Τις τελευταίες ημέρες η πολιτική ζωή στην Αλβανία επικεντρώνεται στη συμφωνία που σύναψε ο πρωθυπουργός-καλλιτέχνης Έντι Ράμα με την πολιτική εγγονή του Μουσολίνι, Τζόρτζια Μελόνι.
Η προ λίγων ημερών συμφωνία της Αλβανίας-Ιταλίας για τη δημιουργία προσφυγικών στρατοπέδων στην Αλβανία έχει προκαλέσει ήδη αντιδράσεις σε πολλαπλά επίπεδα. Η συμφωνία προβλέπει πρόσφυγες που αιτούνται ασύλου στην Ιταλία ή/και παράτυποι μετανάστες να «φιλοξενούνται» σε ένα καμπ που θα βρίσκεται στην πόλη Γκιάντερ της βόρειας Αλβανίας και ένα σημείο εισόδου/ταυτοποίησης στο Σεν-Γιν (Άγιος Ιωάννης).
Μια τέτοια συμφωνία πρακτικά μεταφέρει τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια τρίτη χώρα, καθώς, σύμφωνα με την Μελόνι, στα καμπς αυτά θα ισχύει η ιταλική νομοθεσία, την φύλαξη ωστόσο αναλαμβάνει η αλβανική αστυνομία. Ακόμα δεν έχει διευκρινιστεί αν θα είναι ανοιχτά ή κλειστά στρατόπεδα και σε τι επίπεδο. Η Μελόνι δήλωσε πως παιδιά, έγκυοι γυναίκες και άλλες προστατευόμενες κατηγορίες δεν θα μεταφέρονται σε αυτά, γεγονός που μόνο για θετική κατάσταση δε μας προϊδεάζει. Το καμπ αυτό θα «φιλοξενεί» όσους διασώζονται από την θάλασσα και η Μελόνι δεν κρύβει πως αυτή η κίνηση αποσκοπεί στην μείωση των θαλάσσιων ροών από τη Λιβύη. Μέχρι τώρα μετανάστες και πρόσφυγες πατούσαν σε ευρωπαϊκό έδαφος, η προοπτική να βρεθούν σε καμπς στον αλβανικό Βορρά μοιάζει να είναι μάλλον ένας αποτρεπτικός παράγοντας. Ταυτόχρονα η πίεση στις πόλεις του ιταλικού Νότου μειώνεται. Η συνθήκη αυτή είναι win/win για τη Μελόνι που αναλαμβάνει μόνο τα έξοδα λειτουργίας των καμπς και εκπληρώνει μια από της προεκλογικές δεσμεύσεις της, έστω και μερικώς. Τι οφέλη αποκομίζει η Αλβανία από αυτό όμως;
Εδώ είναι που ξεκινάνε και τα σημαντικά ερωτήματα. Ο Έντι Ράμα αυτή τη στιγμή είναι πολιτικά παντοδύναμος. Έχει κερδίσει και με μεγάλη διαφορά όλες τις πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις, η αντιπολίτευση είναι διχασμένη και ο φυσικός ηγέτης της Σαλί Μπερίσα αντιμετωπίζει το φάσμα της φυλάκισης λόγω διαφθοράς (θα επανέλθουμε αργότερα σε αυτό). Ο Ράμα έχει με το μέρος του τα μέσα ενημέρωσης και τη ντόπια ολιγαρχία, έχει την ανοχή (αν όχι τον θαυμασμό) Ευρωπαίων και Αμερικανών. Τι ακριβώς έχει να κερδίσει από μια τέτοια συμφωνία που έχει ξεσηκώσει αντιδράσεις στη γείτονα από όλο το φάσμα της αντιπολίτευσης; Η αλήθεια είναι πως δεν είναι εύκολο να βρεθεί μια άμεση απάντηση. Προφανώς θα υπάρξει κάποια επίσημη οικονομική συμφωνία μεταξύ Αλβανίας και Ιταλίας που θα ρυθμίζει το πόσα θα λαμβάνει το αλβανικό κράτος «ανά κεφάλι», αλλά αυτό δε φαίνεται από μόνο του ικανό να εξηγήσει την συμφωνία.
Ο Ράμα στις δηλώσεις του μίλησε για ειδική σχέση Ιταλίας-Αλβανίας και για ένα χρέος προς τους Ιταλούς για την αποδοχή της μετανάστευσης τη δεκαετία του ενενήντα, ενώ δήλωσε πως τέτοιο αίτημα είχαν απευθύνει και άλλα κράτη της Ε.Ε., αλλά μόνο στην Ιταλία είπε το «ναι». Τέτοια επίδειξη δουλοπρέπειας δεν περίμενε κανείς ακόμα και από τον Ράμα. Διότι μπορεί η πλειοψηφία των Αλβανών μεταναστών που ζουν σήμερα στην Ιταλία να έχουν ενσωματωθεί στην ιταλική κοινωνία και να απολαμβάνουν καλύτερες συνθήκες από τους αντίστοιχους στην Ελλάδα παραδείγματος χάρην, αλλά στη μνήμη των Αλβανών παραμένουν χαραγμένα τα ναυάγια που προκαλούσε η ιταλική ακτοφυλακή και οι εκατοντάδες πνιγμένοι στην Αδριατική όπως και τα κλειδαμπαρώματα των Αλβανών σε γήπεδα το κατακαλόκαιρο χωρίς σκιά, τροφή και νερό και οι απελάσεις και το υπόλοιπο δράμα της μετανάστευσης. Συνεπώς αυτές οι δηλώσεις ξεσήκωσαν κατακραυγή και δικαιολογημένα. Επίσης αντιδράσεις έχει προκαλέσει και το γεγονός πως στα καμπς θα ισχύει το ιταλικό δίκαιο, συνεπώς δημιουργούνται εντός της χώρας ζώνες «εκτός δικαιοδοσίας». Είναι ικανά τα μέχρι τώρα αναφερθέντα αντισταθμίσματα για μια τέτοια ανισομερή και κατάπτυστη συμφωνία; Προφανώς και όχι.
Η εύκολη εξήγηση είναι το πιθανό χρήμα «κάτω από το τραπέζι» που μπορεί να έχει δοθεί. Βέβαια το επίπεδο διαφθοράς της Αλβανίας και οι μίζες από τη τεράστια οικοδομική δραστηριότητα (που λαμβάνει διαστάσεις φούσκας) υποδαυλίζουν μια τέτοια εξήγηση. Για να το πούμε πιο απλά, με τόσο μαύρο χρήμα να κυκλοφορεί στην Αλβανία, γεγονός που έχει οδηγήσει σε κατρακύλα των ξένων νομισμάτων και ενίσχυση του αλβανικού λεκ σε σημείο που δυσκολεύει τις εξαγωγές, φαντάζει δύσκολο να δεχθεί κανείς ως εξήγηση των χρηματισμό του Ράμα από τη Μελόνι. Η πραγματικότητα είναι πως η Αλβανία έχει και αυτή έλλειψη από (φθηνά) εργατικά χέρια. Το πιο καταρτισμένο τμήμα του πληθυσμού έχει μεταναστεύσει, υπάρχει δημογραφική γήρανση και συγκέντρωση του μισού πληθυσμού στην πρωτεύουσα. Υπό αυτές της συνθήκες η πιθανή χρήση μεταναστών και προσφύγων στην παραγωγή (προφανώς μέσω μαύρης εργασίας) δεν φαντάζει πολύ μακρινή. Αρκεί να δει κανείς ότι ήδη η Αλβανία έχει εισροές μεταναστών από τη Μέση Ανατολή και την περιοχή των Ινδιών. Μια άλλη δραστηριότητα που θα ανθίσει με την παρουσία δεκάδων χιλιάδων μεταναστών που δεν θα θέλουν να βρίσκονται στην Αλβανία, αλλά να πάνε στην Ε.Ε., θα είναι αυτή των διακινητών. Να μια «επιχειρηματική δραστηριότητα» με τεράστια κερδοφορία!
Η αντίδραση της αλβανικής κοινής γνώμης για τη συγκεκριμένη συμφωνία ήταν πολύ αρνητική. Δυστυχώς σε μεγάλο βαθμό υπερισχύουν ξενοφοβικά και ρατσιστικά χαρακτηριστικά. Πέραν του «γινόμαστε η βρόμικη αποθήκη της Ιταλίας» υπάρχει και ο φόβος ότι η Ιταλία θα δέχεται την «αφρόκρεμα» και στην αλβανική πλευρά μείνει το «κατακάθι». Λίγες είναι οι φωνές που κάνουν λόγο για καταπάτηση του δικαιώματος στο άσυλο και άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δυστυχώς η μνήμη αποδεικνύεται και εκεί κοντή. Πόσα κοινά με την Ελλάδα πια…
Η συμφωνία συνάντησε τις επιφυλάξεις και της Κομισιόν, η οποία ζήτησε να ενημερωθεί λεπτομερώς, ώστε να βεβαιωθεί πως δεν θίγεται το κοινοτικό δίκαιο. Βέβαια η προσπάθεια να μετατοπιστούν τα σύνορα της Ε.Ε. σε ζητήματα ασύλου και μετανάστευσης δεν είναι κάτι το νέο. Η Αγγλία ήδη προ Brexit είχε συνάψει σχετική συμφωνία με την Ρουάντα, ενώ και η συμφωνία Τουρκίας-Ε.Ε. το 2016 στο ίδιο πνεύμα βρίσκεται. Επίσης κατά καιρούς είχαν συζητηθεί προτάσεις για δημιουργία δομών διαλογής προσφύγων στην Λιβύη ή το Μαρόκο, χωρίς ωστόσο να προχωρήσουν.
Η αντιμεταναστευτική πολιτική της Ευρώπης όπου η ακροδεξιά ρητορεία έχει γίνει κυρίαρχη πολιτική μοιάζει εντελώς κοντόθωρη για μια ήπειρο με γηρασμένο πληθυσμό που δείχνει σημάδια στασιμότητας αν όχι κάμψης. Η επιλογή μιας χώρας, όπως η Αλβανία, από την οποία έχει μεταναστεύσει κυριολεκτικά ο μισός πληθυσμός της προς όλο τον κόσμο τα τελευταία τριάντα χρόνια και έχει βιώσει στο πετσί της τη ξενιτιά, να γίνει το μαντρόσκυλο της Μελόνι δυστυχώς αποτελεί μαύρη κηλίδα για την χώρα.
