Με αφορμή την πρόσφατη ηλιθιότητα που διέδωσε το υπουργείο Προπαγάνδας της Κυβέρνησης (τα Μέσα Μαζικής «Ενημέρωσης») για τρομοκρατική επίθεση κουκουλοφόρων φοιτητών στον «πυρηνικό αντιδραστήρα» του ΑΠΘ, θα πρέπει να διευκρινίσουμε κάποια πράγματα.
Πρώτον, δεν υπάρχει αντιδραστήρας στο ΑΠΘ, πρόκειται απλώς για μια μικρή συσκευή επίδειξης.
Δεύτερον, δεν υπάρχει πυρηνικός αντιδραστήρας πουθενά στην Ελλάδα.
Και τρίτον, ο ένας και μοναδικός «πυρηνικός αντιδραστήρας» που λειτούργησε ποτέ στην χώρα, ήταν αυτός του «Δημόκριτου». Ήταν ένας παλιός (η πρώτη του μορφή λειτούργησε το 1961), μικρός («υποκρίσιμος») αμερικάνικος αντιδραστήρας που δεν μπορούσε να παραγάγει ενέργεια, για αυτό ήταν ανοικτού τύπου, δηλαδή «γυμνός», όχι μέσα σε ένα μεγάλο «καζάνι» που αντέχει πιέσεις και θερμοκρασίες, όπως οι αντιδραστήρες ισχύος, αλλά ολόκληρος βυθισμένος σε μια δεξαμενή νερού, μια πισίνα δηλαδή, επειδή δεν είχε τόση ισχύ, ώστε να χρειάζεται περαιτέρω μέτρα ασφαλείας. Ακόμα και σε περίπτωση ηθελημένης κακόβουλης ενέργειας, δεν είχε αρκετό σχάσιμο υλικό για να εκραγεί, ούτε καν για να προκαλέσει εκτεταμένη ραδιενεργή μόλυνση σε περίπτωση ατυχήματος, τόσο μικρούλης ήταν. Η μόνη του χρήση ήταν η παραγωγή νετρονίων (μια επικίνδυνη, αλλά μικρής ακτίνας δράσης μορφή ακτινοβολίας), η οποία χρησίμευε σε διάφορους ερευνητικούς σκοπούς. Μεταξύ άλλων είχε χρησιμεύσει στην αρχαιομετρία, σε μελέτη υλικών με την μέθοδο της «νετρονικής ενεργοποίησης» κ.α. τέτοια παρόμοια. Η κυριότερη ανάγκη που ικανοποιούσε όμως δεν ήταν ερευνητική, αλλά χρηστικότατη: για πολλά χρόνια, από το 1962 και μετά, ο αντιδραστήρας ήταν η συσκευή που παρήγε ραδιενεργά ισότοπα για ακτινοθεραπείες και διάφορες εφαρμογές πυρηνικής ιατρικής στα νοσοκομεία της χώρας.
Βέβαια, με ή χωρίς τεχνολογία αιχμής, ο αντιδραστήρας ήταν τμήμα της ελληνικής πραγματικότητας.
Έτσι, γύρω στο 2010 έμαθα (όχι χωρίς κάποια έκπληξη) από τον τότε διευθυντή του «Δημοκρίτου» που έκανε για άλλους λόγους μια σχετική έρευνα, ότι το κτήριο που τον στέγαζε ήταν αυθαίρετο· μάλιστα, στην πραγματικότητα όλος ο «Δημόκριτος» ήταν τρόπον τινά ένα αυθαίρετο, αφού αυτός χτίστηκε πολύ βιαστικά για να στεγάσει τον αντιδραστήρα: φαίνεται πως οι Αμερικάνοι που μας τον χάρισαν βιάζονταν για κάποιον δικό τους λόγο να μας τον παραδώσουν.
Τα κτίρια του συγκροτήματος του «Δημοκρίτου» δεν έχουν χωροθετηθεί από πολεοδομία, δεν υπάρχει κάποια άδεια για την δασική έκταση που κατέλαβαν, η μόνη αιτιολόγηση του όλου εγχειρήματος ήταν ένα ελλιπέστατο Βασιλικό Διάταγμα χωρίς λεπτομέρειες, κατά παράβαση κάθε πολεοδομικής νομοθεσίας που υπήρχε στη χώρα.
Αν όμως αυτό είναι απλώς ένα χαριτωμένο ανέκδοτο, δεν ισχύει το ίδιο για την επίσης καλώς γνωστή στην χώρα μας μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε, πολλά χρόνια μετά, για να κλείσει ο αντιδραστήρας.
Με ευθύνη διαδοχικών πολιτικών ηγεσιών ο αντιδραστήρας είχε μείνει για χρόνια να φυτοζωεί, ήδη από την δεκαετία του ‘90, χωρίς χρηματοδότηση για αναγκαίες εργασίες συντήρησης, με το ερευνητικό προσωπικό να μην ανανεώνεται κλπ. Η μέθοδος κλεισίματος δημόσιας υπηρεσίας δια της οικονομικής ασφυξίας είναι παλιά και δοκιμασμένη: αφήνεις τον οργανισμό που θες να κλείσεις για μερικά χρόνια με μηδενικό προϋπολογισμό και μετά αρχίζεις να σκούζεις: «Να, δείτε, το Δημόσιο δεν δουλεύει! Αυτοί τα ξύνουν μόνιμα!»
Ήταν κοινή πεποίθηση στον «Δημόκριτο» τότε (δεν ξέρω αν ήταν βάσιμη, δεν ήμουν δα και στην διοίκηση του ιδρύματος) ότι παρ’ όλες τις τεχνητές από την πολιτική ηγεσία ελλείψεις του, ο αντιδραστήρας εξακολουθούσε να είναι αποτελεσματικός στον ρόλο που είχε αναλάβει, να αναγομώνει τις «μπόμπες» ακτινοθεραπείας. Μάλιστα, κυκλοφορούσε έντονα η φήμη ότι ένας εισαγωγέας τέτοιων «ειδικών» υλικών παρόμοιας φύσης (αγνοώ ποιος και κατά πόσον η φήμη ήταν βάσιμη) είχε φρυάξει για τον «αθέμιτο ανταγωνισμό» που του έκανε ο «Δημόκριτος».
Προχωρώντας παρακάτω, θα παρατηρήσουμε ότι στην χώρα μας, όπως γνωρίζουν οι πάντες, η απειλή τρομοκρατικών επιθέσεων (παρακλάδι της οποίας είναι η ανομία στα πανεπιστήμια) είναι μια διαρκής και ιστορικά σημαντική απειλή που κρέμεται πάνω από τα αθώα κεφάλια μας.
Θα τολμούσαμε μάλιστα να πούμε ότι είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της καθημερινότητας του δύσμοιρου Έλληνα πολίτη.
Η τρομοκρατία σηκώνει το άσχημο κεφάλι της στα πιο απρόσμενα πεδία, να καλή ώρα στους πυρηνικούς αντιδραστήρες της χώρας.
Πολλά χρόνια πριν από τον (υπαρκτό μόνο στην μικρόνοια του ΣΚΑΪ) αντιδραστήρα του ΑΠΘ, η τρομοκρατία είχε απειλήσει τον αντιδραστήρα του «Δημοκρίτου». Η τρομοκρατική απειλή τότε ακόμα δεν προερχόταν από φοιτητές, ήταν πιο αόριστη, πιο εκφοβιστική: η επίσημη δικαιολογία το 2003 ήταν κάτι του τύπου «Εν όψει των μεγαλειωδών Ολυμπιακών Αγώνων (που όλη η χώρα σαν μια ψυχή αγωνίζεται να ολοκληρώσει), η πολυχρονεμένη μας κυβέρνηση αποφάσισε και διατάζει την προσωρινή αναστολή λειτουργίας του αντιδραστήρα. Τι θέλετε δηλαδή, να μας την πέσουν τρομοκράτες ή προτιμάτε να φέρουμε σε πέρας, προς δόξαν του αρχαίου πνεύματος αθανάτου, τους σημαντικότερους Ολυμπιακούς στην ιστορία του σύμπαντος, που θα απλώσουν το φως του Ελληνισμού στα πέρατα της Οικουμένης;»
Η «προσωρινή» αυτή διακοπή που ξεκίνησε λίγο πριν τους αγώνες του 2004, σήμερα, είκοσι χρόνια αργότερα, περιγράφεται στο σάιτ του ως «παρατεταμένη διακοπή λειτουργίας του Ερευνητικού Αντιδραστήρα». Ο (πρώην) αντιδραστήρας έχει πλέον μείνει ένα άδειο κτήριο, ο εξοπλισμός αποξηλώθηκε, το σχάσιμο υλικό έχει επιστραφεί εδώ και χρόνια στις ΗΠΑ, το προσωπικό και η τεχνογνωσία του έχει βγει στην σύνταξη. Όσο για τα νοσοκομεία, αυτά βολεύονται με υλικό που προέρχεται από παρόμοιους αντιδραστήρες του εξωτερικού, σε κόστος (όπως είναι προφανές) κάπως «τσιμπημένο». Όλοι ευχαριστημένοι.
Καλά, νόμιμα και ηθικά όλα αυτά, αλλά εμένα με ενοχλεί ακόμα κάτι που δεν κατάφερα να κάνω τότε: παρά τις άοκνες προσπάθειές μου, δεν κατάφερα να πείσω τους τότε ερευνητές και μεταπτυχιακούς φοιτητές στον «Δημόκριτο» να κάνουμε ένα μικρό, αθώο χάπενινγκ, τότε που ακόμα λειτουργούσε ο αντιδραστήρας. Είχα προτείνει να κάνουμε ένα ελαφρύ μακιγιάζ με μουτζούρες στο πρόσωπο και κατόπιν να ξεχυθούμε στους δρόμους της Αγίας Παρασκευής τρέχοντας και φωνάζοντας εν εξάλλω: «Έσκασε! Έσκασε! Τρεχάτε να σωθείτε!» Προφανώς θα μας μπουζούριαζαν, αλλά: τα επίσημα χείλη κατόπιν τούτου θα ξεστόμιζαν κατηγορίες για τρομοκρατία (και μάλιστα πυρηνική τρομοκρατία!) κατηγορίες που για πρώτη (και τελευταία, είναι βέβαιο) φορά δεν θα ήταν οι γνωστές μπαρούφες που, με σοβαρότητα καρδιναλίου, αναισθησία ιπποπόταμου και νοημοσύνη πιθήκου ξαμολάνε κάθε τρεις και λίγο οι κυβερνώντες μας· για μια και μόνη φορά θα είχαμε την ηθική ικανοποίηση να τους αναγκάσουμε παρά τη θέλησή τους να κάνουν δηλώσεις που θα είχαν και ένα σπέρμα αλήθειας. Θα ήταν αυτό θαρρώ μια κάποια δικαίωση.
Δυστυχώς, για λόγους που ουδέποτε κατανόησα, ποτέ δεν κατάφερα να βρω άτομα που να συμμερίζονται τις τέτοιες ανησυχίες μου. Και δυστυχέστατα, τώρα πλέον είναι αργά. Ο αντιδραστήρας του «Δημοκρίτου» έκλεισε και πού να τρέχω μέχρι το ΑΠΘ…
