Το νικητήριο αποτέλεσμα για τους Σοσιαλιστές στις τοπικές εκλογές στην Καταλονία μπορεί να γεμίζει ικανοποίηση τον Ισπανό πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ, κυρίως ενόψει των επικείμενων Ευρωεκλογών, όμως η πολιτική κατάσταση στην αυτόνομη τούτη Περιφέρεια -για την οποία ανοίγει ένας νέος δρόμος μετά την υποχώρηση του αυτονομιστικού τόξου- δείχνει περίπλοκη. Ο δρόμος για το ποιος θα είναι ο νέος πρόεδρος της Generalitat αναμένεται να είναι ακανθώδης.
Η συντριπτική νίκη του τοπικού Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSC) του πρώην υπουργού Υγείας Σαλβαδόρ Ίγια, ο οποίος κέρδισε σε έδρες και ψήφους, επιβεβαίωσε την υποχώρηση του κινήματος για την ανεξαρτησία (procés) και την κατάρρευση της παντοδυναμίας των αυτονομιστών. Ενώ στις προηγούμενες εκλογές τα αυτονομιστικά Junts, ERC και CUP είχαν συγκεντρώσει 74 βουλευτές, σήμερα περιορίσθηκαν σε 59. Και φυσικά παραμένουν μακριά από την απόλυτη πλειοψηφία.
Βέβαια, η πολυπαραγοντική πολιτική στην Καταλονία, που πάντα αφήνει πολύ μεγάλα ερωτήματα μετά κάθε εκλογική διαδικασία, δεν χαρακτηρίζεται μόνον οριζόντια από τη δύναμη των κομμάτων, αλλά υπάρχει και μία κάθετη γραμμή που χωρίζει τον πολιτικό κόσμο στην Περιφέρεια. Κι αυτή συνίσταται από το θέμα της ανεξαρτησίας απέναντι στην κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης, που μέχρι σήμερα καθόριζε το εύρος και τη δυναμική της κάθε μορφής κοινωνικής και πολιτικής ηγεμονίας στην περιοχή. Το γεγονός ότι οι Σοσιαλιστές επικράτησαν και παράλληλα, οι συσχετισμοί ανάμεσα στους «ενωτικούς» και τους αυτονομιστές έγειρε προς τη μεριά των πρώτων ( 52% προς 43%), δε σημαίνει πως έλυσε και το ζήτημα της κυβερνησιμότητας. Και τούτο γιατί στην προφανή απάντηση, που θα ήταν ιδιαίτερα προσφιλής και στον Πέδρο Σάντσεθ και την κυβέρνησή του, ότι ανοίγει ο δρόμος για μια πιθανή αριστερή πλειοψηφία που σχηματίζεται από PSC, ERC και Comuns, με το άθροισμα των 68 εδρών μεταξύ τους να τους δίνει την απόλυτη πλειοψηφία, υπάρχει ένας αστερίσκος. Οι κεντροαριστεροί Ρεπουμπλικάνοι του ERC υποστηρίζουν την ανεξαρτησία και η απολεσθείσα πρωτιά τους στις προηγούμενες εκλογές οφειλόταν στη δράση των στελεχών του στο procés, που κατέληξε στο δημοψήφισμα του Οκτωβρίου του 2017 και στις φυλακίσεις των πρωταγωνιστών τους. Και μη λησμονούμε πως ίσαμε σήμερα ήταν η σύμπραξη των αυτονομιστικών κομμάτων, με επικεφαλής την Esquerra που ήλεγχε την εξουσία.
Όμως η κατάρρευσή της, που από 33 έπεσε σε 20 βουλευτές, θα δυσχεράνει για λόγους αρχής μία τέτοια πιθανή συμφωνία. Ο πρώην κυβερνήτης της Καταλονίας και επικεφαλής της παράταξης Πέρε Αραγονές ανακοίνωσε ήδη από το βράδυ της περασμένης Κυριακής πως το ERC (που έχασε 13 βουλευτές και κύλησε στους 20) θα μείνει στην αντιπολίτευση, αποκλείοντας έτσι το ενδεχόμενο να είναι μέρος μιας αριστερής κυβέρνησης. Χωρίς όμως να κλείνει τις πόρτες για μία ψήφο εμπιστοσύνης σε μία προεδρία του Ίγια. Αλλά αυτό δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να ψηφίσουμε για την επένδυση του Illa. Πάντως, οι Comuns, οι οποίοι επιβεβαίωσαν τη γενικότερη εκλογική αποφλοίωση των Podemos και του Sumar κατά δεύτερο λόγο, έχοντας χάσει δύο από τους 8 βουλευτές που είχαν, από την πλευρά τους ανακοίνωσαν πως υποστηρίζουν, στα πρότυπα της κυβέρνησης Σάντσεθ, μία αριστερή τριμερή συνεργασία με τους αυτονομιστές.
Δεν θα πρέπει να αγνοηθεί πως οι 42 έδρες, εννιά περισσότερες από τις προηγούμενες εκλογές, που κατέκτησε το PSC δεν θα γινόταν κατανοητή χωρίς τη δέσμευση του Σάντσεθ ότι θα προωθήσει την αμνηστία και θα εργασθεί για την καταλλαγή των παθών στην Καταλονία. Ένα μήνυμα που πέρα από την ευνόητη σύμπραξη των σοσιαλιστικών κομμάτων, διαπέρασε την κοινωνία, η οποία μοιάζει κουρασμένη από την αδιέξοδη διεκδίκηση μίας «αφηρημένης» ανεξαρτησίας, η οποία μοιάζει ανέφικτη πρακτικά και συνταγματικά, ενώ σε πολιτικο-κατασταλτικό επίπεδο το procés πάντα κινδυνεύει από την άνοδο της δεξιάς και της ακροδεξιάς στην Ισπανία. Ιδίως όταν το ΡΡ αύξησε σημαντικά τη δύναμή του στις παρούσες εκλογές (15 έδρες), ενώ το ακροδεξιό Vox αντιστάθηκε στον εκ δεξιών διεμβολισμό του διατηρώντας τις 11 έδρες του στο τοπικό κοινοβούλιο.
Η υποχώρηση του καταλανικού εθνικισμού οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στον εσωτερικό ανταγωνισμό των δύο μεγάλων κομμάτων του, Junts και ERC και ιδίως του φυγόδικου ακόμη ηγέτη του πρώτου Κάρλες Πουτζδεμόν για πρωταγωνισμό. Μάλιστα, ο Κάρλες Πουτζδεμόν είχε παρουσιάσει τις εκλογές ως δημοψήφισμα για τον εαυτό του και κατάφερε να επιστρέψει στο προσκήνιο. Ο ίδιος θέτοντας υψηλά τον πήχη είχε δηλώσει πως εάν δεν ορκισθεί πρόεδρος θα πάει σπίτι του: η εφόρμησή του είχε ως όφελος άλλους τρεις βουλευτές στο κόμμα του, αλλά σημείωσε μία Πύρρειο νίκη όσον αφορά τον «καταλανισμό», μιας και δεν κατάφερε να ενσωματώσει τις ψήφους που έχασαν το ERC και το CUP. Το 43% αποτελεί το χειρότερο αποτέλεσμα του εθνικιστικού κινήματος από το 2010. Παράλληλα, δεν κατάφερε και να συσπειρώσει πολλούς ψηφοφόρους, οι οποίοι προτίμησαν να παραμείνουν σπίτι τους και να μην ψηφίσουν. Ή ακόμη χειρότερα: να ανοίξει δρόμο και στο ανησυχητικό φαινόμενο να μπει στην τοπική Βουλή το ακροδεξιό εθνικιστικό (με ισλαμοφοβικό και αντιμεταναστευτικό χαρακτήρα) κόμμα της ουρανόπεφτης Καταλανικής Συμμαχίας (AC), που εξασφαλίζει δύο έδρες.
Βέβαια, ως γνωστός ταχυδακτυλουργός, ο Πουτζδεμόν αντί να ανακοινώσει την αποχώρησή του από την πολιτική, μετέτρεψε την ήττα σε νέα ευκαιρία, ανακοινώνοντας την υποψηφιότητά του για την προεδρία της Generalitat και προέτρεψε το ERC να τον υποστηρίξει ως επικεφαλής «μιας κυβέρνησης σαφώς υπήκουσα στον καταλανισμό». Στην πραγματικότητα, αυτή αποτελεί μία κίνηση εντυπωσιασμού, αφού ο Πουτζδεμόν θα μπορούσε να εκλεγεί πρόεδρος μόνο εάν το PSC απείχε, κάτι που φαίνεται δύσκολο να αποδεχτεί ο Ίγια. Από την άλλη πλευρά, η υπόλοιπη δεξιά στην Καταλονία (PP και Vox) είναι ορκισμένοι εχθροί του και με μικρή κοινοβουλευτική δύναμη στο Κοινοβούλιο, οπότε αποκλείεται μία παραταξιακή συνεργασία. Η αυτοπρόταση του Πουτζδεμόν, σαφώς, απευθύνεται κυρίως προς την ισπανική κυβέρνηση. Ο Πουτζδεμόν δηλώνει με αυτόν τον τρόπο στον Σάντσεθ, πως πλέον σε ό,τι έχει να κάνει με το νομοθετικό έργο, ο πρώτος τη τάξει στα αυτονομιστικά κόμματα που συνεργάζονται μαζί του στο Κοινοβούλιο της Μαδρίτης κι εκείνος που θα θέτει τους όρους στο πολιτικό παιχνίδι, όπου εμπλέκεται η Περιφέρειά του, θα είναι εκείνος και μόνον εκείνος κι όχι το ERC όπως συνέβαινε έως τώρα. Υπενθυμίζοντας παράλληλα στον Σάντσεθ πως η σταθερότητα της κυβέρνησής του θα συνεχίσει και τώρα ακόμη περισσότερο να ακροβατεί στο τεντωμένο σκοινί της αμνηστίας στους Καταλανούς πολιτικούς (και στον ίδιον).
Είναι φυσιολογικό πως τα αποτελέσματα στην Καταλονία έχουν και αντίκτυπο στην ευρύτερη εθνική πολιτική. Ο Πέδρο Σάντσεθ μπορεί από το βράδυ της Κυριακής να αισθάνεται ανακούφιση: η νίκη των Σοσιαλιστών και η υποχώρηση των εθνικιστών (και του σχετικού κομπασμού τους) εξασφαλίζει τη σταθερότητα της κυβέρνησής του. Πλέον κανένας από τους Junts και ERC δεν θα θελήσει να διασπάσει τον κυβερνητικό συνασπισμό και να προκαλέσει ενδεχομένως νέες εκλογές, με δεδομένη την υποχώρηση της ισχύος τους. Από την άλλη, το γόητρο του Σάντσεθ -κι ενόψει Ευρωεκλογών- ενισχύθηκε, έπειτα από τις πιέσεις που είχε δεχθεί η ηγετική του θέση λόγω του φερόμενου σκανδάλου που αφορούσε τη σύζυγό του.
Αλλά και ο ηγέτης της δεξιάς αντιπολίτευσης Αλβέρτο Νούνιεθ Φεϊχόο, από την πλευρά του, έχει λόγους να χαίρεται για τα αποτελέσματα στην Καταλονία. Το ΡΡ κατάφερε όχι μόνον να αντέξει, αλλά και να αυξήσει τη δύναμή του, δείχνοντας πως η πολιτική του έχει διαπερατότητα και σε μία βαθιά εθνικιστική επαρχία, όπου ακόμη και η δεξιά εμφορείται από τον αυτονομιστικό λόγο. Η άνοδος του PP στην Καταλονία ενισχύει το επιχείρημά του ότι μπορεί να κυβερνήσει την Ισπανία και τουλάχιστον προς ώρας να θριαμβεύσει στις Eυρωεκλογές. Βέβαια, η επιτυχία του ΡΡ οφείλεται περισσότερο στην πλήρη εξαφάνιση των Ciudadanos (μόλις 22.000 ψήφοι για ένα κόμμα που το 2017 είχε φθάσει το 1,1 εκατ.!) κι όχι τόσο στο πολιτικό βάρος και τη φήμη της οποίας χαίρει, το κόμμα του Φεϊχόο στην Καταλονία. Όμως, το κατόρθωμα του Vox να διατηρήσει τις έδρες του στην Καταλονία και η γενικότερη ύφεση του ενθουσιασμού για την αυτονομία, που μετά 15 χρόνια φαίνεται πως έχει φθάσει στο τέλος του, όπως και το γεγονός ότι η μη αυτονομιστική δεξιά αύξησε από το 17 στο 19% τη δύναμή της στην Περιφέρεια αυτή, αποτελεί ένα στοιχείο που δείχνει τη γενικότερη μετατόπιση της κοινωνίας προς τα δεξιά.
Κάτι που ελπίζει ο Σάντσεθ ότι θα αποτελέσει ακόμη έναν συγκολλητικό παράγοντα για την κυβέρνησή του. Γιατί και ο φόβος του ΡΡ και του Vox στην εξουσία θα παροτρύνουν τον Πουτζδεμόν να στηρίζει τον κυβερνητικό συνασπισμό, αλλά και θα αναγκάσει το ERC να συνδράμει τον σχηματισμό κυβέρνησης στην Καταλονία υπό τους Σοσιαλιστές.
