Η εξασθένηση της γαλλικής επιρροής στις χώρες του Σαχέλ, που αποτελούσαν παραδοσιακά σφαίρα επίδρασης της Γαλλίας από τα χρόνια της αποικιοκρατίας, αλλά και η αυξανόμενη δυσπιστία πολλών χωρών της βορειοδυτικής κυρίως Αφρικής προς τη Δύση έχουν συνδυασθεί με μια αυξημένη ρωσική επιρροή στην περιοχή στον τεχνολογικό, στρατιωτικό, αλλά και πολιτιστικό τομέα.
Η περιοδεία του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ στην Αφρική (Γουινέα, Δημοκρατία του Κονγκό, Μπουρκίνα Φάσο, Τσαντ) λαμβάνει χώρα σε μια περίοδο όπου οι χώρες της Δυτικής κυρίως Αφρικής είναι δυσαρεστημένες με την αποικιοκρατική στάση της Γαλλίας και τις παρεμβάσεις των ΗΠΑ και στρέφονται προς τη Μόσχα. Υπενθυμίζεται ότι στη Μπουρκίνα Φάσο εκδιώχθηκαν οι γαλλικές δυνάμεις και υπήρξε στροφή προς τη Ρωσία για ζητήματα ασφαλείας, ενώ στον Νίγηρα ζητήθηκε από τις αμερικανικές δυνάμεις να εγκαταλείψουν τη χώρα και στη συνέχεια κατέφθασαν Ρώσοι εκπαιδευτές.
Ο Σεργκέι Λαβρόφ άρχισε τις επισκέψεις του από τη Γουινέα, όπου συνάντησε τον υπουργό Εξωτερικών της χώρας Μορισάντα Κουγιατέ για θέματα αμοιβαίας συνεργασίας, τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο και μάλιστα στον ΟΗΕ. Εξέφρασε τα συγχαρητήριά του για το ότι η Γουινέα βρίσκεται στην πρωτοπορία και αιχμή του αντιαποικιοκρατικού αγώνα. Στη συνέχεια μετέβη στην πόλη του Όγιο, για να συναντήσει τον πρόεδρο της Δημοκρατίας του Κονγκό Ντενί Σασσού Νγκουέσσο και τον υπουργό Εξωτερικών Ζαν-Κλοντ Γκακόσο. Σημειωτέον ότι κατά το πρώτο τετράμηνο του 2023 ο εμπορικός κύκλος ανάμεσα στη Ρωσία και το Κονγκό-Μπραζαβίλ έχουν αυξηθεί κατά 85%, ενώ στις αρχές του 2024 η Δημοκρατία του Κονγκό (Μπραζαβίλ) ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εξάγει υγροποιημένο φυσικό αέριο. Η χώρα διαθέτει ήδη 1,6 δισεκατομμύρια βαρέλια σε αποθέματα αργού πετρελαίου, όντας 38η πετρελαιοπαραγωγός χώρα στον κόσμο. Στη χώρα δραστηριοποιούνται σημαντικές ρωσικές εταιρίες, όπως η Lukoil, η Rosatom και η Yandex. Κατά τη διάρκεια των διμερών συνομιλιών συζητήθηκαν τρόποι με τους οποίους θα εμβαθυνθεί η συνεργασία της Ρωσίας και της Δημοκρατίας του Κονγκό (Μπραζαβίλ) στον ενεργειακό τομέα.
Έγινε προεργασία για τις εργασίες της διακυβερνητικής επιτροπής μεταξύ Ρωσίας και Κονγκό για την Οικονομία, τις Επιστήμες, την Τεχνολογία και το Εμπόριο, που θα λάβει χώρα στη Μόσχα στο τέλος του 2024, ενώ τον Νοέμβριο του 2024 θα συγκληθεί στο Σότσι το πρώτο συνέδριο υπουργών για το Φόρουμ Ρωσο-αφρικανικής συνεργασίας, για το οποίο ξεκίνησε επίσης η διπλωματική συνεργασία. Ειδική αναφορά έγινε στη βελτίωση των υποδομών της Δημοκρατίας του Κονγκό και στη χρήση πυρηνικής ενέργειας, στη σύγχρονη γεωργική τεχνολογία, στην ψηφιοποίηση των υπηρεσιών. Συζητήθηκαν επίσης και θέματα πολιτισμού και εκπαίδευσης, καθώς η Ρωσία έχει επίσης αναλάβει την εκπαίδευση των στελεχών της Δημοκρατίας του Κονγκό σε εκπαιδευτικά ιδρύματα στη Μόσχα. Από το 2019, η Ρωσία στέλνει επίσης στρατιωτικούς στη Δημοκρατία του Κονγκό, καθώς και στρατιωτικό εξοπλισμό. Το οπλοστάσιο της Δημοκρατίας του Κονγκό διαθέτει ρωσικά και σοβιετικά τεθωρακισμένα οχήματα, πυραυλικά συστήματα και ελικόπτερα.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Δημοκρατίας του Κονγκό Ζαν Κλοντ Γκακόσο υποστήριξε τις θέσεις της Ρωσίας, δηλώνοντας ότι η σύνοδος στην Ελβετία για την επίλυση στο Ουκρανικό δεν έχει νόημα χωρίς συμμετοχή της Ρωσίας, γεγονός που δείχνει ότι σκοπός της δεν είναι η ειρηνική διευθέτηση, αλλά μάλλον η επέκταση του πολέμου, ενώ υπενθύμισε προς τις δυτικές χώρες ότι η Ρωσία είναι μια πυρηνική δύναμη, πράγμα το οποίο δεν πρέπει να παραθεωρείται. Η Ρωσία από την πλευρά της προσπαθεί να βοηθά τις χώρες της Αφρικής να επιλύουν διενέξεις σε συμφωνία με τις αρχές του ΟΗΕ. Μια διάσταση του Ουκρανικού που απασχολεί τη Δημοκρατία του Κονγκό είναι η διατροφική ασφάλεια και ως προς αυτό έγινε ενημέρωση από τον Σεργκέι Λαβρόφ σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση ως προς τις συμφωνίες της Κωνσταντινούπολης του Ιουλίου του 2022. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας του Κονγκό (Μπραζαβίλ) Ντενό Σασσού Νγκουέσσο θα είναι επικεφαλής της Επιτροπής της Αφρικανικής Ένωσης για τη Λιβύη και στο πλαίσιο αυτό συζητήθηκε η τρέχουσα κατάσταση στη Λιβύη. Ο Σεργκέι Λαβρόφ παρατήρησε ότι η τραγωδία της Λιβύης αποτελεί τυπική περίπτωση κατάστασης που έρχεται ύστερα από νατοϊκή παρέμβαση για την υποτιθέμενη εξαγωγή της δυτικής δημοκρατίας, όπως ακριβώς συνέβη και στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Σκοπός, κατά τον Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας, οφείλει να είναι η αποκατάσταση ενός ευνομούμενου κράτους στη Λιβύη. Η Αφρικανική Ένωση ευελπιστεί σε μια ενδο-αφρικανική συνεννόηση για τη συμφιλίωση των αντιμαχόμενων παρατάξεων στη Λιβύη, χωρίς η χώρα να γίνει εκ νέου αντικείμενο εκμετάλλευσης των νεο-αποικιοκρατικών δυνάμεων.
Ως προς τα αφρικανικά γεωπολιτικά διακυβεύματα συζητήθηκε επίσης ενδελεχώς η κρίση στην περιοχή των Μεγάλων Λιμνών. Υπενθυμίζεται ότι στη γειτονική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (Κινσάσα) οι εσωτερικώς εκτοπισμένοι μεταξύ 1997 και 2023 φτάνουν τα επτά εκατομμύρια. Τα 32 χρόνια διακυβέρνησης του εκλεκτού των δυτικών Τζόζεφ Μομπούτου Σέσε Σέκο (1965-1997) σήμαναν μια μεγάλη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων του Κονγκό, που περιλαμβάνουν το 51% των παγκοσμίων αποθεμάτων κοβαλτίου ή το 31% των βιομηχανικών διαμαντιών). Μετά τη γενοκτονία στη γειτονική Ρουάντα, οι Τούτσι βρίσκουν στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό άσυλο και έναν τόπο για να συνεχίσουν την πάλη τους. Από το 1996 μία εξέγερση που υποστηρίζεται από την Ουγκάντα και τη Ρουάντα ανατρέπει το καθεστώς του Μομπούτου, αλλά χρειάζεται μία δεύτερη παρέμβαση από το 1998, στην οποία συμμετέχουν επίσης η Αγκόλα, η Ναμίμπια, το Τσαντ, η Ζιμπάμπουε, το Σουδάν και το Μπουρούντι. Τη στιγμή αυτή η πλέον επισφαλής περιοχή του Κονγκό βρίσκεται στα σύνορα με Ουγκάντα και Ρουάντα, καθώς εκεί έχουν καταφύγει Χούτου της Ρουάντα, καθώς και οι «Συμμαχικές Δημοκρατικές Δυνάμεις», που προέρχονται από την Ουγκάντα, αλλά συνεργάζονται με το Ισλαμικό Κράτος και επιθυμούν να επιβάλουν τον μουσουλμανικό νόμο στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.
Οι οργανώσεις αυτές, αλλά και πολλές εθνικές πολιτοφυλακές καρπώνονται τους πλούσιους πόρους του υπεδάφους της περιοχής. Οι μεγάλες πολυεθνικές συχνά εργαλειοποιούν τις ντόπιες εθνοφυλακές, αλλά και στρατιωτικές οργανώσεις με διαφορετικές πολιτικο-θρησκευτικές ατζέντες, προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στο υπέδαφος του ανατολικού Κονγκό. Η περιοχή είναι, εξάλλου, πλούσια σε κολτάνιο, σε χρυσό και κασσίτερο, που εξασφαλίζουν τη στοιχειώδη επιβίωση του πληθυσμού, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των κερδών συντηρεί τις παραστρατιωτικές ομάδες, με τους πόρους να διαφεύγουν στο εξωτερικό. Η αδυναμία του Κονγκό να ελέγξει ως κράτος τα ανατολικά του σύνορα έχει ως συνέπεια όχι μόνο την ανάπτυξη ανεξέλεγκτου λαθρεμπορίου, αλλά και την αύξηση των φιλοδοξιών της Ρουάντα να επεκτείνει την επιρροή της στην περιοχή. Το Κονγκό αναζητεί μια επανοργάνωση του στρατού του και τη συμφιλίωση με τους πληθυσμούς Τούτσι στα ανατολικά, οι οποίοι αρνούνται να μεταβούν στη Ρουάντα. Ιδιαίτερη ανησυχία σε αυτό το πλαίσιο είχε η αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος που σημειώθηκε στις 19 Μαΐου εναντίον του προέδρου της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό Φέλιξ Τσισεκέντι, ο οποίος είχε επανεκλεγεί τον Δεκέμβριο του 2023. Για την αποτυχημένη απόπειρα συνελήφθησαν τρεις Αμερικανοί και ένας Άγγλος, οι οποίοι συμμετείχαν σε αυτό μαζί με Κονγκολέζους αλλά και ξένους μισθοφόρους. Για το αποτυχημένο πραξικόπημα κατηγορήθηκε ο Κρίστιαν Μαλάνγκα, Κογκολέζος, ο οποίος ζούσε στις ΗΠΑ, και σκοτώθηκε στην Κινσάσα κατά την ανταλλαγή πυροβολισμών την ημέρα του πραξικοπήματος, ενώ έχασαν τη ζωή τους και δύο φρουροί ασφαλείας. Το Μέγαρο του Προέδρου της Δημοκρατίας στην Κινσάσα είχε καταληφθεί για λίγες ώρες. Παρόλο που το πραξικόπημα απέτυχε, πρόκειται για μία ένδειξη των εντάσεων που υπάρχουν στη μεγάλη χώρα που καταλαμβάνει την καρδιά της Αφρικής και επηρεάζει τις πολλές γειτονικές χώρες.
Στη συνέχεια της περιοδείας του, στην Ουαγκαντούγκου στην Μπουρκίνα Φάσο, ο Σεργκέι Λαβρόφ υποσχέθηκε αύξηση της βοήθειας για την αντιμετώπιση των παραστρατιωτικών ομάδων που λυμαίνονται τη χώρα, ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των αμυντικών δυνάμεων της. Ο Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας τόνισε ότι η Ρωσία θα συνδράμει στο να απελευθερωθεί η Μπουρκίνα Φάσο από νεο-αποικιακές επιδράσεις. Η Μπουρκίνα Φάσο έχει υποφέρει ιδιαιτέρως από τη δράση της Αλ-Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους, ενώ δύο εκατομμύρια άνθρωποι μεταξύ των οποίων το 60% είναι παιδιά έχουν αναγκαστεί σε εκτοπισμό. 6,3 εκατομμύρια από έναν πληθυσμό 20 εκατομμυρίων θα χρειαστούν ανθρωπιστική βοήθεια, με πολλούς να βρίσκονται στο όριο της λιμοκτονίας. Οι δυτικές χώρες έχουν μειώσει δραστικά την ανθρωπιστική βοήθεια ύστερα από την αποχώρησή τους από την περιοχή του Σαχέλ και της Δυτικής Αφρικής και η ρωσική βοήθεια έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή.
Κατά τον τελευταίο του σταθμό στην Αφρική, ο Σεργκέι Λαβρόφ συνάντησε στην Τζαμένα στο Τσαντ τον πρόεδρο της χώρας Μαχαμάτ Ντεμπί Ίτνο. Μεταξύ των θεμάτων που απασχολούν το Τσαντ είναι η μεταφορά τεχνογνωσίας για την παραγωγή σιταριού, ρυζιού και αραβοσίτου, για την εξαγωγή του ορυκτού πλούτου, καθώς και για την κατασκευή ενός αποτελεσματικού δικτύου ηλεκτροδότησης. Το Τσαντ υποφέρει επίσης από την ισλαμιστική οργάνωση Μπόκο Χάραμ, οι συγκρούσεις με την οποία έχουν προκαλέσει περί τους 36.000 θανάτους και 3 εκατομμύρια εκτοπισμένους. Οξύ πρόβλημα αποτελεί επίσης η μετακίνηση ενός περίπου εκατομμυρίου προσφύγων από το Σουδάν λόγω του εμφυλίου πολέμου. Θέμα της συζήτησης είναι η στρατιωτική αλλά και ανθρωπιστική συνδρομή της Ρωσίας για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία νοσοκομείων. Υπήρξε επίσης ενδιαφέρον για την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Η συζήτηση για την αύξηση των στρατιωτικών, διπλωματικών και εμπορικών δεσμών μεταξύ Ρωσίας και Τσαντ συνεχίζει ανάλογη συζήτηση που είχε ο Πρόεδρος του Τσαντ στο Κρεμλίνο τον Ιανουάριο. Η συζήτηση στην Τζαμένα περιεστράφη επίσης γύρω από τη συμφωνία των δύο χωρών για την προώθηση ενός πιο δίκαιου πολυπολικού κόσμου που θα βασίζεται στο διεθνές δίκαιο.
