Όπως συμβαίνει τακτικά κάθε καλοκαίρι τα τελευταία χρόνια, ένα νέο αποκρουστικό περιστατικό υπενθυμίζει στους Ιταλούς την ανθρωπιστική γάγγραινα του caporalato. Την απόλυτη εκμετάλλευση των 230.000 ξένων εργατών στα χωράφια και τις επιχειρήσεις της χώρας, οι οποίοι στην καλύτερη περίπτωση αμείβονται με 20 ευρώ για εξαντλητική δουλειά 14 ωρών (γύρω στο 1,40 ευρώ την ώρα), ζώντας υπό άθλιες συνθήκες και μέσα στην απόλυτη ανασφάλεια για την υγεία και τη σωματική τους ακεραιότητα. Ωστόσο, ο θάνατος του Ινδού εργάτη γης Σατμάν Σινγκ, ο οποίος έχασε τη ζωή του μετά μία παρατεταμένη αγωνία 36 ωρών, παρατημένος σα σκυλί, με ακρωτηριασμένο το χέρι του, ξεπέρασε κάθε άλλο προηγούμενο. Η ιταλική κοινή γνώμη, ξυπνώντας για ακόμη μία φορά από τον δογματικό της ύπνο, τούτη τη φορά έδειξε περισσότερη αποφασιστικότητα και κατέβηκε στους δρόμους στις 22 Ιουνίου στη Λατίνα, της Ρώμης, και στις 25 του μηνός με τη συμμετοχή και την ινδικής κοινότητας, απαιτώντας να ληφθούν άμεσα μέτρα ενάντια στην αιδώ του caporalato, που εκθέτει διεθνώς την Ιταλία
Όλες αυτές τις ημέρες η Ιταλία φρίττει με τις όλο και πιο αποκρουστικές λεπτομέρειες που πληροφορείται για την υπόθεση. Πώς ο εργοδότης, μετά τον ακρωτηριασμό, κουβάλησε και παράτησε στον δρόμο κυριολεκτικά τον άμοιρο Ινδό ξωμάχο -για να τον βρουν άλλοι και να τον μεταφέρουν στο νοσοκομείο- με το κομμένο χέρι του μέσα σε ένα κουτί από παπούτσια. Και πως στη συνέχεια πήγε να κάνει ντους σα να μη συνέβαινε τίποτα. Ενώ όταν αποκαλύφθηκε η τραγική ιστορία εξόργισε ακόμη περισσότερο η ανάλγητη κι αμετανόητη απάντηση του άστοργου εργοδότη, με την οποία κατηγορούσε ουσιαστικά το θύμα χαρακτηρίζοντας τον Σινγκ «απρόσεκτο και επιπόλαιο, που μας έβαλε σε μπελάδες!». Μια ένδειξη πως η περιφρόνηση για την ανθρώπινη ζωή, ιδίως όταν πρόκειται για ξένο, έχει γίνει πια συνείδηση. Μια συνείδηση που τα ακροδεξιά κόμματα στην κυβέρνηση (Λέγκα και νεοφασίστες των Αδελφών της Ιταλίας) καλλιεργούν με τις ξενοφοβικές δηλώσεις και πολιτικές τους στο μεταναστευτικό, τις νεο-ιμπεριαλιστικού ύφους διεθνείς σχέσεις και συμφωνίες (για εκμίσθωση εργατών κλπ) και τα εργασιακά μέτρα.
Η vox populi και ο αποτροπιασμός έφθασε και στα ανώτερα κλιμάκια της πολιτικής και πολιτειακής ηγεσίας. Για πρώτη φορά οι υπουργοί Εργασίας Μαρία Καλντερόνε και Αγροτικής Πολιτικής Φραντσέσκο Λολομπρίτζιντα της νεοφασιστικής κυβέρνησης της Τζόρτζια Μελόνι, ανέπεμψαν φιλιππικούς και υποσχέθηκαν πως θα κηρύξουν «πόλεμο ενάντια στο καποραλάτο». Μία πλήρη αντίθεση εν τοις όροις, δεδομένης της εκτεταμένης αντι-εργατικής πολιτικής που προωθεί υπέρ των μεγάλων επιχειρήσεων και των μονοπωλίων του αγροτο-διατροφικού τομέα. Μία πολιτική που σε συνδυασμό με τις τροποποιήσεις του εργασιακού χάρτη και των κανόνων του με τον νόμο 1660 που ποινικοποιεί σχεδόν τις κινητοποιήσεις (για την προστασία των δημοσίων υπηρεσιών, υποτίθεται), παγιώνει την κατάργηση βασικών εργατικών κατακτήσεων και δίνει απεριόριστη ελευθερία στους εργοδότες να «διαχειρισθούν» όπως καλύτερα νομίζουν την «αγοραπωλησία» της ζωντανής εργασίας.
Με το caporalato η οπισθοδρόμηση της εργασιακής πραγματικότητας σε καιρούς σχεδόν πρωτο- ή ακόμη ακόμη και προ-καπιταλιστικούς έχει βρει τη στυγνότερη απεικόνισή της. Σύμφωνα με την εθνική επιθεώρηση εργασίας (με όση δυνατότητα για ρύθμιση κι επέμβαση της έχει απομείνει από τις διαρκείς απορρυθμιστικές παρεμβάσεις της Μελόνι), μόνο στο Λάτιο από τις 8.220 επιθεωρήσεις το 2023, παρατηρήθηκε απάνθρωπη μεταχείριση εργαζομένων σε 608 υποθέσεις αφιέρωσες 785 εργαζόμενους. Ενώ σε 66 δικαστικές έδρες έχουν κατατεθεί 834 αγωγές κι έρευνες για παραβίαση του νόμου 199 του 2016 για μαύρη εργασία και για εκμετάλλευση εργαζόμενου: 229 έρευνες στον Βορρά, 227 στο κέντρο και 378 στον Νότο. Βέβαια στον Νότο οι έρευνες γίνονται και πιο δύσκολα λόγω της τεράστιας εμπλοκής της Μαφίας στις περιοχές και της μεγάλης διείσδυσης της ακόμη και στους τοπικούς μηχανισμούς διοίκησης και εφαρμογής των νόμων.
Παράλληλα, η προωθούμενη αντισυνταγματική «διαίρεση» της Ιταλίας σε φτωχές και πλούσιες, προνομιούχες, περιοχές μέσα και από την καλπάζουσα ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών αυτοδιοίκησης και των θεσμικών οργάνων τους είναι σχεδόν βέβαιο πως θα επιτείνει το φαινόμενο της εκμετάλλευσης της εργασίας και των ανθρωπίνων υποκειμένων. Είτε πρόκειται για ξένους εργάτες, είτε εξαθλιωμένους από τη φτώχεια και την ανεργία αυτόχθονες, που η νεοφασίζουσα κυβέρνηση τους έχει κόψει το κατώτατο εγγυημένο εισόδημα (Reddito di Cittadinanza) και έχει καταστήσει τα επιδόματα εργασίας ουσιαστικά τιμωρητικό μηχανισμό για όποιον δεν δέχεται την οποιαδήποτε και συχνά υποτιμητική ή απάνθρωπη, εποχική και αβέβαιη εργασία. Δεκάδες οργανώσεις για τα δικαιώματα των μεταναστών αξιώνουν να υπάρξει ένα σταθερό κι αυστηρό στην εφαρμογή του σχεδίου για την εργασία των ξένων εργατών. Μια πλατφόρμα που θα τους δίνει δυνατότητα εγγυημένης από το κράτος στέγασης, ταχύτερη έγκριση των αδειών παραμονής κι εργασίας, ασφαλή δυνατότητα καταγγελίας των εργοδοτικών παραβάσεων και αμελειών, πιθανότητες να αλλάξει εργοδότη ή αντικείμενο εργασίας ή ακόμη εργασιακή ένταξη ώστε να εξασφαλίζει εναλλακτικό εισόδημα και δυνατότητα να φέρει την οικογένεια του. Και κυρίως, όπως και στην περίπτωση των Ιταλών εργατών, που κι εκείνοι πληρώνουν τεράστιο και βαρύ φόρο στους χώρους της δουλειάς, η μόνη δίοδος για την ασφάλεια είναι οι πλήρεις κλαδικές συμβάσεις.
Μόνο που όλοι, ιταλικά συνδικάτα και οργανώσεις μεταναστών, κρούουν σε λάθος θύρα. Μιας και η κυβέρνηση Μελόνι επιδιώκει να κλείσουν όλα τα λιμάνια για τους ξένους μετανάστες, να τους ξεφορτώνει σε πραγματικά στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Αλβανία ή τη Βόρειο Αφρική, όπως επιδιώκει με τις συμφωνίες της. Κι επ’ ουδενί να προστατεύσει τους εξωκοινοτικούς εργάτες, όταν μάλιστα επιδίωξη της είναι να μειώσει και το κόστος και τα δικαιώματα των Ιταλών εργαζομένων. Και εκείνους τελικά, όπως προτείνουν στελέχη από το κόμμα της Μελόνι, όταν μένουν στον δρόμο να τους κλείνουν σε ειδικά κέντρα υποδοχής φρουρούμενα από την αστυνομία! Όπως υπενθυμίζει ο γραμματέας του μεγαλύτερου συνδικάτου CGIL Λαντίνι, «η εργασία έχει καταντήσει ένα εμπόρευμα προς πώληση σε ένα μοντέλο παραγωγής που η επιχειρηματικότητα σκοτώνει». Και ζήτησε επίμονα, μαζί με τα κόμματα της αντιπολίτευσης, να καταργηθεί ο επονείδιστος νόμος Μπόσι/Φίνι από την εποχή της υπουργίας στην κυβέρνηση Μπερλουσκόνι το 2002 των τοτινών δύο ηγετών της ξενοφοβικής Λέγκας του Βορρά και της νεοφασιστικής Alleanza Nazionale, ο οποίος έχει καθαρά ρατσιστικά και ξενοφοβικά χαρακτηριστικά κι αντιμετωπίζει τους ξένους εργάτες κυριολεκτικά σαν απλά εργαλεία και εργασιακά υποχείρια, χωρίς δικαιώματα.
Με δεδομένη την αποψίλωση των ελεγκτικών μηχανισμών, την αποδυνάμωση των εργατικών δικαιωμάτων, την προοδευτική κατάργηση των κλαδικών συμβάσεων και τη νομοθετική καταστολή των κινητοποιήσεων, η μόνη ασπίδα προστασίας για τους εργαζόμενους είναι μόνο η δικαστική έρευνα για εγκλήματα στη δουλειά και για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας. Γιατί η σχετική νομοθεσία είναι η μόνη που μπορεί να προστατεύσει ανθρώπους, που στρατολογούνται δόλια και μαφιόζικα στη χώρα τους και φθάνουν στην Ιταλία μέσα από αδιαφανή γραφεία και καταλήγουν σε ύποπτα κυκλώματα υπεργολάβων και μαφιόζων. Που αντιμετωπίζουν βάναυση συμπεριφορά, που τους συμπεριφέρονται ως κατσαρίδες, με τα σώματά τους να εκμηδενίζονται από τον κάματο, τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και την ανυπαρξία ιατρικής και κάθε άλλης φροντίδας. Ανθρώπινες ψυχές που δεν έχουν εκπροσώπηση σε κάποιο συνδικάτο, απειλούνται κάθε φορά που διεκδικούν αυτονόητες συνθήκες και κινδυνεύουν διαρκώς, χωρίς να τολμούν να υψώσουν τη φωνή τους και να καταγγείλουν την απανθρωπιά και τις διακρίσεις σε βάρος τους.
Η κραυγαλέα δήλωση του προέδρου Σέρτζο Ματαρέλα πως το επεισόδιο «είναι ξένο στον πολιτισμό μας», ενόψει της κινητοποίησης στις 22 Ιουνίου μοιάζει εκτός τόπου και χρόνου. Το caporalato στην Ιταλία είναι αδυσώπητο και ζει και βασιλεύει παρά τις φραστικές και μόνον καταδίκες του. Τούτο το διαπιστώνουν οι Γιατροί της Αφρική Cuamm σε άρθρο τους στη British Medical Journal, το οποίο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα Avvenire. Εργάτες, που προσφέρουν υποαμοιβόμενη εργασία και γίνονται «μπαλάκι» από τον έναν στον άλλο υπεργολάβο, που φροντίζουν με τις μηδαμινές αμοιβές και τον πόνο τους να έρχονται φορά φθηνά αγαθά στο τραπέζι των Ιταλών ή να εξασφαλίζουν ευνοϊκές τιμές στις εξαγωγές του Made in Italy, που έχει κάνει σύνθημα της η Μελόνι για την «ανταγωνιστικότητα» των ιταλικών προϊόντων. Οι 1.500 εξωκοινοτικοί εργάτες τα έξι τελευταία χρόνια στην Ιταλία πιστοποιούν πως η εκμετάλλευση δεν είναι ξένη στον «επιχειρηματικό» πολιτισμό που το κράτος-επιχείρηση και τροχονόμος των ανταγωνιστικών επιχειρηματικών συμφερόντων συντηρεί και ενθαρρύνει. Μία σπονδή στην απάνθρωπη επιχειρηματικότητα, από ανθρώπους που οι τύχες και τα βάσανά τους, η σύγχρονη δουλεία στην οποία μηδενίζονται ως υπάρξεις, δε δημοσιεύονται με πηχυαίους τίτλους, αλλά που γίνονται ορατοί μόνο μέσα από τον, πάντοτε αποτρόπαιο, θάνατό τους.
