Η βία προς κληρικούς και λαϊκούς της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας υπό τον μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριο έχει κλιμακωθεί. Στο χωριό Lenkovtsy της περιφέρειας Τσερνιβτσί έλαβε χώρα άγριος ξυλοδαρμός πιστών της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας κατά τη διάρκεια κατάληψης του ιερού ναού Πέτρου και Παύλου από επιδρομείς. Παρόμοια περιστατικά δείχνουν ότι οι εκκλησιαστικές διαιρέσεις τείνουν να λάβουν διαστάσεις ευρύτερου βίαιου διχασμού του λαού, που προωθείται για γεωπολιτικές σκοπιμότητες.

Χαρακτηριστικό είναι και το επεισόδιο που συνέβη στις 22 Ιανουαρίου, όταν ο μητροπολίτης Μπάντσεν Λογγίνος δέχθηκε επίθεση με γροθιές στο πρόσωπο από άγνωστο, ο οποίος είχε χτυπήσει την πόρτα του σπιτιού του. Ο μητροπολίτης Λογγίνος έμεινε αναίσθητος και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου αναγκάστηκε να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση στην περιοχή των οφθαλμών. Σημειωτέον ότι νωρίτερα τον ίδιο μήνα είχε πυρποληθεί η οικία του μητροπολίτη Λογγίνου στη Μπουκοβίνα, ενώ στις 20 Δεκεμβρίου 2023 ο μητροπολίτης είχε υποβληθεί σε εγχείριση καρδιάς για σταθεροποίηση του καρδιακού του ρυθμού, ύστερα από τις πιέσεις που έχει δεχθεί. Μετά το τελευταίο χτύπημα εναντίον του, ο μητροπολίτης Λογγίνος αναφέρθηκε σε όλους τους ιερείς, αλλά ακόμη και τις ηλικιωμένες γυναίκες, που έχουν δεχθεί βία κατά τα τελευταία δύο χρόνια, στις αφαιρέσεις ναών και στον διχασμό του ουκρανικού λαού.

Οι αντιδράσεις των Πατριαρχείων Αντιοχείας και Σερβίας

Η έξαρση της βίας έχει φέρει μια νέα κινητικότητα στην εκκλησιαστική διπλωματία, με σχετική τηλεφωνική επικοινωνία ανάμεσα στον πατριάρχη Αντιοχείας Ιωάννη και τον πατριάρχη Σερβίας Πορφύριο στις 14 Φεβρουαρίου. Οι δύο Πατριάρχες συζήτησαν τρόπους για να χτιστούν και πάλι γέφυρες συμφιλίωσης και καταλλαγής ανάμεσα σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες πάνω στη βάση των αρχών του διαλόγου, προκειμένου να μην επιτραπεί στις πολεμικές συγκρούσεις, οι οποίες κατατρύχουν την ανθρωπότητα, να μεταφερθούν και στον χώρο της Ορθοδοξίας με αντίστοιχα σχίσματα, που απλώς θα αντικατοπτρίζουν τις νέες γεωπολιτικές διαιρέσεις. Οι πατριάρχες Σερβίας και Αντιοχείας είχαν μια εποικοδομητική, όπως χαρακτηρίσθηκε, συζήτηση γενικά για την κατάσταση της Ορθόδοξης Εκκλησίας σήμερα. Η διαβούλευση αυτή έγινε στον απόηχο δηλώσεων επισκόπων του Πατριαρχείου Αντιοχείας ότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία υπό τον μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριο ακολουθεί τον δρόμο της ομολογίας της πίστεως, καθώς τα μέλη της διώκονται από το κράτος,  επειδή στήκουν στην πατροπαράδοτη πίστη τους.

Σχετικές είναι και οι δηλώσεις του επιδραστικού επισκόπου Μπάτσκας Ειρηναίου (Μπούλοβιτς) στη σερβική εφημερίδα «Πετσάτ», όπου έκανε λόγο για «σχισματικές παρεκκλησιαστικές δομές» και για πολιτικές πιέσεις της Δύσης για αναγνώριση της «Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας» υπό τον Επιφάνιο (Ντουμένκο). Ο Ειρηναίος Μπούλοβιτς τόνισε ότι η πλειονότητα των αυτοκέφαλων Ορθοδόξων Εκκλησιών δεν αναγνωρίζει την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας υπό τον Επιφάνιο και μίλησε για σκιές στην κανονικότητα των χειροτονιών των επισκόπων της. Για τον Μπάτσκας είναι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία υπό τον μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριο αυτή που «αξίζει τον καθολικό σεβασμό και θαυμασμό», καθώς διαφυλάσσει την κανονική τάξη και την ενότητα της Ορθοδοξίας, παρά τους διωγμούς, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και η εκδίωξη μοναχών και φοιτητών Θεολογίας από τη Λαύρα του Κιέβου, καθώς και οι συλλήψεις επισκόπων.

Ο επίσκοπος Ειρηναίος τόνισε ότι ούτε κατά τα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας, η οποία ήταν επισήμως άθεη, δεν είχε τεθεί ζήτημα απαγόρευσης Ορθόδοξης Εκκλησίας και παρόμοιου ολικού διωγμού. Ο επίσκοπος Μπάτσκας συμπεριέλαβε στις δηλώσεις του τον παρηγορητικό λόγο ότι «πύλαι Άδου ου κατισχύσουσιν» της Εκκλησίας (Ματθ. 16,18), αλλά προβληματίστηκε για την εκκωφαντική σιωπή της Δύσης έναντι της καταστρατήγησης των δικών της αρχών περί θρησκευτικής ελευθερίας και χαρακτήρισε τη συλλογική Δύση ως «μεταχριστιανική», σημειώνοντας την έλλειψη καταδίκης για τις διώξεις που υφίστανται επίσης λαοί στη Μέση Ανατολή, αλλά και τις ταλαιπωρίες του περιθωριοποιημένου σερβικού λαού.

Παρατήρησε επίσης ότι είναι πιθανό να εφαρμοστεί το μοντέλο της Ουκρανίας και στη Μολδαβία, όπου όμως στην υπάρχουσα Εκκλησία της Μολδαβίας, που διαθέτει καθεστώς αυτονομίας, εκκλησιάζονται όχι μόνο Μολδαβοί και Ρώσοι, αλλά και Γκαγκαούζοι, λαός τουρανικής καταγωγής με ορθόδοξη πίστη. Σήμερα, στην Εκκλησία της Μολδαβίας υπάρχει η δυνατότητα για χρήση της μολδαβικής γλώσσας από τους Μολδαβούς ιερείς και της εκκλησιαστικής σλαβονικής από τους Σλάβους ιερείς και για αυτό θα ήταν προβληματική μια βίαιη ομογενοποίηση με πρωτοβουλία της κρατικής εξουσίας. Σε κάθε περίπτωση οι βίαιες αλλαγές που προέρχονται από πολιτικά καθεστώτα δημιουργούν προβλήματα, γιατί οι πολιτικές εναλλαγές είναι πολύ πιο ταχείες από την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της εκκλησιαστικής παράδοσης και έτσι δημιουργούν διακοπές στην ομαλή ζωή της Εκκλησίας και άνευ λόγου σχίσματα, όταν διαταράσσεται η κανονική παράδοση λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων. Ο Μπάτσκας Ειρηναίος ανέφερε ότι εκφράσεις όπως «ρωσικός κόσμος» ή «σερβικός κόσμος» έχουν κυρίως πολιτική σημασία, καθώς η ίδια λέξη σημαίνει στις σλαβικές γλώσσες τόσο τον «κόσμο» όσο και την «ειρήνη» και διερωτήθηκε γιατί δεν υπάρχει αντίστοιχη εναντίωση, όταν χρησιμοποιείται ο όρος «pax Americana». H απάντηση βρίσκεται στο «χωνευτήρι» (melting pot) της παγκοσμιοποίησης, στο οποίο προωθείται μια νέα αποικιοκρατία που αποσαρθρώνει όσες χώρες δεν προσαρμόζονται. Ο σχετικός εκκλησιαστικός όρος παραμένει πάντως η «ορθόδοξη οικουμένη», που είναι ο μόνος που έχει αμιγώς εκκλησιολογικό περιεχόμενο.

Αναβολή ως προς την εκδίωξη από τη Λαύρα του Κιέβου

Το ζήτημα πάντως της εκδίωξης των ορθόδοξων μοναχών από τη Λαύρα του Κιέβου έλαβε αναβολή ενός μήνα, καθώς στο Εφετείο που συνεδρίασε στις 15 Φεβρουαρίου ήταν πλήρως αλλαγμένη η σύνθεση της επιτροπής των δικαστών και η ακροαματική διαδικασία μεταφέρθηκε στις 14 Μαρτίου. Στο μεταξύ οι πιστοί συνεχίζουν να προσεύχονται στη Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου, δεχόμενοι νομικές συμβουλές από δικηγόρους της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Στο πνεύμα αυτό έλαβε χώρα και ο εορτασμός της Υπαπαντής (με το Ιουλιανό ημερολόγιο) στη Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου, χοροστατούντος του Κιέβου Ονουφρίου και συλλειτουργούντων του μητροπολίτη Μπορίσπιλ και Μπροβαρί Αντωνίου, του μητροπολίτη Βασιλκίφ Ιωάσαφ και του επισκόπου Μποροντιάνκα Μάρκου. Στο κήρυγμά του ο μητροπολίτης Κιέβου επέλεξε την οδό της ευχαριστίας προς τον Θεό για τα πνευματικά ελέη που έχει λάβει ο κλήρος και ο λαός της Εκκλησίας του κατά την υπομονή και επιμονή του.