Δυο γυναίκες περπατούν σε έναν κήπο. Εκεί, λέει μία από αυτές, δείχνοντας προς τον αόρατο χώρο πέρα από έναν ψηλό ξύλινο φράχτη, θα πρέπει να έχουν και τη γυναίκα που δεν πρόλαβα να αγοράσω τις κουρτίνες της στην δημοπρασία.
Βρισκόμαστε στη «Ζώνη Ενδιαφέροντος», όρος των Ναζί για να την περίμετρο έξω από τον φράχτη του Άουσβιτς, αλλά και τίτλος της καινούργιας ταινίας του Τζόναθαν Γκλέιζερ (που παίζεται τώρα στους κινηματογράφους). Οι γυναίκες είναι η Χέντβιγκ Χες (Hedwig Höss) και η μητέρα της. O σύζυγος της Χέντβιγκ, Ρούντολφ Χες, ήταν ο Ναζί διοικητής που οργάνωσε την εξόντωση ενός εκατομμυρίου ανθρώπων.
Η ταινία εστιάζει στη ρουτίνα της οικογένειας Χες: ο Ρούντολφ με την Χέντβιγκ χασκογελούν στην κρεβατοκάμαρα, γιορτάζουν τα γενέθλια του Κομαντάντ με τα παιδιά τους, ο Χες στον στάβλο του ψιθυρίζει σε ένα άλογο πόσο το αγαπάει. Ενίοτε, φαίνεται και η σκιά πίσω από την ρουτίνα. Πυροβολισμοί, κραυγές και στάχτες διαταράσσουν την ησυχία του κήπου, δυο άντρες με πολιτικά εξηγούν τη μηχανική αποτελεσματικότητα των κρεματορίων, μια Εβραία υπηρέτρια σερβίρει προσεκτικά ένα απεριτίφ (τι θα της κάνουν άραγε, αν της πέσει ο δίσκος;).
Το ερώτημα του αν ο κινηματογράφος μπορεί να απεικονίσει τη φρίκη του Ολοκαυτώματος πλανάται πάνω από κάθε στιγμή του έργου. Το ερώτημα έχει απασχολήσει σκηνοθέτες εδώ και δεκαετίες, άλλους δημιουργικά, και άλλους με σαφείς εμπορικές βλέψεις, ως μια ευκαιρία για βραβεία. Ο Γκλέιζερ μπορεί να μην ευτελίζει το θέμα του, δεν δίνει όμως μια σαφή απάντηση. Κρατώντας την φρίκη off camera, η Ζώνη Ενδιαφέροντος γίνεται μια δεξιοτεχνική, αλλά ψυχρή απεικόνιση της κατά την Χάνα Άρεντ «κοινοτοπίας του κακού».
Υπάρχει όμως και ένα ερώτημα που κάνει την ταινία αυτή σημαδιακή: πώς κινηματογραφεί κανείς το Ολοκαύτωμα στη σημερινή ιστορική συγκυρία; Ο Γκλέιζερ δεν θα μπορούσε να ξέρει ότι η κυκλοφορία της ταινίας του θα συνέπιπτε με την γενοκτονία των Παλαιστινίων από το Ισραήλ, που γίνεται και στο όνομα των Εβραίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Ο σκηνοθέτης έστρεψε το βλέμμα του στο παρελθόν, το μέλλον όμως του άγγιξε τον ώμο, και δίνει νέα υπόσταση στους προβληματισμούς του.
Πώς θα ήταν λοιπόν μια ταινία για τη «ζώνη ενδιαφέροντος» που βρίσκεται στην ισραηλινή πλευρά ενός φράχτη της Γάζας, ή της Δυτικής Όχθης; Θα συνέδεε ίσως το ψυχογράφημα ενός Ναζί σφαγέα με έναν Ισραηλινό γενοκτόνο; Η Ζώνη Ενδιαφέροντος ήδη γεννά αναπόφευκτους παραλληλισμούς. Όσο προσπαθούσα, για παράδειγμα, να διακρίνω ένα ψήγμα ανθρωπιάς ή έστω ενστικτώδους αποστροφής στη συμπεριφορά του ζεύγους Χες, σκεφτόμουν τους Ισραηλινούς στρατιώτες που πανηγυρίζουν ανοιχτά για τις ανατινάξεις ολόκληρων οικοδομικών τετραγώνων της Γάζας. Αλλά και τους Ισραηλινούς πολίτες, μεταξύ τους και παιδιά, που χλευάζουν σε βίντεο του TikTok τα δώδεκα χιλιάδες νεκρά παιδιά των Παλαιστινίων (και ποιος ξέρει πόσα ακόμα κάτω από τα χαλάσματα). Εάν οι σύζυγοι των Ναζί ή τα παιδιά τους δεν μπορούσαν όντως να δουν την φρίκη πίσω από τον φράχτη (αυτό ισχυρίστηκε στην πραγματικότητα η Χέντβιγκ Χες και είναι κατά κάποιον τρόπο και το εικαστικό κόνσεπτ της ταινίας του Γκλέιζερ), οι Ισραηλινοί μπορούν, όπως μπορούμε όλοι μας να δούμε καθημερινά τις χιλιάδες ανταποκρίσεις, βίντεο και φωτογραφίες από την Γάζα. Πώς θα μπορέσει μια κινηματογραφική αφήγηση να αποδώσει το εύρος της αγριότητας ανθρώπων που βλέπουν, ξέρουν, και πλέον δέχονται προειδοποιήσεις από το Δικαστήριο της Χάγης για τις πράξεις τους;
Αναρωτιέμαι επίσης πότε θα δραματοποιήσει η κινηματογραφική βιομηχανία τη γενοκτονία των Παλαιστινίων. Το μόνο που έχω διαβάσει είναι πως ένα αμερικανικό ίδρυμα που ίδρυσε ο Στίβεν Σπίλμπεργκ συλλέγει μαρτυρίες από επιζήσαντες της επίθεσης της Χαμάς την 7η Οκτωβρίου 2023. Μάλλον μια δραματική ταινία με πρωταγωνιστή τον Νετανιάχου να αποφασίζει ποιοι εκ της λίστας των ομήρων της Χαμάς θα ζήσουν και ποιοι θα πεθάνουν (ως άλλος Όσκαρ Σίντλερ της οσκαρικής υπερπαραγωγής του Σπίλμπεργκ) δεν είναι ακόμα στα χαρτιά. Αμφιβάλλω όμως ότι θα μπορέσει οποιοσδήποτε σταρ σκηνοθέτης να χαρίσει τη φήμη του στην ισραηλινή προπαγάνδα τόσο εύκολα πλέον, όπως είχε κάνει ο Κλωντ Λανζμάν το 1994 με το ντοκιμαντέρ Tsahal, δέκα μόλις χρόνια μετά το ιστορικό ντοκιμαντέρ του, Shoah.
Κάτι έχει σίγουρα αλλάξει για το σινεμά του Ολοκαυτώματος. Ο Γκλέιζερ, άθελά του, έβαλε μια άνω τελεία στη μακρά λίστα των ταινιών που αντιμετώπισαν το συγκλονιστικό αυτό γεγονός αποκομμένο από την σύγχρονη ματωμένη ιστορία των Σιωνιστών απογόνων του Άουσβιτς.
