Γαϊδουράκια, τα αξιολάτρευτα αυτά ζώα που ναι μεν τα αγαπάμε, αλλά την ίδια στιγμή τα ταλαιπωρούμε, τα φορτώνουμε, τα χτυπάμε στο όνομα της «ψυχαγωγίας». Και αν νομίζετε ότι εμείς είμαστε οι πρώτοι που «ταλαιπωρούμε» τα γαϊδούρια, κάνετε μεγάλο λάθος. Σύμφωνα με μελέτες, το γαϊδούρι εξημερώθηκε περίπου το 5000 π.Χ. στην Αφρική, με σκοπό να εξυπηρετεί τον άνθρωπο στις μακρινές και κοντινές αποστάσεις, το φόρτωμα αγαθών, με λίγα λόγια αποτελούσε την κύρια πηγή μεταφοράς και εργασίας για πολλούς πολιτισμούς ανά τους αιώνες. Κάτι που συνεχίζεται έως και σήμερα σε όλο σχεδόν τον κόσμο (σε μερικές περιοχές περισσότερο σε άλλες λιγότερο).
Το σπουδαίο στην ανακάλυψη της προέλευσης, εξέλιξης και συνέχειας του γαϊδουριού είναι, ότι προήλθε από την Αφρική πριν από 7000 χρόνια και όπως φαίνεται η «εκμετάλλευσή» του συνεχίζεται έως σήμερα. Και μπορεί οι πρόγονοι μας να τα εκμεταλλεύονταν για μεταφορές αγαθών, με σκοπό το εμπόριο, άρα την επιβίωσή τους, σήμερα ο σκοπός αυτός στις αναπτυσσόμενες χώρες παραμένει ο ίδιος εν αντιθέσει με τις αναπτυγμένες χώρες.
Ο Στιβ, ο πρωταγωνιστής μας, ανήκει στην πρώτη κατηγορία, στην αναπτυσσόμενη χώρα. Είναι 24 χρόνων, ζει στο Ναϊρόμπι και για να βγάλει τα προς το ζην πουλάει νερό και το μεταφέρει με τα γαϊδούρια του.
«Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους στην κοινότητά μου είμαστε αγρότες μικρής κλίμακας και χρησιμοποιούμε τα γαϊδούρια, για να πουλήσουμε τα αγαθά μας» θα πει στο BBC.
Όταν ξαφνικά, μια μέρα τα γαϊδουράκια του εξαφανίστηκαν. Προφανώς, δεν εξαφανίστηκαν μόνα τους και αυτό ο Στιβ το κατάλαβε σχεδόν αμέσως, όταν ένας φίλος του, τον ενημέρωσε ότι βρήκε τους σκελετούς των ζώων σε μια άλλες περιοχή.
«Τα είχαν σκοτώσει, τα είχαν σφάξει, το δέρμα τους δεν ήταν εκεί μαζί με τους σκελετούς» τονίζει θλιμμένος ο Στιβ.
Στον βωμό της ματαιοδοξίας
Οι κλοπές των γαϊδάρων, όπως αυτή του Στιβ, έχουν γίνει ολοένα και πιο συνηθισμένες σε πολλά μέρη της Αφρικής καθώς και σε άλλα μέρη του κόσμου, που έχουν μεγάλους πληθυσμούς από αυτά τα ζώα εργασίας. Ο Στιβ και τα γαϊδούρια του φαίνεται να είναι η παράπλευρη ζημιά σε ένα αμφιλεγόμενο παγκόσμιο εμπόριο δέρματος γαϊδάρου.
Το «κυνήγι» των γαϊδουριών ξεκινά χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Κένυα, στην Κίνα. Τουλάχιστον 5,9 εκατομμύρια γαϊδούρια σφάζονται κάθε χρόνο για το δέρμα τους με τα περισσότερα ζώα να προέρχονται από χώρες της Αφρικής. Το κολλαγόνο ή αλλιώς ζελατίνη από το δέρμα αυτών των ζώων παράγει το ejiao, ένα παραδοσιακό κινέζικο φάρμακο.
Η ζελατίνη που εξάγεται από το δέρμα του γαϊδάρου κυκλοφορεί σήμερα στις αναπτυγμένες χώρες ως τονωτικό αίματος, για την ενίσχυση της γονιμότητας, θεραπεία της ζάλης, της αϋπνίας, τη μείωση των ρυτίδων, θεραπεία της αναιμίας, ενίσχυση της ενέργειας και της λίμπιντο και τη συρρίκνωση των όγκων. Ωστόσο, κανένα αξιόπιστο επιστημονικό στοιχείο δεν υποστηρίζει την αποτελεσματικότητα του ejiao.
Οι καθημερινές σφαγές των ζώων έχουν ως αποτέλεσμα, ο πληθυσμός των εγχώριων γαϊδάρων της Κίνας να έχει καταρρεύσει (από 11 εκατομμύρια το 1990 σε 5,4 εκατομμύρια το 2016). Εξαιτίας αυτού, η βιομηχανία του ejiao έχει μετατοπιστεί σε ένα παγκόσμιο εμπορικό δίκτυο, για να προμηθευτεί το δέρμα του γαϊδάρου και για να συνεχίσει να ανταποκρίνεται στη ζήτηση.
Με την τόσο έντονη ζήτηση, οι έμποροι δέρματος αναζητούν προσφορά με οποιοδήποτε κόστος. Από την πηγή μέχρι τη σφαγή, τα γαϊδούρια που πιάνονται σε αυτό το εμπόριο υποφέρουν σε κάθε στάδιο. Οι μέθοδοι σφαγής είναι συχνά άναρχες, απάνθρωπες και ανθυγιεινές, με αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός γαϊδάρων να πεθαίνει στο δρόμο προς τα σφαγεία. Οι κοινότητες που εξαρτώνται οικονομικά από τα γαϊδούρια τους για να τους προσφέρουν τα προς το ζην, ξυπνούν την επόμενη μέρα, για να βρουν τα γαϊδούρια τους κλεμμένα, σφαγμένα κατά τη διάρκεια της προηγούμενης νύχτας.
Τέτοια απάνθρωπα σφαγεία έχουν ανοίξει σε όλη την Αφρική, για να καλύψουν την αυξανόμενη ζήτηση της ζελατίνης-κολλαγόνου. Έτσι, η κλοπή των γαϊδάρων έχει εκτοξευτεί στα ύψη, υπονομεύοντας τις κοινότητες και τις οικογένειες που εξαρτώνται από αυτούς. Ωστόσο, λόγω της μεγάλης ζήτησης, σφαγεία γαϊδάρων έχουν ιδρυθεί και σε περιοχές της Νότιας Αμερικής και της Ασίας.
Το «κυνήγι» των σφαγέων
Τουλάχιστον 10 αφρικανικές χώρες έχουν πλέον ανακοινώσει απαγορεύσεις ή περιορισμούς στο εμπόριο των γαϊδουριών, όπως το Μάλι, η Τανζανία και ο Νίγηρας, καθώς στην Αφρική ζουν τα δύο τρίτα των 53 εκατομμυρίων γαϊδάρων στον κόσμο.
Η ταχεία όμως ανάπτυξη του εμπορίου δέρματος έχει θορυβήσει τους ακτιβιστές και τους ειδικούς και έχει ωθήσει πολλούς ανθρώπους στην Κένυα, να συμμετάσχουν σε διαδηλώσεις κατά του εμπορίου του δέρματος.
Το Donkey Sanctuary, ένας οργανισμός που αγωνίζεται κατά αυτού του εμπορίου τονίζει, ότι «είναι πολύ δύσκολο να έχουμε μια ακριβή εικόνα, για το πόσα ακριβώς γαϊδούρια σκοτώνονται κάθε χρόνο, με σκοπό να τροφοδοτήσουν τη βιομηχανία του Ejiao». Αλλά η υψηλή ζήτηση και οι υψηλές τιμές για τα δέρματα τροφοδοτούν την κλοπή γαϊδάρων και έτσι τα ζώα μετακινούνται πέρα από τα διεθνή σύνορα, για να φτάσουν σε τοποθεσίες όπου το εμπόριο είναι νόμιμο.
Η πρόταση για απαγόρευση εμπορίου σε ολόκληρη την Αφρική βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη στη Σύνοδο Κορυφής της Αφρικανικής Ένωσης, όπου συναντώνται όλοι οι ηγέτες των κρατών, στις 17 και 18 Φεβρουαρίου του 2024.
Χώρες όπως η Βραζιλία, η Τανζανία και η Ακτή του Ελεφαντοστού απαγόρευσαν τη σφαγή και την εξαγωγή δερμάτων γαϊδάρου το 2022, σε αντίθεση με το γειτονικό Πακιστάν της Κίνας που το συνεχίζει. Αξιοσημείωτο είναι δε, ότι στα τέλη του 2021, δημοσιεύματα των ΜΜΕ του Πακιστάν έγραφαν ότι «Άνοιξε η πρώτη επίσημη φάρμα εκτροφής γαϊδουριών για να εκτρέφει μερικές από τις καλύτερες ράτσες».
(Σύμφωνα με τον μελετητή των σχέσεων Κίνας-Αφρικής καθηγητή Λόρεν Τζόστον του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, η αγορά του Ejiao στην Κίνα αυξήθηκε σε αξία από περίπου 3,2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2013 σε περίπου 7,8 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020).
Αναλογιζόμενος μια πιθανή απαγόρευση σε ολόκληρη την Αφρική, ο Στιβ ελπίζει ότι αυτό ή θα βοηθήσει στην προστασία των ζώων ή τελικά «η επόμενη γενιά δεν θα έχει γαϊδούρια».
Να τονιστεί επίσης, ότι το εμπόριο παραμένει νόμιμο στη Νότια Αφρική, τη Μαυριτανία, την Αίγυπτο, την Αιθιοπία και την Μποτσουάνα (ο πληθυσμός των γαϊδάρων της οποίας έχει μειωθεί κατά 38% μέσα σε δύο χρόνια), ενώ η κατάσχεση σχεδόν 3.000 δερμάτων γαϊδάρου στη Νιγηρία τον Ιούνιο του 2022 φανέρωσε ότι το παράνομο εμπόριο συνεχίζεται.
Όλα έχουν το κόστος τους…
Νέα στοιχεία αποδεικνύουν ότι, γενετικές δοκιμές δερμάτων που προέρχονται από σφαγείο στην Κένυα αποκάλυψαν θετικά δείγματα για την αφρικανική ασθένεια των αλόγων και MRSA, μια ομάδα ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακτηρίων, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε από το Donkey Sanctuary.
«Αυτή είναι η πρώτη σκληρή απόδειξη, ότι τα δέρματα γαϊδουριών μπορούν να λειτουργήσουν ως φορείς για τη μετακίνηση ασθενειών σε όλο τον κόσμο».
«Οι εθνικοί και διεθνείς κανονισμοί σχετικά με το εμπόριο ζώων και των προϊόντων τους, υπάρχουν εν μέρει για τη μείωση του κινδύνου μετάδοσης της νόσου. Όμως, λόγω της ταχύτητας με την οποία αναπτύχθηκε αυτή η βιομηχανία η επίβλεψη είναι μικρή έως μηδαμινή», λέει ο Έρικ Φέβρ, καθηγητής κτηνιατρικών μολυσματικών ασθενειών στο International Livestock Research Institute στο Λίβερπουλ, το εργαστήριο του οποίου στο Ναϊρόμπι πραγματοποίησε τις γενετικές αναλύσεις για την έκθεση.
«Το να γνωρίζουμε ότι αυτά τα προϊόντα κυκλοφορούν σε όλο τον κόσμο χωρίς περιορισμούς και ελέγχους είναι ανησυχητικό».
«Στην Αφρική, τα γαϊδούρια ταξιδεύουν συχνά εκατοντάδες μίλια μέχρι τα σφαγεία, περνώντας τα εθνικά σύνορα. Ανεξάρτητα από το αν οι εγκαταστάσεις έχουν άδεια ή όχι, όταν φτάνουν τα γαϊδούρια εκεί, οι κτηνιατρικοί έλεγχοι και οι έλεγχοι βιοασφάλειας είναι συνήθως ανεπαρκείς, για να αποτρέψουν τη σφαγή άρρωστων ή τραυματισμένων ζώων», λέει η Φέιθ Μπάρνεν, ειδική σε μολυσματικές ασθένειες στο Donkey Sanctuary.
«Το γεγονός ότι το δέρμα των γαϊδουριών είναι το πιο πολύτιμο μέρος του ζώου, παρέχει ελάχιστο έως καθόλου κίνητρο για έναν έμπορο να απορρίψει άρρωστα, τραυματισμένα ή μολυσμένα γαϊδούρια, καθώς αυτό δεν επηρεάζει οπτικά το προϊόν που εμπορεύεται».
Αξιοσημείωτο είναι, ότι τον Μάιο του 2020, λίγο πριν κλείσουν τα σφαγεία γαϊδάρων στην Κένυα, το Donkey Sanctuary αγόρασε 108 δέρματα από το Star Brilliant Donkey Export Abattoir, στη Ναιβάσα, και ανέθεσε στον Φεβρ και τους συναδέλφους του, να πραγματοποιήσουν ανεξάρτητες δοκιμές των 108 αυτών δερμάτων:
Τρία δέρματα βρέθηκαν θετικά στην αφρικανική ασθένεια των αλόγων, μια ασθένεια που είναι ιδιαίτερα θανατηφόρα για τα άλογα. Άλλα 88 δέρματα βρέθηκαν θετικά για Staphylococcus aureus, ένα κοινό βακτήριο που προκαλεί ασθένειες για τον άνθρωπο. Τα μισά από αυτά τα δείγματα επιβεβαιώθηκε ότι είναι MRSA, μια ομάδα βακτηρίων σταφυλόκοκκου, που έχουν αναπτύξει αντοχή στα αντιβιοτικά και μπορούν να προκαλέσουν δύσκολα αντιμετωπίσιμα προβλήματα, όπως δερματικές λοιμώξεις και πνευμονία.
«Αντί επιλόγου»
Σε συνεργασία με μια τοπική φιλανθρωπική οργάνωση για την ευζωία των ζώων στο Ναϊρόμπι, η φιλανθρωπική οργάνωση Brooke εργάζεται, με σκοπό να βρίσκει γαϊδούρια στους νέους που τους τα έχουν κλέψει, όπως ο Στιβ, που τα χρειάζονται για να έχουν πρόσβαση στην εργασία και την εκπαίδευση.
Ο Στιβ στάθηκε τυχερός και η οργάνωση του έδωσε έναν νέο γάιδαρο (θηλυκό), το οποίο ονόμασε Τζόι Λάκι. «Ξέρω ότι η Τζόι θα με βοηθήσει να πραγματοποιήσω τα όνειρά μου. Θα την φροντίζω και θα την προστατεύω».
Σχετικά με το έργο της οργάνωσης Donkey Sanctuary μπορείτε να βρείτε εδώ.
