηθευτές, εταίροι; Ποιος έρχεται σε επαφή με ποιον στη χώρα σας;».
Στο σαλέ του Ταλ
Πού βρίσκεται όμως ο πραγματικός πρωταγωνιστής; Ο 62χρονος, μυθικός πλέον Ταλ Ντίλιαν, πρώην διοικητής της επίλεκτης μονάδας U 81 του ισραηλινού στρατού; Το 2017 έλαβε την υπηκοότητα της Μάλτας, αποκτώντας έτσι ευρωπαϊκό διαβατήριο.
Τα ίχνη του οδήγησαν τους Ελβετούς συναδέλφους μας από την εφημερίδα WOZ στο Σαμπερί, ένα χωριό κοντά στα γαλλικά σύνορα. Ο Ντίλιαν επένδυσε σε μια τοπική εταιρεία ταξί το 2019 και δύο χρόνια αργότερα, τη χρονιά δηλαδή που στην Ελλάδα οι παράνομες παρακολουθήσεις του Predator βρίσκονταν στο αποκορύφωμά τους, μια τοπική εφημερίδα δημοσίευσε καταχώρηση με συγχαρητήρια για τη γέννηση του γιου του.
Οι Ελβετοί συνεργάτες μας από τη WOZ έφτασαν στο κατώφλι του σαλέ του Ντίλιαν, στο Σαμπερί. Στην είσοδο μια πινακίδα υποδέχεται τον επισκέπτη στα γαλλικά: «Chez Dilian» («Το Σπίτι του Ντίλιαν»). Τη μέρα που οι δημοσιογράφοι επισκέφτηκαν το σπίτι, δεν ήταν κανείς εκεί. Σε μία από τις ομαδικές συνομιλίες μεταξύ στελεχών της Intellexa και της Nexa (αντικείμενο κατάσχεσης από τη γαλλική αστυνομία), ο Ντίλιαν εμφανιζόταν με τέσσερα διαφορετικά τηλέφωνα: Δύο αριθμούς στο Ισραήλ, έναν στην Κύπρο και έναν στην Ελβετία.
_______
Τα #PredatorFiles είναι μια διασυνοριακή έρευνα με τη συμμετοχή 15 ΜΜΕ, βασισμένη σε εμπιστευτικά έγγραφα στα οποία απέκτησαν πρόσβαση το γαλλικό Mediapart και το γερμανικό Der Spiegel, και υπό τον συντονισμό του δικτύου EIC (European Investigative Collaborations). Στην έρευνα συμμετέχουν τα μέλη του EIC NRC, Politiken, Expresso, Le Soir, De Standaard, VG, infolibre and Domani σε συνεργασία με τα μέσα ενημέρωσης Shomrim (Ισραήλ), Die Wochenzeitung (Ελβετία), Reporters United (Ελλάδα), Daraj Media (Λίβανος) και Washington Post (ΗΠΑ).
