Μια πλειάδα κορυφαίων δυτικών αξιωματούχων έχουν επισκεφθεί το Σαράγεβο πρόσφατα, όπως η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ. Στο επίκεντρο των ανησυχιών τους βρίσκονται δηλώσεις του Μίλοραντ Ντόντικ, προέδρου της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, περί μιας πιθανής απόσχισής της. Βεβαίως ο ασκός του Αιόλου για παρόμοιες αποσχίσεις έχει αρχίσει με την απόσχιση του Κοσόβου, ενώ υπάρχει και το παράδειγμα της Αμπχαζίας και της Οσετίας στην περίπτωση της Γεωργίας ή της Υπερδνειστερίας στην περίπτωση της Μολδαβίας. Είναι πιθανότερο, ωστόσο, οι σχετικές δηλώσεις να αποσκοπούν απλώς στο να διαπραγματευτούν τη μέγιστη δυνατή αυτονομία της Σερβικής Δημοκρατίας εντός της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Σε κάθε περίπτωση, ο Μίλοραντ Ντόντικ δεν κρύβει τη φιλική πολιτική του διάθεση προς τη Ρωσία και από τους δυτικούς θεσμούς αυτό θεωρείται πρόβλημα ως προς την προοπτική ένταξης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο υπουργός Εθνικής Αμύνης της Γερμανίας Μπόρις Πιστόριους έφτασε μέχρι του σημείου να δηλώσει ότι μια αποσταθεροποίηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης λόγω ρωσικής επίδρασης θα σήμαινε μια ευρύτερη αποσταθεροποίηση της δυτικής πολιτικής.
Μια απόσχιση πάντως της Σερβικής Δημοκρατίας από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη θα ήταν πάρα πολύ δυσχερής από άποψη στρατιωτική και οικονομική. Για αυτό και θεωρείται ότι ο Ντόντικ δεν επιθυμεί μία επίσημη απόσχιση, αλλά μία ντε φάκτο απόσχιση. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνούμε ότι σε αντίθεση με τις περιπτώσεις της Αμπχαζίας και της Οσετίας, η Σερβική Δημοκρατία στη Βοσνία Ερζεγοβίνη είναι περικυκλωμένη από νατοϊκά στρατεύματα. Και αυτή η στρατηγική της περικύκλωση καθιστά δυσχερή μία πραγματικά έντονη ρωσική επίδραση, η οποία θα οδηγούσε σε γεωπολιτικά αποτελέσματα, πέρα από το επίπεδο της ρητορικής του προέδρου Ντόντικ. Η φιλία των Σέρβων της Βοσνίας προς τη Ρωσία είναι περισσότερο πολιτισμική και θρησκευτική, ενώ αντικατοπτρίζεται μέχρι κάποιου βαθμού και σε οικονομικές σχέσεις.
Ισχύει πάντως το γεγονός ότι στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη έχει δημιουργηθεί ένας σκεπτικισμός για την ευρωπαϊκή προοπτική. Το γεγονός ότι έχουν δοθεί ημερομηνίες για την έναρξη διαπραγματεύσεων για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην Ουκρανία και τη Μολδαβία και όχι στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη δείχνει ότι τα κριτήρια είναι μάλλον γεωπολιτικά και όχι οικονομικά ή θεσμικά. Ταυτοχρόνως, η ανάδυση του κυριαρχισμού στην Ανατολική Ευρώπη στις περιπτώσεις της Σλοβακίας και, κυρίως, της Ουγγαρίας προκαλεί σκεπτικισμό και για τη δυνατότητα των ευρωπαϊκών θεσμών να αφομοιώνουν χώρες με πολιτική ή και πολιτισμική ετερότητα. Από την άλλη, εντονότατη επίδραση στο μουσουλμανικό κομμάτι της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης ασκεί η Τουρκία, η οποία ακολουθεί μία τολμηρή νεο-οθωμανική πολιτική στα Βαλκάνια.
Σε κάθε περίπτωση, η έντονη επικέντρωση από τη Δύση του προβλήματος στο πρόσωπο του Ντόντικ μπορεί να είναι παραπλανητική. Στο τέλος της δεκαετίας του 1990, ο Μίλοραντ Ντόντικ είχε προβληθεί ως ο κατ’ εξοχήν φιλοδυτικός εκσυγχρονιστής πολιτικός και αυτό που ακόμη χαρακτηρίζει την πολιτική του είναι ένας ευέλικτος πραγματισμός. Ήταν κυρίως η εκβιαστική πολιτική των κυρώσεων αυτή που τον έφερε στην αναζήτηση εναλλακτικών πολιτικών. Το δριμύτερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι η μαζική μετανάστευση των νέων εκτός της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, η οποία πιθανότατα δεν θα ανακοπεί, αλλά θα ενισχυθεί από μια ενταξιακή πορεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η περιοδεία Ντόντικ σε Λευκορωσία και Ρωσία
Στο μεταξύ ιδιαίτερο προβληματισμό έχει προκαλέσει στους δυτικούς αξιωματούχους η σύσφιξη των σχέσεων ανάμεσα στη Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και τη Λευκορωσία. Στις 19 Φεβρουαρίου ο Ντόντικ πραγματοποίησε διπλωματικό ταξίδι στο Μινσκ κατά την εβδομάδα πριν από τις βουλευτικές εκλογές της Λευκορωσίας και δήλωσε εμφατικά ότι βλέπει τον πρόεδρο Αλεξάντερ Λουκασένκο ως «αδελφό». Ο Λουκασένκο, ο οποίος βρίσκεται υπό δυτικές κυρώσεις από το 2020, δήλωσε από τη μεριά του ότι καταγράφει με μεγάλο ενδιαφέρον τις εξελίξεις στα Δυτικά Βαλκάνια και εξέφρασε την πεποίθηση ότι ο πρόεδρος Ντόντικ εκπροσωπεί με σταθερότητα τα συμφέροντα των Ορθοδόξων λαών και των ανθρώπων που τον εμπιστεύονται και για αυτό η Λευκορωσία τον υποστηρίζει. Ο Ντόντικ εξήρε το γεγονός ότι η Σερβική Δημοκρατία απέτρεψε την ψήφιση κυρώσεων εναντίον της Λευκορωσίας και της Ρωσίας από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, υπερβαίνοντας μία πολύ σκληρή πίεση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ. Η προεδρία της Σερβικής Δημοκρατίας επέμεινε στις πεποιθήσεις της, με τίμημα κυρώσεις από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η φιλική σχέση ανάμεσα στη Σερβική Δημοκρατία και τη Λευκορωσία οφείλεται όντως, μεταξύ άλλων, στο ότι ο Ντόντικ έχει με αποφασιστικό τρόπο εμποδίσει την εφαρμογή των κυρώσεων προς τη Λευκορωσία και τη Ρωσία, παρόλο που η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ως σύνολο ευθυγραμμίζεται με την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Σερβοβόσνιος πρόεδρος, ο οποίος είχε συνομιλίες και με τον Λευκορώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Αλέινικ, τόνισε ότι η διατήρηση καλών οικονομικών και πολιτικών σχέσεων με τη Λευκορωσία και τη Ρωσία αποτελεί μία μακροπρόθεσμη απόφαση, η οποία αντικατοπτρίζει τη δέσμευση της Σερβικής Δημοκρατίας να αγωνίζεται για την κυριαρχία και ελευθερία της. Η συνεργασία με τη Λευκορωσία θα εμβαθυνθεί κυρίως στον τομέα της υγείας. Η οικονομική συνεργασία ανάμεσα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη Λευκορωσία ανέρχεται σε περίπου 5 εκατομμύρια ευρώ, ενώ το 2022 και 2023 είχε φτάσει τα 14 εκατομμύρια ευρώ περίπου.
Στις βουλευτικές εκλογές στη Λευκορωσία, που έλαβαν χώρα στις 25 Φεβρουαρίου, εξελέγησαν 110 βουλευτές για τη Βουλή των Αντιπροσώπων, που είναι η κάτω βουλή του διθάλαμου κοινοβουλίου της χώρας. Οι υποψήφιοι ανήκαν σε τέσσερα καταγεγραμμένα κόμματα, ενώ υπήρξε έκκληση από αντιπολιτευόμενα κόμματα για μποϊκοτάζ των εκλογών. Οι εκλογές σφραγίστηκαν τόσο από τη δυσπιστία των δυτικών θεσμών όσο και από αναφορές του Λουκασένκο σε προσπάθειες της Δύσης να αναμειχθεί στην πολιτική κατάσταση της χώρας του. Το κόμμα Belaya Rus έλαβε 50 έδρες, ενώ 40 έδρες καταλήφθηκαν από ανεξάρτητους βουλευτές.
Στη συνέχεια της περιοδείας του ο Μίλοραντ Ντόντικ είχε συνάντηση στο Καζάν με τον πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος αναγνώρισε την αποφασιστικότητα της Σερβικής Δημοκρατίας για σταθερές σχέσεις με τη Ρωσία και την αποκάλεσε «φίλο» της Ρωσίας. Ο πρόεδρος Ντόντικ αναφέρθηκε στο πόσο σκληρές είναι οι πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ευθυγράμμιση στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, αναγνωρίζοντας ότι η Βοσνία-Ερζεγοβίνη στο σύνολό της αποτελεί ένα είδος «προτεκτοράτου» της Δύσης. Εξήρε πάντως τις άριστες σχέσεις με τον πρόεδρο της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς και τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν, ο οποίος διευκολύνει την ανεξάρτητη στάση της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Ο Ντόντικ βραβεύτηκε με το Τάγμα του Αλεξάνδρου Νιέφσκι και παρακολούθησε τα εγκαίνια του τουρνουά «Αγώνες του Μέλλοντος», με νέα αθλήματα που αξιοποιούν την επαυξημένη πραγματικότητα, τη ρομποτική, την εικονική πραγματικότητα, την τεχνολογία πληροφοριών και την τεχνητή νοημοσύνη.
Η ανάδυση ενός νέου κυριαρχισμού στην Ανατολική Ευρώπη
Οι συναντήσεις αυτές συμβαίνουν σε ένα πλαίσιο νέας ανάδυσης του κυριαρχισμού στην Ανατολική Ευρώπη και απομάκρυνσης από τις ντιρεκτίβες των Βρυξελλών. Είναι χαρακτηριστική η δέσμευση του νέου πρωθυπουργού της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίτσο πριν από τη Σύνοδο στο Παρίσι ότι η χώρα του δεν θα στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία, ενώ μάλιστα χαρακτήρισε τη στρατηγική της Δύσης για την Ουκρανία ως αποτυχημένη. Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι ο υπουργός Εξωτερικών της Ουγγαρίας Πίτερ Σίγιαρτο αρνήθηκε τη μεταφορά ποσών στα ταμεία του «Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για την Ειρήνη» με το αιτιολογικό ότι τα ποσά αυτά θα κατέληγαν στον ουκρανικό στρατό. Δήλωσε ότι η Ουγγαρία είναι υπέρ της ειρηνικής διευθέτησης στην Ουκρανία και ως εκ τούτου δεν επιθυμεί τα χρήματα να κατευθυνθούν στην αποπληρωμή οπλισμού που έχει σταλεί στην Ουκρανία. Πρόκρινε, αντιθέτως, το ποσό να χρησιμοποιηθεί για την ασφάλεια και τη σταθερότητα στο Τσαντ, με την εκπαίδευση αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας. Η χρησιμοποίηση κεφαλαίων για τον εξοπλισμό της Ουκρανίας αποτελεί κόκκινη γραμμή για την Ουγγαρία, ενώ από την άλλη υπάρχει ετοιμότητα για οικονομική υποστήριξη για ειρηνικούς σκοπούς.
Σε ένα παρόμοιο συγκείμενο η Σερβική Δημοκρατία στη Βοσνία Ερζεγοβίνη συνεχίζει μια δύσκολη, αλλά όχι εντελώς μοναχική πορεία αφοσίωσης στην πολιτική της ανεξαρτησία και ελευθερία με διατήρηση των παραδοσιακών δεσμών και φιλιών της. Μία πλήρης απόσχιση, η οποία θα αποσταθεροποιούσε τη Βοσνία Ερζεγοβίνη, φαίνεται εξαιρετικά δύσκολη λόγω της γεωπολιτικής θέσης της χώρας. Παραμένει, όμως, το γεγονός της ντε φάκτο μη ευθυγράμμισης της Σερβικής Δημοκρατίας με ντιρεκτίβες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που δημιουργεί εντάσεις στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων.
