Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (ΒΧΜ), με τα περισσότερα από 100 χρόνια ιστορίας, άλλοτε ένα κόσμημα στο κέντρο της Αθήνας -ειδικά μετά την επανέκθεση των συλλογών του με νέα μουσειολογική και μουσειογραφική αντίληψη, την πληθώρα περιοδικών εκθέσεων, των ποικίλων δράσεων για το κοινό και το άνοιγμά του σε ποικίλες κατηγορίες επισκεπτών, έργο του αείμνηστου Δημήτρη Κωνστάντιου και των συνεργατών του- μοιάζει να έχει πια εγκαταλειφθεί στο έλεος του θεού.

Τελευταίο περιστατικό που συνηγορεί στην παραπάνω διαπίστωση είναι η κλοπή καλωδίων χαλκού βάρους πολλών κιλών από τον χώρο των ψυκτών των κλιματιστικών συστημάτων, που συνέβη τα ξημερώματα της περασμένης Τρίτης. Το φαινόμενο της κλοπής τέτοιων υλικών δεν είναι, φυσικά, άγνωστο για την Αθήνα και άλλες περιοχές της χώρας.

Το σοκαριστικό στην περίπτωση του ΒΧΜ είναι πως η κλοπή έγινε ανενόχλητα εντός της περίφραξης του οικοπέδου του Μεγάρου της Δουκίσσης Πλακεντίας, το επονομαζόμενο και Villa Ilissia, που στεγάζει το ΒΧΜ και βρίσκεται επί της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας, ανάμεσα από το Πολεμικό Μουσείο και την Λέσχη Αξιωματικών, απέναντι από τη βρετανική και τη γερμανική πρεσβεία.

Τουτέστιν σε ένα από τα υποτίθεται πλέον φρουρούμενα και ασφαλή σημεία του κέντρου των Αθηνών. Πέραν τούτου, ο χώρος έχει και την δική του φύλαξη, μέρα και νύχτα, ενώ διαθέτει συστήματα και κάμερες ασφαλείας, δεδομένου ότι το ΒΧΜ είναι ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία στον κόσμο για τις βυζαντινές και μεταβυζαντινές αρχαιότητες ανεκτίμητης αξίας που φυλάσσει.

Ευθύνες

Τα ερωτήματα που προκύπτουν, επομένως, από το συμβάν είναι πολλά και χρήζουν άμεσης και ειλικρινούς απάντησης από τους αρμοδίους, που στην περίπτωσή μας είναι η γενική διευθύντρια του ΒΧΜ, κ. Αικατερίνη-Μαρία-Ρόζα Δελλαπόρτα, καθώς και ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του μουσείου καθηγητής Γεώργιος Πανέτσος. Βεβαίως, η πολιτική ευθύνη για την υπόθεση καταλήγει απ’ ευθείας στην υπουργό Πολιτισμού κ. Στυλιανή Μενδώνη, της οποίας και οι ανωτέρω υπήρξαν προσωπικές επιλογές για τον διορισμό τους.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η κατά κανόνα ακολουθούμενη διαδικασία είναι η διαταγή διενέργειας Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης (ΕΔΕ) για τη διακρίβωση των πραγματικών περιστατικών και ακολούθως η απόδοση ευθυνών σε πρόσωπα που ενδεχομένως βρεθεί πως ευθύνονται, με πράξεις ή πλημμέλειες στην άσκηση των καθηκόντων τους.

Όμως, καθώς το θέμα ΕΔΕ έχει καταντήσει περίπου ανέκδοτο στην ελληνική πραγματικότητα, είναι σχεδόν βέβαιο πως η υπόθεση θα καταλήξει (αν ποτέ καταλήξει) στην απόδοση ευθυνών σε κανέναν ταλαίπωρο νυχτοφύλακα, τον τελευταίο δηλαδή τροχό της αμάξης. Το έργο το έχουμε ξαναδεί προ ετών, άλλωστε, και στην υπόθεση της κλοπής έργων τέχνης από την Εθνική Πινακοθήκη, μερικές δεκάδες μέτρων μακρύτερα από το ΒΧΜ. Πρόκειται για τον ασφαλέστερο τρόπο να μην αποδοθούν ευθύνες στους πραγματικούς υπεύθυνους.

Κενά ασφαλείας για πρόσωπα και πράγματα

Ας επιστρέψουμε, όμως, στα πραγματικά ερωτήματα που οι αρμόδιοι πρέπει να απαντήσουν:

• Είναι αλήθεια ή όχι πως στο ΒΧΜ υπηρετούν μόλις τρεις νυχτοφύλακες για να καλύψουν τις ανάγκες φύλαξης όχι μόνο των κτιρίων και του μεγάλου υπαίθριου χώρου που περιβάλλει τα κτίσματα του Μεγάρου των Ιλισσίων, αλλά και του Μουσείο Λοβέρδου, το παράρτημα δηλαδή του ΒΧΜ στην οδό Μαυρομιχάλη;
• Είναι αλήθεια ή όχι πως οι υπεύθυνοι του μουσείου δεν έχουν προχωρήσει στις απαραίτητες ενέργειες για την πρόσληψη του αναγκαίου φυλακτικού προσωπικού (αρχαιοφυλάκων ημέρας και νυχτοφύλακες), με αποτέλεσμα όχι μόνο να παραμένουν οι μισές αίθουσες του μουσείου κλειστές για τους επισκέπτες, αλλά και να είναι, όπως φαίνεται, πλημμελής η φύλαξη των εκτεταμένων χώρων του μουσείου;
• Είναι αλήθεια ή όχι πως με ευθύνη των διοικούντων του μουσείου δεν έχουν καταρτιστεί συμβάσεις για τα συστήματα συναγερμού, τη συντήρηση αντλιοστασίων λυμάτων και ομβρίων υδάτων, τη συντήρηση των ηλεκτρομηχανικών εγκαταστάσεων, τη συντήρηση και παρακολούθηση του κεντρικού συστήματος ελέγχου των ηλεκτομηχανικών εγκαταστάσεων, τόσο αναφορικά προς το ΒΧΜ, όσο και ως προς το Μουσείο Λοβέρδου; Αλήθεια, ήταν σε λειτουργία οι κάμερες ασφαλείας τη νύχτα της κλοπής;
• Είναι αλήθεια ή όχι πως δεν έχει καν γίνει η αναγόμωση των πυροσβεστήρων του μουσείου από το καλοκαίρι του 2023;
• Είναι αλήθεια ή όχι πως το επί έτη σοβαρότατο πρόβλημα στεγανοποίησης σε εκτεταμένο τμήμα του υπόγειου κτιριακού συγκροτήματος, το οποίο στεγάζει τη μόνιμη έκθεση, τους χώρους των αρχαιολογικών και των άλλων αποθηκών, εργαστήρια κλπ δεν έχει αντιμετωπιστεί, με αποτέλεσμα την εισροή νερού στις αίθουσες ή ακόμα και την πτώση των γυψοσανίδων οροφής;
• Είναι αλήθεια ή όχι πως -ελλείψει κεντρικού συστήματος απαγωγής αερίων- δεν έχει πραγματοποιηθεί η απαραίτητη αντικατάσταση των χημικών φίλτρων των φορητών απαγωγών στα εργαστήρια, όπως και η αντικατάσταση των φίλτρων των κλιματιστικών μονάδων του Μουσείου, αλλά επίσης ούτε η αποκατάσταση βλαβών στον υφιστάμενο μηχανολογικό εξοπλισμό για τον έλεγχο και τη ρύθμιση των περιβαλλοντικών παραμέτρων όσον αφορά το εσωκλίμα στους εκθεσιακούς και αποθηκευτικούς χώρους του Μουσείου;

Το πιο βρώμικο μουσείο

Εκτός από το πολύ σοβαρά ζητήματα ασφαλείας, ανεπίλυτο παραμένει μέχρι σήμερα και το οξύ πρόβλημα με την καθαριότητα του ΒΧΒ, θέμα που έχει έρθει από καιρό και στην δημοσιότητα. Το έργο της καθαριότητας στο σύνολο των χώρων του μουσείου (έκθεση, γραφεία, τουαλέτες, κ.λπ.), καθώς και του παραρτήματός του (Μουσείο Λοβέρδου) έχει αφεθεί να το διαχειριστεί από τον Δεκέμβριο 2023… μία μόνο εργαζόμενη του μουσείου!

Η υπάλληλος αυτή προσπαθεί να καθαρίσει τους χώρους και τις τουαλέτες που χρησιμοποιούν οι 100 και πλέον εργαζόμενοι του μουσείου, οι καθημερινοί επισκέπτες αλλά και οι σχολικές ομάδες που καθημερινά επισκέπτονται το μουσείο.

Σύμφωνα, μάλιστα με τα πρωτοβάθμια σωματεία των εργαζομένων στο υπουργείο Πολιτισμού καμία ενέργεια δεν έχει γίνει για την επίλυση και αυτού του ζητήματος, παρά τις αλλεπάλληλες και έγγραφες οχλήσεις τους προς το ΔΣ και την γενική διευθύντρια του μουσείου.

Όπως καταγγέλλουν οι εργαζόμενοι στο μουσείο, οι συνθήκες υγιεινής που επικρατούν στο ΒΧΜ επιδεινώνονται καθημερινά, και σε ακραίες περιπτώσεις άλλοι υπάλληλοι, άσχετων ειδικοτήτων, αναγκάζονται να θεραπεύσουν όπως-όπως την κατάσταση στα γραφεία τους, στις τουαλέτες και στους πέριξ χώρους.

Για όλα τα παραπάνω, όπως και για σειρά άλλων σοβαρότατων προβλημάτων λειτουργίας του μουσείου, έχουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στο ΒΧΜ ενημερώσει πολλάκις, προφορικά και εγγράφως, το διορισμένο από την υπουργό ΔΣ του μουσείο, το οποίο κωφεύει.

Σημειώνουμε πως εκτός του προεδρεύοντος Γ. Πανέτσου, στο εν λόγω όργανο μετέχουν επίσης η καθηγήτρια του ΑΠΘ Ναταλία Πούλου (αντιπρόεδρος), ο πρόεδρος της ΤΙΤΑΝ ΑΕ Νέλλος Κανελλόπουλος, ο ζωγράφος Μιχάλης Μαδένης, ο πάτερ Θωμάς Συνοδινός, η διευθύντρια συντήρησης Μαρία Μερτζάνη και η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων Κρυσταλλία Μαντζανά

Για την, επίσης εκλεκτή της Στυλιανής Μενδώνη, γενική διευθύντρια δεν έχει ίσως και νόημα να γίνει εκ νέου ιδιαίτερος λόγος, καθώς έχει και στο παρελθόν κατηγορηθεί για κακοδιοίκηση και για απουσία κάθε διάθεσης επίλυσης προβλημάτων – αντιθέτως, φαίνεται πως η γενικότερη της συμπεριφορά τα επιτείνει…

Κανενός το αυτί δεν φαίνεται να ιδρώνει από τις καταγγελίες και τις αναφορές, ούτε από τα δημοσιεύματα ούτε καν από τις εικόνες όπως αυτές που δημοσιοποίησε η σελίδα Υπερασπιζόμαστε τα δημόσια Μουσεία #standwithgreekstatemuseums πριν από περίπου δύο μήνες!

Φωνή βοώντος εν τη ερήμω

Για μια ακόμη φορά οι εργαζόμενοι στο ΒΧΜ άνοιξαν τα πανό τους και φώναξαν για την δραματική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το πάλαι ποτέ λαμπερό Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

Με τη συμπαράσταση των πρωτοβάθμιων σωματείων τους συγκεντρώθηκαν στην είσοδο του μουσείου στις 14 Μαρτίου, την ημέρα των εγκαινίων της έκθεσης «Buone Nuove/Good News. Women Changing Architecture», μια παραγωγή του ιταλικού Υπουργείου Εξωτερικών σε συνεργασία με το MAXXI της Ρώμης (Μουσείο Τέχνης 21ου αιώνα).

Η έκθεση, που θα παραμείνει στο ΒΧΜ μέχρι τις 20 Απριλίου, οργανώθηκε από την Πρεσβεία της Ιταλίας στην Ελλάδα, η οποία υποχρεώθηκε να φέρει και τα δικά της συνεργεία για το στήσιμο της έκθεσης, αλλά και δικό της συνεργείο καθαρισμού του χώρου…

Η γενική διευθύντρια κ Δελλαπόρτα δεν είχε καμία αναστολή να απευθύνει χαιρετισμό στα εγκαίνια μιας έκθεσης που οργανώθηκε υπό τις συνθήκες αυτές και που έγινε ελάχιστα γνωστή, καθώς όπως φαίνεται, το ΒΧΜ έχει πέσει σε μια γενική ανυποληψία. 

Κλείνοντας, υπενθυμίζουμε πως το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο λειτουργούσε με επιτυχία ως δημόσια υπηρεσία μέχρι την ψήφιση του ν. 5021/2023, με βάση τον οποίο μετατράπηκε σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, με διορισμένη από την υπουργό πολιτισμού διοίκηση και γενική διευθύντρια.

Παρά τη θύελλα διαμαρτυριών η κυβέρνηση της ΝΔ προχώρησε σε αυτήν την κίνηση, με βασικό επιχείρημα πως η “ευελιξία” και η “αυτονομία” του νέου καθεστώτος θα επιτρέψει το ΒΧΜ, όπως και στα άλλα τέσσερα που υπήχθησαν στην ίδια ρύθμιση (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αρχαιολογικό Θεσσαλονίκης, Αραιολογικό Ηρακλείου και Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού), να προσελκύσουν περισσότερους επισκέπτες, ν γίνουν περισσότερο εξωστρεφή και παραγωγικά.

Η κατάσταση έναν χρόνο μετά την ενεργοποίηση του ν. 5021/2023, με τον διορισμό των ΔΣ και των γενικών διευθυντών/τριων και στα πέντε μουσεία, είναι τραγική, με τραγικότερη αυτήν στο ΒΜΧ. Αλλά για την συνολική απαξίωση των πέντε μεγάλων μουσείων θα επανέλθουμε.