Ανταπόκριση από το Μπουένος Άιρες
Η νέα κυβέρνηση της Αργεντινής υπό τον Χαβιέρ Μιλέι ορκίστηκε την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου και επανέλαβε μπροστά σε ένα εκστασιασμένο πλήθος υποστηρικτών της τη δέσμευσή της για αλλαγή πορείας προειδοποιώντας, αφού πρώτα υπενθύμισε πως παρέλαβε ένα οικονομικό χάος, ότι η κατάσταση θα χειροτερέψει ραγδαία τους επόμενους μήνες, μέχρι η θεραπεία λιτότητας να φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Και αν μη τι άλλο, δεν μπορούμε παρά να αναγνωρίσουμε την ταχύτητα, με την οποία η νέα κυβέρνηση έφερε το χάος που υποσχέθηκε. Δύο μέρες μεσολάβησαν από την ορκωμοσία της έως την ανακοίνωση συγκεκριμένων μέτρων και η αλλαγή είναι ήδη αισθητή.
Η πρώτη αλλαγή πλεύσης πραγματοποιήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου, όταν 8.500 χιλιόμετρα μακριά από το Μπουένος Άιρες, στη Νέα Υόρκη, συγκλήθηκε η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για το ζήτημα του συνεχόμενου βομβαρδισμού της Γάζας από το Ισραήλ. Με εκπεφρασμένη τη στήριξη του Χαβιέρ Μιλέι στο κράτος του Ισραήλ, ήταν αναμενόμενη και η στάση της Αργεντινής στη ψηφοφορία: η χώρα ήταν από τις ελάχιστες που τάχθηκαν με την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ/Ισραήλ και επέλεξε την αποχή, καθώς το προτεινόμενο ψήφισμα δεν περιλάμβανε αναφορά στη Χαμάς. Αλλά λίγο ενδιαφέρει αυτή η εξέλιξη τον λαό της Αργεντινής, ο οποίος και κάθεται σε αναμμένα κάρβουνα. Την ίδια μέρα με τη ψηφοφορία στην Νέα Υόρκη, είχε προγραμματιστεί με μαγνητοσκοπημένο μήνυμα στις πέντε το απόγευμα, τοπική ώρα, η ανακοίνωση των οικονομικών μέτρων από τον νέο υπουργό Οικονομίας της κυβέρνησης Μιλέι, Λουίς Καπούτο (Luis Caputo), ο οποίος υπενθυμίζεται είχε διατελέσει υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Μάκρι κατά το παρελθόν. Η ανακοίνωση καθυστέρησε κατά δύο ώρες, καθώς το επικοινωνιακό επιτελείο, σύμφωνα με πληροφορίες, δεν ήταν ευχαριστημένο με το μαγνητοσκοπημένο υλικό, το οποίο έπρεπε να γυριστεί ξανά, ίσως για να συμπεριλάβει και κάποιο θετικό μέτρο.
Λιτότητα, ακρίβεια και μια τέλεια οικονομική καταιγίδα
Αφού εγκρίθηκε από όλους τους εμπλεκόμενους, το μήνυμα μεταδόθηκε αργότερα το απόγευμα – προς φρίκη μεγάλου μέρους της κοινωνίας, η οποία όμως το δέχτηκε με μια σχετική απάθεια. Αν κάποιος περίμενε μια κατάσταση ανάλογη της εποχής των Eurogroup κατά τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης χρέους, όπου ξενυχτούσαμε μπροστά στις οθόνες μας για να μάθουμε τα μαντάτα από τις Βρυξέλλες θα είχε απογοητευτεί: η κοινωνία εδώ φαίνεται να έχει παραδοθεί και λίγοι ήταν διατεθειμένοι να χαλάσουν ένα όμορφο καλοκαιρινό απόγευμα για ένα κακό το οποίο θα πληροφορηθούν (και θα πληρώσουν) έτσι και αλλιώς το επόμενο πρωί. Ενώ λοιπόν η κυβέρνηση ανακοίνωνε ένα κύμα λιτότητας, τα μπαρ και τα εστιατόρια του Μπουένος Άιρες ήταν γεμάτα με κόσμο, ελαφρώς μουδιασμένο, αλλά σε πλήρη άρνηση συζήτησης για το κακό που έρχεται.
Ο Λουίς Καπούτο δεν τα τσιγκουνεύτηκε τα λόγια του και προσέφερε τα δέκα πρώτα μέτρα της θεραπείας-σοκ. Δεδομένου μάλιστα ότι, παραδοσιακά, οι θεραπείες λιτότητας δεν λειτουργούν, θεωρείται σίγουρο πως θα ακολουθήσουν και άλλα. Ειδικά αν οι οικονομικές πολιτικές αυτές μυρίζουν λαϊκισμό, όπως αυτές που ανακοίνωσε ο υπουργός Οικονομίας: ακόμη και στον νεοφιλελευθερισμό η Αργεντινή ακολουθεί το δικό της ιδιαίτερο μονοπάτι.
Μια πρώτη προσπάθεια των μέτρων στην πραγματικότητα αποσκοπεί στον έλεγχο της χώρας: ανακοινώθηκε πως τα εργασιακά συμβόλαια με το κράτος που θα λήξουν δεν θα ανανεωθούν, καταργείται πλήρως η κρατική διαφήμιση (σημαντικό χρηματοδοτικό εργαλείο για τα μέσα ενημέρωσης) και θα περιοριστεί στο ελάχιστο δυνατό η ροή κρατικού χρήματος προς τις επαρχίες (την πλειοψηφία των οποίων για την ώρα ελέγχουν οι Περονιστές). Όπως γλαφυρά σημείωσε ο Καπούτο «το κρατικό χρήμα χρησιμοποιούνταν για να βολεύονται φίλοι και συγγενείς… για να χρηματοδοτούνται μέσα ενημέρωσης προκειμένου να υμνούν την απερχόμενη κυβέρνηση… και στην επαρχία οι επιδοτήσεις μεταφραζόντουσαν σε πολιτικές χάρες».
Η συνέχεια είναι μια κλασική υπόσχεση που έχουμε ακούσει και στην Ελλάδα: μικρό και ευέλικτο κυβερνητικό σχήμα. Από τα 18 υπουργεία της προηγούμενης κυβέρνησης θα μείνουν τα 9, ενώ οι γενικοί γραμματείς από 106 θα μειωθούν στους 54. Μείωση 36% σε πολιτικές θέσεις, σύμφωνα με τον υπουργό Καπούτο, η οποία είναι καλοδεχούμενη για τον μέσο Αργεντίνο που θεωρεί πως οι πολιτικοί έχουν καταστρέψει τη χώρα. Και μετά ακολουθεί το περίφημο: «Δεν υπάρχουν λεφτά».
Όλα τα δημόσια έργα που δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη ακυρώνονται, ενώ οι οικονομικές ενισχύσεις στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας θα αποτελούν πλέον παρελθόν – με τις αντίστοιχες αυξήσεις να αναμένονται στη χώρα που έχει φτηνό και εκτεταμένο δίκτυο δημόσιων μεταφορών. Στα θετικά μέτρα, ανακοινώθηκε η αύξηση κατά 100% των επιδομάτων που πιστώνονται κατευθείαν στους δικαιούχους, όπως το επίδομα παιδιού και η κοινωνική κάρτα για τα τρόφιμα.
Ναυαρχίδα όμως των μέτρων είναι η προσπάθεια εξυγίανσης της οικονομίας και μείωσης του πληθωρισμού. Ο Χαβιέρ Μιλέι είχε υποσχεθεί δολαριοποίηση: υπόσχεση μη υλοποιήσιμη για την ώρα, καθώς η κεντρική τράπεζα ελέγχεται από ένα εχθρικό απέναντι στον πρόεδρο Κογκρέσο, αλλά και (κυρίως) δεν διαθέτει αποθέματα δολαρίων. Η απόπειρα εξεύρεσης λύσης αναμένεται να έχει υψηλό κόστος. Σε μια πρώτη κίνηση, η κυβέρνηση ανακοίνωσε το διπλασιασμό της επίσημης ισοτιμίας πέσο-δολαρίου, από τα 400 πέσο για ένα δολάριο στα 800. Ταυτόχρονα αυξάνονται τα τέλη εισαγωγών, με ταυτόχρονη αύξηση και του φόρου εξαγωγών για μη αγροτικά προϊόντα. Τέλος, η κυβέρνηση η οποία είναι ταγμένη στην ελεύθερη αγορά, καταργεί ως γραφειοκρατικό το πλέγμα κανόνων εισαγωγής υπό την ονομασία SIRA και εφόσον κάποιος πληρώσει τους φόρους, μπορεί να εισάγει προϊόντα χωρίς πολλά-πολλά στη χώρα. Την ίδια στιγμή καταργείται και η συμφωνία κυβέρνησης-σουπερμάρκετ για τον έλεγχο τιμών, με αυξήσεις να ξεκινούν αμέσως, από την Τετάρτη 13 Δεκεμβρίου, και να αγγίζουν έως και το 50%.
Επί του πρακτέου: πληθωρισμός σε δυσθεώρητα ύψη
Οι κινήσεις της κυβέρνησης έχουν μακροπρόθεσμο ορίζοντα: στόχος είναι η αναζωπύρωση της εσωτερικής βιομηχανικής παραγωγής, η οποία για την ώρα δεν είναι και καμία άξια λόγου, και κυρίως η ανασυγκρότηση των αγροτικών εξαγωγών, συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας που μπορεί να φέρει άμεσα δολάρια στα κρατικά ταμεία. Δεν έχει δοθεί ακόμη στη δημοσιότητα λίστα εξαιρέσεων για τους υψηλούς φόρους εισαγωγών, αλλά υποπτευόμαστε πως θα υπάρχουν αρκετές, ιδίως σε προϊόντα απαραίτητα για την αγροτική παραγωγή, όπως λιπάσματα. Ενώ όμως τα προϊόντα εισαγωγής θα γίνουν απλησίαστα για το ευρύ κοινό (ήδη είναι άλλωστε), υπάρχει η ελπίδα πως θα αρχίσει η παραγωγή εντος της χώρας προϊόντων χαμηλής καινοτομίας. Για παράδειγμα, σήμερα ένα ζευγάρι ακουστικών για το κινητό κοστίζει περίπου 50 ευρώ (48.000 πέσος). Με τους νέους κανόνες και τη νέα επίσημη ισοτιμία, η ήδη υψηλή τιμή θα εκτοξευτεί αλλά αυτό ίσως ξεκινήσει μια διαδικασία παραγωγής τους εντός της χώρας. Άλλωστε το μεγάλο κεφάλαιο της χώρας έχει μετατρέψει τα πέσος σε δολάρια εδώ και καιρό, και μια τέτοια επένδυση σε υποτιμημένο πέσο καθίσταται δυνητικά κερδοφόρα.
Το μεγάλο πρόβλημα θα είναι η κατακόρυφη αύξηση του πληθωρισμού, ο οποίος ήδη βρίσκεται στο 140% σε μια χώρα όπου το 40% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Η περαιτέρω υποτίμηση του πέσο κατά 54% θα οδηγήσει σε δραματικές αυξήσεις τιμών, τις οποίες με βεβαιότητα δεν θα απορροφήσει η αύξηση των επιδομάτων. Η τιμή της ζάχαρης στο διάστημα 1 Νοεμβρίου με 10 Δεκεμβρίου, έχει αυξηθεί τρεις φορές, μαζί με την τιμή του καφέ, του λαδιού και άλλων βασικών προϊόντων.
Η ζωή με πληθωρισμό τέτοιου ύψους μπορεί να είναι αρκετά περίεργη. Πέρα από το γεγονός πως κανένα πορτοφόλι δεν μπορεί να χωρέσει την ποσότητα χαρτονομισμάτων που χρειαζόμαστε για την καθημερινή μας κίνηση, είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπολογίσει κάποιος μακροπρόθεσμα έξοδα (πολλές φορές και μεσοπρόθεσμα). Με την αποταμίευση όχι απλά να είναι αδύνατη, αλλά και πρακτική άχρηστη, με το που μπαίνει ο μισθός πρέπει να καταναλωθεί, με μαζική επιδρομή στο σουπερμάρκετ τις πρώτες μέρες του μήνα και μετά στις μικρές απολαύσεις της ζωής. Άλλωστε τα πέσος που κάποιος έχει π.χ, στις 5 Δεκεμβρίου, θα αξίζουν σίγουρα λιγότερο στις 20 του ίδιου μήνα. Για αυτό κατά τη διάρκεια των πρώτων δύο εβδομάδων κάθε μήνα, η πόλη του Μπουένος Άιρες σφύζει από ζωή, για να αδειάσει σταδιακά, όσο τελειώνουν τα χρήματα.
Για την ώρα, θεωρείται γενικά πως τα μέτρα της κυβέρνησης είναι σε σωστή κατεύθυνση – άλλωστε στο επιτελείο του Μιλέι μπορεί κάποιος να βρει πολλούς βετεράνους της Wall Street. Η λιτότητα είναι κάτι που ο νεοφιλελευθερισμός των αγορών πάντα θα επικροτεί, αλλά ας συμφωνήσουμε πως η ανασυγκρότηση της βιομηχανικής παραγωγής της χώρας είναι αναγκαίο βήμα. Το πρόβλημα είναι πως δεν συνοδεύεται με μέτρα προστασίας για την κοινωνική πλειοψηφία, αλλά αντιθέτως καταστρατηγούνται προγράμματα στήριξης της. Η επιδοματική πολιτική, όπως γνωρίζουμε πολύ καλά στην Ελλάδα των διαφόρων pass, δεν προσφέρει καμία πραγματική ανακούφιση. αλλά αντιθέτως οξύνει τις οικονομικές ανισότητες. Το τίμημα που καλείται να πληρώσει η Αργεντινή θα είναι υψηλό, δίχως όμως τις προοπτικές αναδιανομής του πλούτου ή της πιθανότητας να καρπωθεί την όποια επιτυχία το σύνολο της κοινωνίας. Οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές συνταγές μπορεί να οδηγούν σε βελτίωση οικονομικών δεικτών κατά καιρούς, με τεράστια κέρδη για το μεγάλο κεφάλαιο, αλλά με μεγάλο κόστος για μεγάλο μέρος της κοινωνίας, το οποίο αφήνεται να «φυτοζωεί» στο περιθώριο. Θεωρείται βέβαιο πως θα δούμε στο άμεσο μέλλον μια Αργεντινή δύο ταχυτήτων και το ερώτημα είναι αν θα δούμε συγκρούσεις της φαβέλας με τα προάστια. Για το καλό της πρώτης, ελπίζουμε να μη παραδώσει τα όπλα.
