Ο όρος «Νάκμπα», που στα ελληνικά μεταφράζεται ως καταστροφή ή κατακλυσμός, αναφέρεται στον εκτοπισμό 700.000 Παλαιστινίων που συντελέστηκε το 1948, ενώ ως ημέρα της «Νάκμπα» ορίζεται η 15η Μάη, η επόμενη δηλαδή ημέρα από τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Ισραήλ. Οι εξελίξεις των προηγούμενων δεκαετιών δεν θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διαφορετικό αποτέλεσμα.
Η Αραβική Επανάσταση ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, παράγωγο μίας μακράς ιστορικής περιόδου διάλυσης των αυτοκρατοριών και του συνεπακόλουθου κύματος εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων και επαναστάσεων, πραγματοποιήθηκε το 1916. Όχι τυχαία, αυτό συνέβη εν μέσω του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Με τους Οθωμανούς να πολεμούν στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, η Βρετανική Αυτοκρατορία είχε κάθε λόγο να στηρίξει το κίνημα και την εξέγερση των Αράβων, καταφέρνοντας έτσι, μετά το τέλος του πολέμου να αποκτήσει ουσιαστικά τον έλεγχο, μεταξύ άλλων, της Παλαιστίνης, της Υπεριορδανίας και του Ιράκ. Πιο συγκεκριμένα η νίκη της Αντάντ έφερε το μετααποικιοκρατικό καθεστώς της «Γαλλικής Εντολής» στη Συρία και τον Λίβανο, ενώ στα παλαιστινιακά εδάφη, τα οποία αποτελούσαν από το 1517 τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δημιουργήθηκε πλέον η «Βρετανική Εντολή της Παλαιστίνης».
Η λήξη της Εντολής, της περιόδου δηλαδή που η Μεγάλη Βρετανία θα διοικούσε την Παλαιστίνη και κατά τη διάρκεια της οποίας είχε βρεθεί ήδη αντιμέτωπη με αγώνες και εξεγέρσεις τόσο των Αράβων όσο και των Εβραίων, τέθηκε ως άμεσο επίδικο μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.
Εκτός από την ανεκπλήρωτη εθνική ολοκλήρωση των Αράβων της περιοχής, καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή σκυτάλης στην Παλαιστίνη, έλαβαν κυρίως το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, η μαζική μετεγκατάσταση τους στην Παλαιστίνη και η αγορά τίτλων ιδιοκτησίας της παλαιστινιακής γης. Ιδιαίτερη επίδραση ,επίσης, είχε η άνοδος του Σιωνισμού, ενώ ο ΟΗΕ, ήδη από το 1947, είχε εκπονήσει ένα σχέδιο που προέβλεπε την ίδρυση δύο ανεξάρτητων κρατών στην περιοχή, ενός Εβραϊκού και ενός Αραβικού. Έτσι, επήλθε ο πρώτος πόλεμος μεταξύ των δύο πλευρών στην περιοχή έπειτα από την άρνηση του Αραβικού Συνδέσμου να δεχτεί το σχέδιο αυτό και η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Ισραήλ την ίδια ημέρα λήξης της Βρετανικής Εντολής για την Παλαιστίνη.
Μέχρι το τέλος του πολέμου, κομμάτι του οποίου υπήρξε η καταστροφή και η ερήμωση εκατοντάδων παλαιστινιακών χωριών, το Ισραήλ είχε ήδη κατακτήσει περίπου το 60% της περιοχής που είχε οριοθετηθεί να δημιουργηθεί το αραβικό κράτος, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα τον έλεγχο της Δυτικής Ιερουσαλήμ, η οποία προοριζόταν να αποτελέσει μέρος μιας διεθνούς ζώνης για την Ιερουσαλήμ και τα περίχωρά της. Η Υπεριορδανία πήρε τον έλεγχο της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και της Δυτικής Όχθης, προσαρτώντας την τον επόμενο χρόνο ενώ ο αιγυπτιακός στρατός πήρε τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας.
Από τότε εκατομμύρια Παλαιστίνιοι βρίσκονται ουσιαστικά χωρίς πατρίδα, ζώντας για δεκαετίες σε προσφυγικούς καταυλισμούς γειτονικών κρατών που σε αρκετές περιπτώσεις σταδιακά μετατράπηκαν σε πόλεις, σε απομακρυσμένες χώρες ή υπό το καθεστώς βίας και διακρίσεων εντός του Ισραήλ.
Σύμφωνα με το ψήφισμα 194 (του 1948) της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και βάσει του ψηφίσματος 3236 (του 1974) του Ο.Η.Ε. και της Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες διατηρούν «το δικαίωμα της επιστροφής», κάτι που το Ισράηλ αρνείται, καθώς θέτει υπό αμφισβήτηση την ίδια του την υπόσταση και επαναφέρει στις μνήμες τον τρόπο που κατάφερε να αποκτήσει κρατική υπόσταση σε βάρος του γηγενούς πληθυσμού.
Οι δεκαετίες που ακολούθησαν αποκάλυψαν τη διαρκή στρατηγική του Ισραήλ για νέους εποικισμούς σε εδάφη που δεν είχε επισήμως κατακτήσει με ταυτόχρονες διώξεις χιλιάδων Παλαιστινίων. Έτσι, ακολούθησαν αρκετοί κύκλοι πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ του Ισραήλ που απολάμβανε την πλήρη στήριξη και προστασία της Δύσης, και των Αραβικών κρατών της περιοχής (1956, 1967, 1973 αλλά και οι εισβολές του Ισραήλ στον Λίβανο το 1978 και το 1982 καθώς και ο πόλεμος μεταξύ των δύο κρατών το 2006). Ταυτόχρονα, από τα σπλάχνα της Παλαιστίνης γεννήθηκαν διαφορετικά κύματα αγώνων του λαού της για «επιστροφή» στα προγονικά του εδάφη και για «ίδρυση» ενός ανεξάρτητου κράτους.
Ο ζωτικός χώρος για τους Παλαιστίνιους μειώνεται μήνα με τον μήνα και οι συμφωνίες του Όσλο -οι οποίες άλλωστε δεν εφαρμόστηκαν ποτέ από το Ισραήλ- επικύρωσαν την ήττα της πρώτης Ιντιφάντα. Η Παλαιστινιακή Αρχή στη Δυτική Όχθη μετατράπηκε με την πάροδο του χρόνου σε νέο διώκτη των Παλαιστινίων και η Γάζα αποτελούσε μέχρι την 6η Οκτώβρη μία μεγάλη φυλακή με εκατομμύρια ανθρώπους να μην έχουν πλήρη πρόσβαση σε ηλεκτρισμό ακόμα και σε νερό.
Η πάροδος του χρόνου, παρά την αιματοβαμμένη αντίσταση ενός λαού που αρνείται την υποδούλωσή του πεισματικά εδώ και 8 δεκαετίες, φάνηκε πως δικαιώνει τον Κονσταντίν Ζουρέικ, καθηγητή ιστορίας στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού, στο βιβλίο του οποίου, με τίτλο «Νάκμπα: Το νόημα της καταστροφής», συναντάται για πρώτη φορά ο συγκεκριμένος ορισμός:Όπως χαρακτηριστικά γράφει,«η τραγική πτυχή της Νάκμπα σχετίζεται με το γεγονός ότι δεν είναι μια τακτική ατυχία ή ένα προσωρινό κακό, αλλά μια καταστροφή στην ουσία της λέξης, μια από τις πιο δύσκολες που έχουν γνωρίσει ποτέ οι Άραβες στη μακρά ιστορία τους».
Έτσι, από τη δεκαετία του 1990 γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη η ορολογία «συνεχής Νάκμπα» θέλοντας να προσδώσει έμφαση στη διάρκεια της διαδικασίας εκτοπισμού, διώξεων και, εν τέλει, προσπάθειας αφανισμού των Παλαιστινίων και του δικαιώματός τους στην επιστροφή.
Η 7η Οκτώβρη ως ιστορική τομή
Η επιχείρηση «Πλημμύρα Αλ-Άκσα», η -γεμάτη με ισχυρούς συμβολισμούς- εισβολή μαχητών της Παλαιστινιακής Αντίστασης στα κατεχόμενα εδάφη όπου ζούσαν οι πρόγονοί τους, η κράτηση και ομηρία εκατοντάδων στρατιωτικών, εποίκων αλλά και άλλων Ισραηλινών που θα χρησιμοποιούνταν ως αντάλλαγμα για τους χιλιάδες κρατούμενους Παλαιστίνιους που διαβιούν υπό άθλιες συνθήκες και συνεχή βασανιστήρια στις φυλακές του Ισραήλ, μπορεί σίγουρα να ιδωθεί ως εμφατική επιβεβαίωση της συνεχούς καταστροφής που βιώνουν οι Παλαιστίνιοι.
Ως απάντηση στην εν λόγω επιχείρηση το Ισραήλ έχει αναγκάσει περισσότερους από 2.000.000 Παλαιστίνιους σε έναν νέο και διαρκή εκτοπισμό μέσα στη Λωρίδα της Γάζας, με τους νεκρούς να έχουν ξεπεράσει και επίσημα τους 35.000, ενώ αυτές τις μέρες αποκαλύπτονται, ο ένας μετά τον άλλον, μαζικοί τάφοι. Δεκάδες χιλιάδες είναι επίσης οι τραυματίες και οι αγνοούμενοι που έχουν θαφτεί κάτω από τα χαλάσματα. Η μεγαλύτερη μάζα των Παλαιστίνιων βρίσκεται σήμερα στην περικυκλωμένη πόλη της Ράφα, στα προάστια της οποίας πραγματοποιούνται εναέριες και χερσαίες επιχειρήσεις από τον στρατό του Ισραήλ, το οποίο έχει -εδώ και μήνες- αποκλείσει τις διόδους μεταφοράς ανθρωπιστικής βοήθειας με περισσότερους από 1.500.000 ανθρώπους να αντιμετωπίζουν ανοιχτά τον κίνδυνο του λιμού αλλά και μεταδοτικών ασθενειών.
Αυτή θα μπορούσε να είναι μία πρώτη ανάγνωση της νέας σελίδας της ιστορίας που ξεκίνησε να γράφεται στις 7 του Οκτώβρη. Μια ανάγνωση που επιβεβαιώνει την καταστροφή που ένας λαός είναι καταδικασμένος να ζει εσαεί απέναντι σε έναν πάνοπλο και αδίστακτο κρατικό μηχανισμό που τον διώκει. Κανένα ψέμα και κανένα λάθος ως εδώ.
Έχουμε πολλούς λόγους όμως να την κρίνουμε ως λειψή, αν διαβάσουμε τα γεγονότα λίγο πιο προσεκτικά, όπως πάντα συμβαίνει με τις δεύτερες αναγνώσεις ενός βιβλίου. Και στην προκειμένη περίπτωση ο τρόπος που οι οργανώσεις, οι οποίες συμμετέχουν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του λαού της Παλαιστίνης, κατάφεραν να διαβάσουν μία σειρά παραγόντων φαίνεται πως αποτελούν τομή μέσα από την οποία μπορούν να ξεπηδήσουν ποιοτικές και ποσοστικές μεταβολές σε μία συνθήκη, που ως τις 6 του Οκτώβρη του 2023, φάνταζε αμετάβλητη.
Η εύστοχη ερμηνεία των ρευστών διεθνών συσχετισμών και της σταδιακής μετάβασης σε έναν πολυπολικό κόσμο καθώς και οι προϋπάρχουσες ρωγμές στο εσωτερικό του Ισραήλ που μέρα με τη μέρα γιγαντώνονται, αποτελούν το ένα σκέλος. Ενώ συνέχεια του σκέλους αυτού είναι η κατάρρευση της διαδικασίας ομαλοποίησης -υπό την αιγίδα των ΗΠΑ- των σχέσεων του Ισραήλ με αρκετά μουσουλμανικά κράτη, η σταδιακή αποδυνάμωση της επιρροής των ΗΠΑ/ ΝΑΤΟ/ Ε.Ε. σε Μέση Ανατολή και Αφρική αλλά και η αποκάλυψη των δυνατοτήτων του «Άξονα της Αντίστασης» σε Υεμένη, Ιράκ, Λίβανο, Παλαιστίνη, Συρία και Ιράν.
Το άλλο σκέλος αποτελείται από την πρωτόγνωρη -επί δεκαετίες χτισμένη- ενότητα του λαού (και των οργανώσεων) της Παλαιστίνης και από το μαχητικό πνεύμα που τον διακατέχει. Πνεύμα το οποίο δομείται πάνω στο δίκαιο αίτημα για αυτοδιάθεση και απελευθέρωση, πνεύμα που μπορεί να κάνει 2.000.000 ανθρώπους να αρνούνται να φύγουν από τον τόπο τους και να επιμένουν να ζουν σε αυτόν εν μέσω βομβαρδισμών. Πνεύμα το οποίο καταφέρνει να δίνει κουράγιο και να βάζει φωτιά στους λαούς όλου του πλανήτη, να δρα σαν μεγεθυντικός φακός πάνω στο χάσμα μεταξύ των κυβερνήσεων και των λαών στην Δύση και να γεννά στο εσωτερικό της, 20 χρόνια μετά τον πόλεμο στο Ιράκ όπου είχαμε συναντήσει τις τελευταίες -αντίστοιχου μεγέθους- κινητοποιήσεις, ένα τεράστιο κύμα αντιπολεμικών και αντιιμπεριαλιστικών κινητοποιήσεων, ένα τεράστιο κύμα διεθνιστικής αλληλεγγύης.
Ο βαρύς φόρος αίματος που πληρώνει ο λαός της Παλαιστίνης στην προσπάθειά του να υπάρξει ως τέτοιος και να σταματήσει να είναι εσαεί πρόσφυγας και υπό διωγμό φαίνεται να λειτουργεί ως εφαλτήριο αφύπνισης για εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους και αυτό δεν μπορούμε να μην το προσμετράμε πριν βιαστούμε να τον καταδικάσουμε με τη σειρά μας σε μία αιώνια ήττα.
Οι διαδηλώσεις που θα γίνουν αύριο Τετάρτη 15 Μαΐου σε όλο τον πλανήτη, με αφορμή την επέτειο της «Νάκμπα» θα δράσουν ως μία ακόμα υπενθύμιση του διαρκούς της χαρακτήρα που παίρνει όλο και πιο βάρβαρα χαρακτηριστικά. Φέτος όμως σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια, θα μας θυμίσουν το ότι ταυτόχρονα ζούμε εν μέσω μίας πολύμηνης ασυνέχειας αλλά και μίας έμπρακτης άρνησής της.
Έχουμε κάθε λόγο να διαδηλώσουμε αύριο με την Παλαιστινιακή κοινότητα της διασποράς στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, σε πολλές ακόμα πόλεις της Ελλάδας, της Ευρώπης και του κόσμου, με τον νου στις Παλαιστίνιες και στους Παλαιστίνιους στη Λωρίδα της Γάζας και της Δυτικής Όχθης.
Για τον διαρκή τους πόνο και για την αντοχή που δείχνουν απέναντί του.
Για την άρνησή τους να ηττηθούν από τον σιωνισμό και τον ιμπεριαλισμό.
Για το σθένος με το οποίο επιμένουν να παλεύουν.
Για να ζήσουν, και ακόμα πιο σωστά, για να νικήσουν.
