Αποκαλυπτική ως προς πολλές πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις υπήρξε η περιοδεία του προέδρου της Κίνας Σι Τζινπίνγκ στην Ευρώπη τον τελευταίο μήνα, η οποία υπήρξε η πρώτη περιοδεία του στην Ευρώπη μετά την πανδημία του Covid-19. Από τη Δύση, επέλεξε ως προορισμό του τη Γαλλία και συμφώνησε με τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν να γίνουν εισαγωγές σε πάνω από 1.600 γαλλικά προϊόντα, στα οποία προηγουμένως υπήρχαν περιορισμοί λόγω μέτρων που είχε λάβει η Κίνα ως απάντηση σε αντίστοιχα δυτικά. Αποσύρθηκε επίσης η απειλή για δασμούς στο κονιάκ ως εμβληματικό γαλλικό προϊόν. Στο Παρίσι τιμήθηκε η επέτειος 60 ετών από την έναρξη διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στη Γαλλία και τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας με έντονο το μήνυμα ότι ο κόσμος δεν χρειάζεται να είναι διηρημένος μεταξύ αντίπαλων μπλοκ, όπως είχε συμβεί στις μεταπολεμικές δεκαετίες, αλλά κινδυνεύει να επαναληφθεί και σήμερα.
Ο Γάλλος πρόεδρος, πάντως, συνέδεσε μια βελτίωση στις γαλλοσινικές σχέσεις με το να υπάρξει ύφεση στον δεσμό της Κίνας με τη Ρωσία, δείχνοντας και τα όρια μιας πιθανής ανανεωμένης φιλίας της Κίνας με τη Δύση. Ο Γάλλος πρόεδρος συντονίστηκε έτσι όχι με την παράδοση του Σαρλ ντε Γκωλ, αλλά με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν, ο οποίος μετά την επίσκεψή του στο Πεκίνο δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα εμποδίσουν την Κίνα να δώσει υλικό στη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία, εννοείται μέσω κυρώσεων σε σινικά τραπεζικά ιδρύματα που συνεργάζονται με τη Ρωσία. Στη συνάντηση συμμετείχε εξάλλου και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, καθώς ο Εμανουέλ Μακρόν προσπάθησε να εμπλέξει την Ευρωπαϊκή Ένωση και να μην παρουσιαστεί ο διάλογος ως αποκλειστικά διμερής. Οι παροτρύνσεις του Γάλλου προέδρου δεν βρήκαν ευήκοα ώτα, καθώς ο πρόεδρος της Κίνας λίγες μέρες αργότερα κατά τη διάρκεια συζητήσεων στο Πεκίνο με τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε ότι οι σινορωσικές σχέσεις προσφέρουν στον πλανήτη ειρήνη και σταθερότητα, όντας «ένα καλό παράδειγμα για τις μεγάλες και γειτονικές χώρες να αντιμετωπίζουν η μία την άλλη με σεβασμό και ειλικρίνεια». Επιβεβαιώθηκε έτσι η «φιλία χωρίς όρια» που έχει κηρυχθεί από τον Φεβρουάριο του 2022 λίγο πριν την ειδική στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία, παρά τα αιτήματα του Εμανουέλ Μακρόν. Ο Σι Τζινπίνγκ δήλωσε επίσης κατά τη συνάντηση με τον Ρώσο πρόεδρο ότι η Κίνα και η Ρωσία επιδιώκουν όχι μόνο την εθνική ανάπτυξη και αναζωογόνηση, αλλά και υπερασπίζονται τη δικαιοσύνη στον κόσμο. Οι δηλώσεις αυτές έρχονται μετά την επίσκεψη του προέδρου της Κίνας στη Σερβία όπου τονίστηκε ο εγκληματικός χαρακτήρας των νατοϊκών βομβαρδισμών στη Σερβία το 1999, που περιελάμβαναν και την κινεζική πρεσβεία.
Οι «δεσμοί αίματος» Σερβίας και Κίνας
Στο Βελιγράδι, ο πρόεδρος της Κίνας χρησιμοποίησε την έκφραση ότι συνδέουν την Κίνα με τη Σερβία «δεσμοί αίματος» ύστερα από τον βομβαρδισμό της κινεζικής πρεσβείας από τις ΗΠΑ το 1999, όπου τρεις πολίτες κινεζικής καταγωγής βρήκαν τραγικό θάνατο. Όχι τυχαία η επίσκεψή του συνέπεσε με την επέτειο των 25 ετών από το δολοφονικό αμερικανικό χτύπημα, το οποίο ο Σι Τζινπίνγκ δήλωσε εμφατικά ότι «δεν θα συγχωρήσουμε ποτέ». Ο Σέρβος πρόεδρος, αποδεχόμενος ότι ενώνει τη χώρα του με την Κίνα το αίμα που έχει χυθεί από τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς, επέλεξε να απαντήσει, κάνοντας μια έμμεση παρομοίωση του θέματος του Κοσσυφοπεδίου και αυτού της Ταϊβάν. «Η Κίνα είναι μία και η Ταϊβάν είναι μέρος της», ήταν η δήλωσή του, πίσω από την οποία μπορεί να δει κανείς και το πώς θεωρούν οι Σέρβοι το Κοσσυφοπέδιο. Ως προς το εμπορικό κομμάτι, η Σερβία πέτυχε να μην έχει δασμούς για το 95% των προϊόντων που θα εξάγει στην Κίνα, γεγονός που θα τονώσει ιδιαιτέρως τη σερβική αγροτική οικονομία. Υπογράφτηκαν συνολικά 29 συμφωνίες με τις οποίες προβλέπεται η σταδιακή εγκατάσταση μιας ζώνης ελεύθερου εμπορίου.
Η Σερβία καθίσταται έτσι προνομιακός εταίρος της Κίνας στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Βεβαίως, μια έμμεση πλην σαφής «τιμωρία» της Σερβίας για την πολυπολική εξωτερική και οικονομική πολιτική της δεν άργησε να έρθει, όπως είδαμε τόσο με την προώθηση αναγνώρισης του Κοσσόβου στο Συμβούλιο της Ευρώπης, όσο και με την πρόταση της Γερμανίας για αναγνώριση διεθνούς ημέρας γενοκτονίας στη Σρεμπρένιτσα. Το αποφασιστικό είναι εν προκειμένω ότι η αναγνώριση του Κοσσόβου προωθείται με παράβλεψη του ελάχιστου όρου που είχε ζητηθεί από τους Σέρβους για αναγνώριση Κοινότητας των Σερβικών Δήμων στο Βόρειο Κόσσοβο, με σχετική αυτονομία σε θέματα εκπαίδευσης, αθλητισμού κ.ά. Οι αλλεπάλληλες θεαματικές ταπεινώσεις της Σερβίας κατά το τελευταίο διάστημα συνδέονται με την επιμονή της κυβέρνησης Βούτσιτς σε πολυπολική εξωτερική και οικονομική πολιτική.
Κίνα και ανατολικοευρωπαϊκός «κυριαρχισμός»
Ο πρόεδρος της Κίνας έχει επίσης επισκεφθεί την Ουγγαρία, δηλαδή τη χώρα που αποτελεί τον προμαχώνα του «κυριαρχισμού» στην Ανατολική Ευρώπη, δηλαδή της ιδεολογίας ότι τα εθνικά συμφέροντα έχουν προτεραιότητα έναντι των κατευθύνσεων των συλλογικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εν γένει της «συλλογικής Δύσης». Σημειωτέον ότι και η Γαλλία αντιμετωπίζεται δυνητικά ως μια χώρα «κυριαρχισμού» από την Κίνα λόγω της παράδοσης του Σαρλ ντε Γκωλ, αλλά και της μη πλήρους εντάξεώς της στην αγγλοσαξονική γεωπολιτική λογική, παρόλο που ο Εμανουέλ Μακρόν εμφανίζεται ενίοτε ως «βασιλικότερος του βασιλέως», όπως όταν μιλά για αμεσότερη ευρωπαϊκή εμπλοκή στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Στην Ουγγαρία πάντως ένα από τα σημαντικά θέματα διαλόγου ήταν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και συζητήθηκαν τρόποι με τους οποίους η Ουγγαρία θα μπορούσε να έχει προνομιακή σχέση με την Κίνα, σε μια περίοδο όπου αυξάνεται ο οικονομικός πόλεμος μεταξύ Δύσης και Κίνας, χωρίς βεβαίως να είναι δυνατός ένας διαχωρισμός μεταξύ οικονομιών που είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένες στο διεθνές επίπεδο. Υπογράφτηκαν 19 συμφωνίες ανάμεσα στην Κίνα και την Ουγγαρία, ενώ προβλέπεται η κατασκευή γραμμής τρένων που θα συνδέουν την Ουγγαρία με τη Σερβία, η οποία βεβαίως δεν είναι άσχετη και με τις αυξημένες κινεζικές επενδύσεις στον Πειραιά. Η απόπειρα δολοφονίας βεβαίως του κυριαρχιστή ηγέτη της Σλοβακίας δείχνει τους «δυναμικούς» τρόπους με τους οποίους πλέον αντιμετωπίζεται το ρεύμα του κυριαρχισμού στην Ανατολική Ευρώπη. Ως προς το σκέλος της θρησκείας, το Βατικανό σπεύδει να αναγνωρίσει τη σημασία της Κίνας ιδίως για τον παγκόσμιο νότο και μέσω του καρδιναλίου Πιέτρο Παρολίν εξέφρασε την επιθυμία να ανοίξει μόνιμο γραφείο για την εκπροσώπηση της Καθολικής Εκκλησίας στην Κίνα, ακολουθώντας αντίστοιχο παράδειγμα στο Βιετνάμ, αφού πρώτα αναγνωρίσθηκαν τα λάθη της ρωμαιοκαθολικής ιεραποστολής στην Κίνα κατά το παρελθόν.
Το παγκόσμιο πλαίσιο
Οι εξελίξεις αυτές συμπίπτουν με μια αύξουσα αποδολαριοποίηση, γιατί καθώς η Κίνα αφενός απαλλάσσεται ταχύτατα από το αμερικανικό χρέος της και αφετέρου διεισδύει επενδυτικά και τεχνολογικά στην Εγγύς Ανατολή και την Αφρική, η πολιτική σύνδεσης με το δολάριο ενέχει μέγιστους κινδύνους και για αυτό προτιμώνται εθνικά νομίσματα για τις διμερείς συμφωνίες τόσο για συναλλαγή, όσο και για αποταμίευση. Ήδη από το 2001 έως το 2022 το ποσοστό του δολαρίου στα παγκόσμια νομισματικά αποθέματα έχει μειωθεί από 73% σε 58%. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράκ που διεξάγουν πλέον το εμπόριό τους με την Κίνα σε γουάν, καθώς το κινεζικό νόμισμα προσφέρει ουδετερότητα χωρίς να εμπεριέχει τους γεωπολιτικούς κινδύνους του δολαρίου που εξαρτάται πλέον από την εργαλειοποίησή του για γεωπολιτικούς σκοπούς.
Ταυτοχρόνως, είναι ενδεικτικό ότι πολλές χώρες επαναπατρίζουν τα αποθέματά τους σε χρυσό, καθώς δεν μπορούν να τα εμπιστευτούν πλέον στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως συμβαίνει με την Αίγυπτο, την Αλγερία, την Γκάνα, το Καμερούν, τη Νιγηρία, τη Νότια Αφρική, τη Σαουδική Αραβία, τη Σενεγάλη. Μεταξύ τους είναι ασφαλώς μεγάλη η σημασία της Σαουδικής Αραβίας, η οποία συνδέεται οπωσδήποτε με τη διάθεσή της για γεωπολιτική ουδετερότητα, αλλά και της Νιγηρίας, που αποτελεί μία κομβική οικονομία για την αφρικανική ήπειρο. Χαρακτηριστική ήταν εν προκειμένω η παρέμβαση του προέδρου της Κένυας Ουίλιαμ Ρούτο, ο οποίος, μιλώντας στο Africa CEO Forum 2024 στο Κιγκάλι στη Ρουάντα, ζήτησε μεταρρυθμίσεις στα διεθνή χρηματοδοτικά ιδρύματα, ώστε να μην υπάρχει αποκλεισμός αφρικανικών χωρών. Ο πρόεδρος Ρούτο τόνισε την ανάγκη να υπάρξει εκδημοκρατισμός στα διοικητικά συμβούλια των αναπτυξιακών τραπεζών. Αλλά και για τη Ρωσία, ο μακροπρόθεσμος σκοπός είναι ένα διεθνές αποθεματικό, το οποίο δεν θα μπορεί να γίνει αντικείμενο εργαλειοποίησης από τις ΗΠΑ, μέσω κυρώσεων, και για αυτό μπορεί να έχουμε μια επαναφορά της σύνδεσης με τον χρυσό, αυτή τη φορά, όμως, μέσω ψηφιακών λογιστικών μονάδων.
Την ίδια στιγμή είναι χαρακτηριστικό ότι στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ «Ρωσία- Ισλαμικός Κόσμος» στο Καζάν της Ρωσίας διαπιστώθηκε μεταξύ άλλων ότι το εμπόριο ανάμεσα στη Ρωσία και τις 56 χώρες-μέλη του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας έχουν αυξηθεί κατά 30% το τελευταίο έτος, και λήφθηκαν αποφάσεις για περαιτέρω προώθηση των εμπορικών συναλλαγών. Ένας νέος πολυπολικός κόσμος γεννιέται, αλλά οι «ωδίνες» του είναι ιδιαιτέρως εμφανείς στα πολεμικά πεδία.
