Δεν έχει προλάβει να κλείσει ένα μήνα από την ημέρα του σχηματισμού της και η κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ στην Ισπανία βρίσκεται αντιμέτωπη με τουλάχιστον τρεις σοβαρές κρίσεις.
Η πρώτη, που άνοιξε πριν ακόμη πάρει ψήφο εμπιστοσύνης, αφορά τη σύγκρουσή του, καλύτερα το lawfare, που έχει ανοίξει με το δικαστικό σώμα με φόντο το επίδικο της αμνηστίας προς τους Καταλανούς για να στηρίξουν την κυβέρνηση.
Η δεύτερη αφορά την εσωτερική κρίση που ενδέχεται να ξεσπάσει μετά την αποχώρηση των Podemos από τον συνασπισμό με το Sumar, διεκδικώντας περισσότερο πολιτικό χώρο και προβολή. Όμως η σημαντικότερη αντιδικία, που μπορεί να στοιχίσει στην κυβέρνηση, διαφαίνεται στη (γνωστή από παλιά) αντιδικία ανάμεσα στην υπουργό Οικονομικών Νάδια Καλβίνιο και την υπουργό Εργασίας Γιολάνδα Ντίαθ σχετικά με το ύψος των επιδομάτων ανεργίας.
Μολονότι εξελέγη για να αναλάβει την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανάπτυξης, η επίλεκτη των Βρυξελλών, υπουργός των Οικονομικών έχει προτείνει την περικοπή των επιδομάτων, τα οποία θέλει να αυξήσει η Ντίαθ. Το γεγονός ότι ξεσπά ανταγωνισμός ανάμεσα στα δύο υπουργεία, ενώ η Καλβίνιο δεν επρόκειτο από τον Ιανουάριο να κατέχει το χαρτοφυλάκιο, είναι ενδεικτικό του ποια πολιτική θα ακολουθήσει η ισπανική κυβέρνηση στον τομέα της οικονομίας, ανεξαρτήτως του προσώπου που θα βαστά τα ηνία της οικονομίας. Η τροποποίηση βασικών διατάξεων για την επιδοματική πολιτική, που θα επηρεάσει τη ζωή άνω των 3 εκατ. ανέργων, στην ουσία είναι μία υποχρέωση, για την οποία δεσμεύτηκε απέναντι στην Ε.Ε. η κυβέρνηση της Ισπανίας , προκειμένου να εκταμιευθεί η επόμενη δόση για τα ευρωπαϊκά κονδύλια του Next Generation.
Το επίδικο ζήτημα έγκειται στο ότι σε αυτή η Καλβίνιο έχει συμπεριλάβει στις εν λόγω τροποποιήσεις τη μείωση του ανώτατου χρονικού διαστήματος για την καταβολή του επιδόματος, από τους 30 μήνες σήμερα στους 12. Καθώς επίσης και τη μείωση του ποσού από τα 480 στα 330 ευρώ. Απεναντίας, η πρόταση της Γιολάνδα Ντίαθ είναι να αυξηθεί το ποσόν αυτό στα 660 ευρώ για τους πρώτους έξι μήνες, στα 540 ευρώ για το επόμενο 6μηνο και στη συνέχεια να διατηρηθεί το ποσό των 480 ευρώ τον μήνα. Παράλληλα, τα συνδικάτα CCOO και UGT υποστηρίζουν πως η τροποποίηση της αντίστοιχης παραγράφου του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για την οποία δεσμεύτηκε η κυβέρνηση στις Βρυξέλλες δεν μιλά για περικοπές. Και όπως είναι φυσικό, ζητούν ήδη περισσότερα μέτρα προστασίας για τους νέους και τις γυναίκες, τις πιο ευάλωτες εργασιακά κοινωνικές ομάδες στην Ισπανία.
Είναι ήδη εμφανές πως στην αντιπαράθεση τούτη ανάμεσα στις δύο υπουργούς και αντιπροέδρους της κυβέρνησης σοβεί μία καθαρά ιδεολογική σύγκρουση. Από τη μία η Καλβίνιο επαναλαμβάνει τη γνωστή επωδό της νεοφιλελεύθερης πτέρυγας (ακόμη και στο σοσιαλδημοκρατικό στρατόπεδο) που υποστηρίζει ότι θα πρέπει να υπάρξει μετάβαση από την επιδότηση της ανεργίας στη στήριξη της απασχόλησης. Αυτό που υπονοεί ότι, δεν ευθύνεται ο καπιταλισμός για τη δημιουργία της ανεργίας, αλλά ότι υπάρχουν άνεργοι που προτιμούν να εισπράττουν επιδόματα παρά να εργάζονται. Και φυσικά, πως συμβάλλουν στην ύπαρξη μίας «παραοικονομίας» και για τούτο θα πρέπει να επεκταθούν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί για την πάταξη αυτού του φαινομένου (στα κατώτερα οικονομικά στρώματα, εννοείται). Στην αντίπερα όχθη, η Ντίαθ αντιτείνει πως θα πρέπει να υπάρχει ένα σταθερό δίκτυ προστασίας για τους ευάλωτους και πως όταν οι άνθρωποι δυσκολεύονται να βρουν δουλειά είναι φυσικό να εστιάζουν τις προσπάθειες τους στην εύρεση μίας καλύτερης εργασίας, που να ικανοποιεί τις ανάγκες τους.
Η Καλβίνιο περιμένει να μάθει αν τελικά εγκαταλείψει την κυβέρνηση για να είναι πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, θέση που δεν θα καταλάβει μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2024. Η μεταρρύθμιση του επιδόματος ανεργίας πρέπει να παρουσιαστεί στις Βρυξέλλες πριν από το τέλος του έτους. Όπως και να έχει, θα είναι δύσκολο για μια προοδευτική κυβέρνηση να εξηγήσει ότι το πρώτο σημαντικό οικονομικό μέτρο που θα νομοθετήσει είναι η περικοπή των χρημάτων που κερδίζουν οι άνεργοι.
Μάλιστα, τη στιγμή που ο κύριος κι αριστερός πυλώνας της κυβέρνησης δοκιμάζεται από μία κρίση -εν πολλοίς αναμενόμενη, έστω και εάν στο Sumar προφασίζονται ότι προέκυψε αναπάντεχα. Η συμφωνία για μία κοινή κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της Αριστεράς υπό τον νέο σχηματισμό της Γιολάνδας Ντίαθ, υπονομεύθηκε από τους αποκλεισμούς προβεβλημένων στελεχών των Podemos. Πρώτο πλήγμα ο αποκλεισμός της Ιρένε Μοντέρο από τα ψηφοδέλτια και η υποεκπροσώπηση του «Μαβί» κόμματος, με αποτέλεσμα να διαθέτει μόλις πέντε βουλευτές στο νέο Σώμα. Πλέον το κόμμα του Πάβλο Ιγκλέσιας επιχειρεί με μία νέα εκδήλωση στις 16 Δεκεμβρίου να δηλώσει παρών και να διεκδικήσει μία πιθανή επανεκκίνηση, έπειτα από τον καταποντισμό του στις περιφερειακές εκλογές του Μαΐου, που το εξαφάνισαν κυριολεκτικά από τα τοπικά διοικητικά όργανα και του στοίχισαν έναν ρόλο κομπάρσου έκτοτε στις εξελίξεις μέσα στην κυβέρνηση και τη γενικότερη πολιτική δράση.
Οι μέρες του 2019 όταν οι Podemos συγκροτούσαν κυβέρνηση με το Psoe, έχοντας κερδίσει 5 εκατ. ψήφους και 69 έδρες έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί. Σήμερα μάλιστα η απόφασή τους να αποχωρήσουν από το Sumar αφήνει περισσότερο εκτεθειμένη και αποδυναμωμένη την αριστερή έγκλιση της κυβέρνησης. Όταν το Sumar συμφωνούσε με τους Σοσιαλιστές το έκανε προσφέροντας 31 βουλευτές εν συνόλω, ενώ τώρα ουσιαστικά έχει 26. Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις δύο αριστερές συνιστώσες, που οφείλονται στην υπεροψία και των μεν και των δε όσον αφορά τα πρωτεία και τον πρωταγωνισμό, ενδέχεται να μετεξελιχθεί σ’ αυτό που η Ντίαθ προειδοποιεί τον Ιγκλέσιας «να μην μπερδεύει ποιος είναι ο αντίπαλος».
Και τη στιγμή τούτη οι αντίπαλοι είναι αρκετοί. Αρχικά, η πρωτεύσασα στις εκλογές αντιπολίτευση, το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (ΡΡ) και το ακροδεξιό Vox, που έχασε την ευκαιρία να είναι αυτή στην κυβέρνηση, μεταχειρίζεται στο έπακρο το σημαντικό όπλο της αμνηστίας στους Καταλανούς. Με επιτυχία, καθώς η δημοσκόπηση της εταιρείας 40dB για λογαριασμό της εφημερίδας EL PAÍS για τον Δεκέμβριο, αποκαλύπτει πως το 60% των Ισπανών απορρίπτει την αμνηστία. Παράλληλα πληθαίνει τις διαμαρτυρίες στους δρόμους, όπως πρόσφατα πάλι στη Μαδρίτη και επιτίθεται στις συνεχιζόμενες διαβουλεύσεις της κυβέρνησης με τους Καταλανούς, που έχουν ξεκινήσει στη Γενεύη. Μάλιστα ο επικεφαλής του ΡΡ Αλβέρτο Νούνιεθ Φεϊχόο χαρακτήρισε «εξευτελισμό» το γεγονός πως οι συναντήσεις γίνονται με τη μεσολάβηση ενός ειδικού για… ομήρους από το Ελ Σαλβαδόρ. Την ίδια στιγμή ο υπουργός Προεδρίας για τη Δικαιοσύνη Φέλιξ Μπολάνιος χρειάσθηκε να υπερασπισθεί στις Βρυξέλλες τον νόμο για την αμνηστία στους Καταλανούς και να εξηγήσει πως πρόκειται για μία προσπάθεια να εξομαλυνθεί η κατάσταση κι όχι για μία συνταγματική ή άλλη νομική αλλαγή καθεστώτος.
Ακριβώς στη νομική πλευρά της αμνηστίας και γενικότερα η απονομή της δικαιοσύνης αποτελεί το τρίτο σημαντικό μέτωπο που αντιμετωπίζει η σημερινή κυβέρνηση Σάντσεθ. Το όργανο διοίκησης των δικαστών CGPJ, του οποίου η θητεία των μελών του έχει λήξει εδώ και πέντε χρόνια -ένεκα και της παρελκυστικής πολιτικής του ΡΡ στη σχετική συμφωνία που πρέπει να γίνει-έχει κηρύξει τον πόλεμο στην κυβέρνηση. Το Συμβούλιο έχει απορρίψει συλλήβδην τον νόμο για την αμνηστία και έχει μεθοδεύσει τις κινήσεις του. Για πρώτη φορά το CGPJ αρνήθηκε να εγκρίνει τον διορισμό ενός γενικού εισαγγελέα του κράτους. Η απόφαση βέβαια δεν είναι δεσμευτική, όμως αποκαλύπτει μέχρι πού μπορεί να ωθήσει την αντίδρασή του.
Από την άλλη πλευρά, το επίσης σημαντικό δικαστικό όργανο, το Ανώτατο Δικαστήριο ακύρωσε τον διορισμό της Μαγδαλένα Βαλέριο στη θέση της προέδρου του Συμβουλίου του Κράτους, με το σκεπτικό ότι «δεν πληροί το κριτήριο του να είναι μία νομικός με αναγνωρισμένο κύρος». Από την πλευρά του, ο Πέδρο Σάντσεθ παραδέχθηκε πως η αμνηστία δεν ήταν μέσα στις προθέσεις του, όμως ήταν αναγκαία για να εξομαλυνθεί η κατάσταση στην Καταλονία. Κι αναφέρθηκε στην έννοια του lawfare -που επικαλέσθηκαν οι Καταλανοί στη συμφωνία- και έχει προκαλέσει την οργή των δικαστών, καθώς αναφέρεται στη χρήση της δικαιοσύνης για πολιτικούς στόχους. Κάτι που εκτεταμένα έγινε στην περίπτωση του παράνομου δημοψηφίσματος και στην χρήση του Άρθρου 155 για την κατάργηση της αυτονομίας της Καταλονίας το 2017.
«Εργαλειοποίησαν δημόσιους θεσμούς; Φυσικά. Εργαλειοποίησαν την αστυνομία για να προγράψουν πολιτικούς αντιπάλους, για να συγκαλύψουν αποδείξεις σε δικαστικές διώξεις που έπλητταν το ΡΡ. Σαφώς. Αυτή ήταν η ‘Επιχείριση Κίτσεν’. Εμείς μιλήσαμε γι’ αυτό», τόνισε ο Σάντσεθ, μιλώντας στην κρατική τηλεόραση TVE. Ο Σάντσεθ βρίσκεται πλέον σε άμεση αντιπαράθεση με τα όργανα των δικαστών και σε περίπτωση που δεν υπάρξει αλλαγή στη σύνθεσή τους, αυτό μπορεί να του στοιχίσει όταν θα αρχίσει το καθαυτό νομοθετικό έργο της κυβέρνησής του.
Εν τούτοις, κάποιες ελπίδες χαράζουν όσον αφορά την υπέρβαση αυτού του εμποδίου. Οι Βρυξέλλες, απέναντι στον ισχυρισμό του ΡΡ ότι πρέπει να αλλάξει ο νόμος της εκλογής των μελών του CGPJ για να συμφωνήσουν στην ανανέωσή του, απαντούν πως πρώτα πρέπει να ανανεωθεί το όργανο και μετά να αλλάξει ο νόμος. Πράγμα που δέχεται να κάνει το ΡΡ εάν την ίδια ημέρα με την ανανέωση της σύνθεσης του οργάνου κατατεθεί κι ο νόμος για τον τρόπο εκλογής των μελών (που σήμερα απαιτεί να συμφωνούν τα ¾ της πλειοψηφίας του Κοινοβουλίου). Η τροπή αυτή ίσως δεν συμφέρει τον Σάντσεθ: για να ξεκλειδώσει η ανανέωση του CGPJ θα χρειασθεί να γίνουν παραχωρήσεις στο ΡΡ και στον αριθμό των «συντηρητικών» δικαστών στη σύνθεσή τους, ενώ η αλλαγή από την απαίτηση της έγκρισης από τα ¾ του Κοινοβουλίου, σε μία -αλλά και στην παρούσα- Βουλή με μεγάλες συντηρητικές πλειοψηφίες ο έλεγχος της δικαστικής εξουσίας μπορεί να περάσει στην αντιπολίτευση ή σε μία παντοδύναμη κυβέρνηση, ανάλογα.
Ο Σάντσεθ μπορεί μεν να εξασφάλισε πάλι την πρωθυπουργία, αλλά αυτή τη φορά οι δυσεπίλυτοι γρίφοι για το πώς θα κυβερνήσει είναι πολύ περισσότεροι από την πρώτη θητεία του. Επιπλέον, πολύ πιο κοντά από πολλές από τις απαιτούμενες λύσεις βρίσκονται και οι Ευρωεκλογές, που θα μετρήσουν ως βαρόμετρο για την αποδοχή του κυβερνητικού σχήματος. Κι ως τότε ο Σάντσεθ, που έως τώρα έχει καταφέρει να επιζήσει σε πολλές τρικυμίες θα χρειασθεί έναν πραγματικό Άριελ, ένα καλό πνεύμα, που θα τον προστατεύσουν από τα μοχθηρά Ταλιμπάν μέσα και έξω από την κυβέρνησή του.
