Η κυβέρνηση του Χαβιέρ Μιλέι βρίσκεται στην εξουσία 45 ημέρες, ένα διάστημα το οποίο για άλλες χώρες και νεοεκλεγμένες κυβερνήσεις θα ενέπιπτε στην παραδοσιακή περίοδο χάριτος. Το αυτό όμως δεν ισχύει για την Αργεντινή, η οποία τελεί υπό νεοφιλελεύθερη θεραπεία–σοκ και η κυβέρνηση Μιλέι ήρθε αντιμέτωπη την Τετάρτη 24 Ιανουαρίου, με την πρώτη 12ωρη απεργία και επίδειξη δύναμης των συνδικάτων στους δρόμους. Μετά το τέλος της διαδήλωσης και οι δύο πλευρές δήλωσαν ικανοποιημένες από την έκβαση της κινητοποίησης σε μια προσπάθεια ελέγχου του αφηγήματος – στην πραγματικότητα όμως και οι δύο έχουν λόγους για να νιώθουν ικανοποίηση.
Μια κοινωνία υπό κατάρρευση
Η περιδίνηση της οικονομίας της χώρας βέβαια ξεκινά πολύ πριν την εμφάνιση του Μιλέι στην πολιτική σκηνή: για δεκαετίες οι κάτοικοι της Αργεντινής έχουν εξοικειωθεί με την οικονομική κρίση. Αργεντινός με εργασιακό βίο μιας δεκαετίας δήλωσε στο «Κοσμοδρόμιο»: «Μέχρι να βρω την τωρινή μου δουλειά (σε μια αμερικανική εταιρεία), δεν ήξερα ποτέ πόσα χρήματα θα λάβω στο τέλος του μήνα». Καθώς στην Ελλάδα δεν είμαστε Σουηδία, μπορούμε να αντιληφθούμε τι σημαίνει να εργάζεται σκληρά κάποιος για μικρούς μισθούς σε μια χώρα όπου η ζωή διαρκώς ακριβαίνει – αλλά το να μην είμαστε σίγουροι και για την αξία αυτού του μικρού μισθού κάθε μήνα, επί δέκα χρόνια, είναι κάτι που ακόμη και εμείς, οι φτωχοί συγγενείς της Δύσης, δύσκολα μπορούμε να αντιληφθούμε.
Η αβεβαιότητα και ο θυμός προς τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις ήταν που οδήγησαν στην εκλογή του καλούμενου «αναρχοκαπιταλιστή» Μιλέι τον Νοέμβριο. Η εκλογή ενέτεινε το αίσθημα ανασφάλειας και οι πρωτοβουλίες του νέου προέδρου (όπως η περαιτέρω υποτίμηση του πέσο) οδήγησαν τον πληθωρισμό σε ασφυκτικά επίπεδα: τον Νοέμβριο βρισκόταν 142% για να κλείσει τον Δεκέμβριο υπό τη νέα κυβέρνηση στο αδιανόητο 211,4% (για λόγους κατανόησης των μεγεθών, η Ελλάδα έχει πληθωρισμό κάτω του 5%). Η έκρηξη ακρίβειας στα βασικά προϊόντα εξαφανίζει τον μισθό που λαμβάνει ο πληθυσμός σε υποτιμημένο πέσο, ενώ όλες οι υπηρεσίες αλλάζουν κάθε βδομάδα τις τιμές, ώστε να ακολουθούν την πορεία του ασταθούς νομίσματος. Για να κατανοήσουμε καλύτερα την κατάσταση, είναι ενδεικτικό πως π.χ. τα εστιατόρια καταργούν τους έντυπους καταλόγους και τους αντικαθιστούν με ψηφιακούς, ενώ η τιμή της απλής αμόλυβδης βενζίνης, που στα τέλη Νοεμβρίου βρισκόταν στα 367 πέσο ανά λίτρο, σήμερα υπερβαίνει τα 730 πέσο.
Αρνούμενος αρχικά να κάνει οποιαδήποτε υποχώρηση από τις δυστοπικές οικονομικές του προτάσεις, ο Χαβιέρ Μιλέι γρήγορα κατάλαβε πως η πολιτική είναι η τέχνη του συμβιβασμού. Άμβλυνε κάποιες από τις πολιτικές του για χάρη της κεντροδεξιάς, με την υποστήριξη της οποίας βρέθηκε στο προεδρικό θώκο, και προσφάτως περιόρισε το εμβληματικό νομοσχέδιο «Omnibus», προκειμένου να περάσει από τις επιτροπές του Κογκρέσου και να βρεθεί σύντομα υπό ψήφιση σε μια εχθρική γι’αυτόν ολομέλεια (η Αργεντινή ακολουθεί το αμερικανικό σύστημα και οι εκλογές για ανανέωση μεγάλου μέρους του Κογκρέσου πραγματοποιούνται σε διαφορετικό χρόνο από τις προεδρικές εκλογές).
Από τα 663 αρχικά άρθρα του νομοσχεδίου θα βρεθούν υπό ψήφιση τα 523 και αυτά κουτσουρεμένα. Ο αρχικός σχεδιασμός πλήρους ιδιωτικοποίησης μιας σειράς τομέων, π.χ. τραπεζών, τηλεπικοινωνιών και ενέργειας, τελικά θα είναι μόνο τμηματικός, με το κράτος να διατηρεί την πλειοψηφία των μετοχών, ενώ δεν θα επιβληθούν φόροι στις εξαγωγές μιας σειράς επαρχιών. Ταυτόχρονα ο Μιλέι αναγκάστηκε να αποδεχθεί την κρατική ενίσχυση του πολιτισμού και να αρκεστεί μόνο σε μια μείωση 30% των αντίστοιχων κονδυλίων. Παρά όμως τις όποιες παραχωρήσεις στις οποίες οδηγήθηκε, το νομοσχέδιο αντανακλά τη νεοφιλελεύθερη λογική της κυβέρνησης, με ξεπούλημα π.χ. της αεροπορικής Aerolineas Argentinas, των μεταφορών κλπ., ενώ ταυτόχρονα προβλέπεται η μείωση των θέσεων εργασίας στο δημόσιο μέσω του παγώματος ανανέωσης συμβάσεων, η εισαγωγή φόρων, η άρση νόμων περιβαλλοντικής προστασίας και τέλος η θωράκιση του κράτους με αύξηση της καταστολής, δικαίωμα χρήσης όπλων από την αστυνομία χωρίς ουσιαστικό έλεγχο, νομιμοποίηση της οπλοκατοχής κλπ. Οι μήνες που ακολουθούν θα είναι ιδιαιτέρως δύσκολοι.
«Η πατρίδα δεν είναι για πούλημα»
Με αυτό το σύνθημα πλημμύρισαν οι δρόμοι του Μπουένος Άιρες την Τετάρτη 24/1, σε μια επίδειξη δύναμης των συνδικάτων. Πράγματι, η συμμετοχή του κόσμου ήταν μαζική και πάνω από όλα ενθουσιώδης. Ο τελευταίος χαρακτηρισμός έχει να κάνει και με τις τοπικές παραδόσεις διαμαρτυρίας, οι οποίες διαφέρουν αρκετά από τις ελληνικές: η απεργία στο Μπουένος Άιρες θυμίζει γενικά περισσότερο γιορτή και πανηγυρισμό ποδοσφαιρικής νίκης παρά δική μας εργατική κινητοποίηση. Το μαζικό σύνθημα «Το να τρώς δεν είναι προνόμιο» ειπωνόταν ανάμεσα σε αναρίθμητες αυτοσχέδιες ψησταριές, ενώ πάρα πολλοί διαδηλωτές πέρα από την αργεντίνικη σημαία, είχαν επιλέξει να φορέσουν φανέλες της Εθνικής Ομάδας Ποδοσφαίρου (παρά την στήριξη που μέλη της είχαν δώσει στον προεκλογικό αγώνα του Μιλέι). Σε κάθε περίπτωση όμως οι Πορτένιος συμμετείχαν στο κάλεσμα της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργασίας (CGT), μιας οργάνωσης-ομπρέλας με πάνω από 7.000.000 μέλη. Η αστυνομία, η οποία ομολογουμένως τήρησε μια πολύ διακριτική στάση πέρα από μικροεπεισόδια (όπως ο προπηλακισμός του περονιστή υπουργού Υποδομών της επαρχίας του Μπουένος Αίρες Gabriel Katopodis), έδωσε τον εμφανώς γελοίο αριθμό των 40.000 διαδηλωτών. Στην πραγματικότητα, όπως μπορεί να επιβεβαιώσει και το «Κοσμοδρόμιο», ο αριθμός ανέρχεται σε εκατοντάδες χιλιάδες, με τις μεγάλες λεωφόρους της πρωτεύουσας να έχουν κατακλυστεί από διαδηλωτές σε υψηλή μάλιστα πυκνότητα. Η αρχική δήλωση της υπουργού Ασφαλείας πως η διαδήλωση θα περιοριστεί στα πεζοδρόμια καταρρίφθηκε από την ίδια την πραγματικότητα. Τελικά η διαδήλωση, κατά πολλούς αναλυτές και αυτόπτες μάρτυρες, ήταν από τις μεγαλύτερες μετά το 2001.
Ενώ η οικονομική δραστηριότητα συνεχιζόταν κανονικά στην περιοχή του εμπορικού Once, με τους υπαλλήλους να μην μπορούν να απεργήσουν, πολλοί ήταν αυτοί που βρήκαν τον τρόπο τελικά να συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις. Ο Χουάν, μηχανικός στον δημόσιο τομέα, βρέθηκε αντιμέτωπος με το δίλημμα αυτό, όπως εκμυστηρεύτηκε στο «Κοσμοδρόμιο». Με μια πρόσφατη σύμβαση ορισμένου χρόνου, η εργασία του Χουάν όχι απλά κινδυνεύει από το πάγωμα των κατασκευαστικών έργων, αλλά και από την πρόθεση του Μιλέι να μην ανανεώσει καμία σύμβαση που συνήψε η προηγούμενη κυβέρνηση, αντιμετωπίζοντας συνολικά τους εργαζομένους ως ρουσφέτια. Ο Χουάν και οι συνάδελφοί του δεν θέλησαν να οξύνουν την κατάσταση στην υπηρεσία τους και μετέτρεψαν την 12ωρη απεργία σε στάση εργασίας. Ο τομέας όπου αναμφίβολα επηρεάστηκε περισσότερο ήταν οι μεταφορές, με 20.000 επιβάτες να χάνουν την πτήση τους και τις ζημιές μόνο για την Aerolineas Argentinas να ανέρχονται στα 2,5 εκατομμύρια δολάρια, μια απόδειξη της δύναμης του κόσμου της εργασίας.
Η μεγάλη συμμετοχή τόσο στην απεργία όσο και στις κινητοποιήσεις, ειδικά δεδομένων των συνθηκών (υπενθυμίζεται πως στο νότιο ημισφαίριο είναι καλοκαίρι και ο Ιανουάριος είναι περίοδος θερινών διακοπών), ήταν σίγουρα μια νίκη των συνδικάτων, όπου προσέρχονται ισχυροποιημένα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ταυτόχρονα όμως οι πιέσεις δεν ήταν αρκετές για να οξύνουν τις αντιφάσεις των μετριοπαθών βουλευτών στο Κογκρέσο οι οποίοι στις επιτροπές έδωσαν το πράσινο φώς για το νομοσχέδιο. Μένει να δούμε αν το επόμενο διάστημα τα συνδικάτα θα αξιοποιήσουν τον αέρα που τους έδωσε η σημερινή μέρα για να εντείνουν τις πιέσεις στο πολιτικό προσωπικό: ήδη πάντως ο ηγέτης του συνδικάτου των οδηγών νταλίκας, Pablo Moyano, ξεκίνησε τις απειλές, ενώ υπάρχουν φωνές που καλούν σε νέα απεργία την Τρίτη, ημέρα έναρξης της συζήτησης στην ολομέλεια του Κογκρέσου. Για την ώρα, καταγράφεται ισοπαλία για τα δύο στρατόπεδα – με την πρωτοβουλία κινήσεων πια να την έχουν τα συνδικάτα. Ελπίζουμε, για τον λαό της Αργεντινής, να σταθούν αντάξια της πρόκλησης.
