Οι τροχοί της δικαιοσύνης κινούνται αργά, αλλά πάντως κινούνται. Πήρε σχεδόν δώδεκα χρόνια στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) να αποφανθεί για την υπόθεση των οροθετικών γυναικών που κατηγορήθηκαν για κακούργημα και παράνομη πορνεία, και διαπομπεύθηκαν το 2012. Χθες όμως, εκδόθηκε η αναμενόμενη καταδίκη του ελληνικού κράτους. Το ΕΔΑΔ όρισε αποζημίωση 70.000 ευρώ που θα μοιραστεί ανά περίπτωση σε τέσσερις γυναίκες.
Το σύνολο όσων βρέθηκαν στο στόχαστρο των αρχών ήταν φυσικά πολλαπλάσιο. Τριάντα γυναίκες προφυλακίστηκαν τότε στην υπόγεια πτέρυγα των γυναικείων φυλακών Κορυδαλλού, ανάμεσά τους και μια ανήλικη. Πάνω από εκατό ήταν όσες προσήχθησαν στη σκούπα της αστυνομίας τα ξημερώματα της 1ης Μαΐου 2012 στο κέντρο της Αθήνας, αλλά γλύτωσαν τη σύλληψη γιατί το τεστ HIV τους ήταν αρνητικό. Όπως διαβάσαμε επίσης στην απόφαση του ΕΔΑΔ (η σύνοψη εδώ στα αγγλικά) κάποιες αιτήσεις απορρίφθηκαν λόγω μη έγκαιρης προσφυγής ή γιατί οι γυναίκες δεν είχαν εξαντλήσει τα εγχώρια δικαστικά μέσα. Άλλες, γιατί οι αιτούσες δεν είναι πια στη ζωή. Η φτώχεια και η αστεγία, με ό,τι αυτές σημαίνουν για την πρόσβαση στη θεραπεία της λοίμωξης HIV, έκανε άνιση τη μάχη τους με τη ζωή και τον δικαστικό χρόνο.
Το ελληνικό κράτος είχε φυσικά φροντίσει να κάνει τη μάχη ακόμα πιο άνιση. Δύο εισαγγελείς απέρριψαν την μόνη μήνυση που ασκήθηκε το 2014 κατά παντός υπευθύνου, με το επιχείρημα, μεταξύ άλλων, πως οι εξαναγκαστικές εξετάσεις στα αστυνομικά τμήματα και βαν του ΚΕΕΛΠΝΟ ήταν μια απλή αιμοληψία που «δεν προκάλεσε πόνο ή άγχος». Εάν είχε δοθεί συνέχεια τότε, στο κάδρο της ευθύνης θα μπορούσαν να μπουν πολλοί περισσότεροι από τον πρώην υπουργό Υγείας Ανδρέα Λοβέρδο: o τότε (και νυν) υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, οι αστυνομικοί, οι γιατροί, και οι πρώην επικεφαλείς του ΚΕΕΛΠΝΟ Τζένη Κρεμαστινού και Θεόδωρος Παπαδημητρίου. Μια μικρή αποζημίωση που αποδόθηκε από ελληνικό δικαστήριο σε δυο γυναίκες το 2015 για άδικη προφυλάκιση μαζί με τις αθωώσεις όλων των γυναικών για τις κατηγορίες, συμπεραλαμβανομένης και αυτής για παράνομη πορνεία, ήταν η μοναδική, έμμεση κρατική αναγνώριση της σκευωρίας.
Έχοντας υπόψιν τα παραπάνω, η απόφαση του ΕΔΑΔ είναι σημαντική όχι τόσο για το ποσό της αποζημίωσης, αλλά ως μια αναλυτική αποδόμηση των επιχειρημάτων του ελληνικού κράτους από επίσημο δικαστικό σώμα. Εξηγώντας, για παράδειγμα, γιατί οι αιματολογικές εξετάσεις δεν ήταν «σύμφωνες με τον νόμο», το ΕΔΑΔ αναφέρει πως οι νομικές διατάξεις που επικαλέστηκε τότε η κυβέρνηση για την υποχρέωση εξέτασης εκδιδόμενων ατόμων (κυρίως η περίφημη Διάταξη 39Α του Λοβέρδου για τα λοιμώδη νοσήματα) ήταν ασαφείς. Δεν υπήρχε συγκεκριμένη διαδικασία για την τέλεση των εξετάσεων, ενώ απαιτούνταν εισαγγελική εντολή για ανακριτικά μέτρα «με μόνη εξαίρεση όταν υπάρχει άμεσος κίνδυνος, επιχείρημα που δεν είχε επικαλεστεί ποτέ η κυβέρνηση και το οποίο, εν πάση περιπτώσει, δεν συνέβαινε εδώ». Με λίγα λόγια, οι ελληνικές αρχές αυτοσχεδίασαν πάνω σε σώματα που θεωρούσαν αναλώσιμα και η απειλή της «υγειονομικής βόμβας» για το γενικό πληθυσμό που εκτόξευαν τότε επίσημα χείλη, ήταν νομικά έωλη.
Έωλη νομικά ήταν και η εισαγγελική εντολή για δημοσίευση φωτογραφιών και ονομάτων στο σάιτ της αστυνομίας. Το ΕΔΑΔ επισημαίνει πως η εισαγγελέας δεν είχε εξετάσει μέτρα που θα είχαν λιγότερες επιπτώσεις στην ιδιωτική ζωή των γυναικών, όπως «μια γενική ανακοίνωση, περιορισμένη στην περιοχή που είχαν συμβεί τα γεγονότα». Το δε δικαίωμα των γυναικών στην ακρόαση και την έφεση κατά της δημοσίευσης των φωτογραφιών τους νομοθετήθηκε μετά το 2012. Η προφανής όμως πιθανότητα να εκτεθούν οι γυναίκες σε κακομεταχείριση και εξοστρακισμό θα έπρεπε να είχε ληφθεί υπόψιν ούτως ή άλλως. Οι υπεύθυνοι, όμως, πάτησαν ένα κουμπί χωρίς να σκεφτούν τις εναλλακτικές ή τις συνέπειες. Αργότερα τα μπάλωσαν, το κακό όμως είχε γίνει. Τί λένε άραγε σήμερα οι τηλεοπτικοί αστέρες που είχαν αναλάβει να διαδώσουν τις φωτογραφίες της αστυνομίας στα δελτία τους πλαισιωμένες από μουσική υπόκρουση ταινιών θρίλερ; Εκτός από το χθεσινοβραδινό ρεπορτάζ του Kontra Channel, τα κανάλια αγνόησαν παντελώς την απόφαση του ΕΔΑΔ.
Έχει έρθει όμως η ώρα της πληρωμής, η οποία φυσικά θα αντληθεί από τα κρατικά ταμεία, όπως έχει γίνει για σωρεία άλλων λιγότερο προβεβλημένων υποθέσεων (μεταξύ τους και μια καταδίκη για τις συνθήκες κράτησης οροθετικών κρατουμένων στο ψυχιατρικό νοσοκομείο των φυλακών Κορυδαλλού το 2015). Το ελληνικό κράτος έχει φυσικά το δικαίωμα στην έφεση. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε εάν η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα αποφασίσει να υπερασπιστεί το απόλυτο δικαίωμα στην αγριότητα. Γιατί όχι; Ούτως ή άλλως, οι τροχοί της λιτότητας, της βίαιης αστυνομοκρατίας, και της ποινικοποίησης χρηστών και σεξεργατών στις πιάτσες της Αθήνας γυρίζουν ακόμα αργά και σταθερά. Αυτούς τους τροχούς, κανένα δικαστήριο δεν μπορεί να τους σταματήσει.
