Την Κυριακή 30 Ιουνίου έλαβε χώρα στον καθεδρικό ναό της Σόφιας στη Βουλγαρία η ενθρόνιση του νέου Πατριάρχη Βουλγαρίας Δανιήλ, ο οποίος διαδέχτηκε τον εκδημήσαντα προκάτοχό του Νεόφυτο. Ο Δανιήλ, που ήταν προηγουμένως Μητροπολίτης Βιδινίου, εξελέγη από ένα τριπρόσωπο, το οποίο περιελάμβανε επίσης τον Μητροπολίτη Βράτσης Γρηγόριο, ο οποίος λειτουργούσε ως τοποτηρητής του θρόνου ύστερα από την εκδημία του Νεοφύτου τον Μάρτιο του 2024, καθώς και τον Μητροπολίτη Λόβετς Γαβριήλ. Η ψηφοφορία έγινε σε δύο γύρους από ένα κληρικολαϊκό εκκλησιαστικό συμβούλιο που περιελάμβανε 140 μέλη από κληρικούς και ηγέτες των λαϊκών, προερχόμενους από 14 επαρχίες, εκ των οποίων 2 εκπροσώπησαν τη Διασπορά (ευρωπαϊκή επαρχία με έδρα το Βερολίνο και αμερικανική επαρχία με έδρα τη Νέα Υόρκη, η οποία καλύπτει και την Ωκεανία). Από τους 14 επισκόπους μόνο 9 ανταποκρίνονταν στα τεθειμένα κριτήρια (λ.χ. ηλικία πάνω από 50 και αρχιερατεία πάνω από πέντε έτη). Είχαν χρειαστεί 42 γύροι ψηφοφορίας, ώστε να οριστεί το τριπρόσωπο για την τελική εκλογή.
Στον πρώτο γύρο ο τοποτηρητής Μητροπολίτης Βράτσης Γρηγόριος ήρθε πρώτος με 64 ψήφους, ενώ ο Μητροπολίτης Βιδινίου Δανιήλ έλαβε 51 και ο Μητροπολίτης Λόβετς 19. Στον δεύτερο, όμως, γύρο, ο Μητροπολίτης Βιδινίου Δανιήλ επικράτησε οριακά με 69 ψήφους, ενώ ο Βράτσης Γρηγόριος έλαβε 66 και υπήρχαν και τρία άκυρα. Κατά την εκλογή και την ενθρόνιση ήταν παρών ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος, αποδίδοντας με τον τρόπο αυτό ιδιαίτερη σημασία σε αυτή την κομβική στιγμή για τις διορθόδοξες σχέσεις, καθώς και εκπρόσωποι των Εκκλησιών της Ελλάδας, της Ρωσίας, της Σερβίας, της Γεωργίας και της Βόρειας Μακεδονίας.
Η κρισιμότητα της εκλογής για τη στάση του Πατριαρχείου Βουλγαρίας στο Ουκρανικό
Κατά την προεκλογική περίοδο, υπήρξε μια πλειάδα θεμάτων που απασχόλησαν τον δημόσιο εκκλησιαστικό λόγο, τόσο ως προς τα εσωτερικά θέματα της Εκκλησίας της Βουλγαρίας, όσο και ως προς τα διορθόδοξα, διομολογιακά και διεθνή. Μεταξύ τους η λειτουργική γλώσσα, τα ζητήματα του μοναχισμού, αλλά, βεβαίως, ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» είναι η στάση ως προς την εκκλησιαστική κρίση στην Ουκρανία και ως προς τη σχετική διένεξη που έχει προκύψει ανάμεσα στα Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχας. Υπενθυμίζεται ότι το Πατριαρχείο Βουλγαρίας δεν έχει ως τώρα αναγνωρίσει την Εκκλησία της Ουκρανίας υπό τον Επιφάνιο (Ντουμένκο), την οποία αναγνωρίζουν τα Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως και Αλεξανδρείας, καθώς και οι Εκκλησίες Ελλάδας και Κύπρου. Κατά τον τρόπο αυτό, η Εκκλησία της Βουλγαρίας θεωρείται ότι είναι ως τώρα πιο κοντά στις ευαισθησίες της Εκκλησίας της Ρωσίας, προτάσσοντας ως κριτήριο την παραδεδομένη κανονικότητα που βασίζεται σε μια αυστηρή κατανόηση της αποστολικής διαδοχής και μη αναγνωρίζοντας ως τώρα τις πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο πρωτοστάτησε το 2018 για να συμπηχθεί η Ουκρανική Εκκλησία υπό τον Επιφάνιο (Ντουμένκο), μη αναγνωρίζοντας πλέον την ήδη υπάρχουσα Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία υπό τον Μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριο. Υπενθυμίζεται ότι αυτή τη στιγμή από τις ήδη υπάρχουσες Ορθόδοξες Αυτοκέφαλες Εκκλησίες οι 4 (Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Εκκλησίες Ελλάδας, Κύπρου) αναγνωρίζουν την Εκκλησία υπό τον Επιφάνιο, ενώ οι υπόλοιπες 10 αναγνωρίζουν αυτήν υπό τον Ονούφριο.
Αναμενόμενο είναι, λοιπόν, σε κάθε νέα εκλογή προκαθημένου αυτοκέφαλης Εκκλησίας να ενδιαφέρει κυρίως το αν θα υπάρξει αλλαγή σε αυτόν τον συσχετισμό. Η στάση στο εκκλησιαστικό θέμα έχει ασφαλώς και γεωπολιτικές προεκτάσεις ως προς τη σύγκρουση ΝΑΤΟ και ευρασιατικών δυνάμεων, αλλά και συνέπειες περισσότερο πνευματικές, πολιτιστικές, νομοκανονικές κ.ο.κ. Ειδικά για τη Βουλγαρία, ασφαλώς η σχέση με τη Ρωσία αφορά τόσο στην ίδια την εθνογένεσή της κατά τον 19ο αιώνα και την αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της, όσο και τον τωρινό προσανατολισμό της προς τη Δύση ή προς την Ευρασία. Πάντως, η κρισιμότητα κάθε εκλογής προκαθημένου μετά την ουκρανική κρίση, αλλά ιδιαιτέρως αυτής στη Βουλγαρία, όπου η μεν Εκκλησία θεωρείται ως πιο κοντά σε αυτήν της Ρωσίας, το δε κράτος έχει πλέον καταστεί μια νατοϊκή δύναμη, εξηγεί και τη σημασία που αποδόθηκε στην εν λόγω εκλογή από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο με την αυτοπρόσωπη παρουσία του κατά την εκλογή.
Η στάση των τριών υποψηφίων για την Ουκρανική κρίση
Από τους τρεις υποψήφιους θεωρούνται γενικώς ως πιο κοντά στις θέσεις της Εκκλησίας της Ρωσίας ο τελικώς εκλεγείς Δανιήλ (από Βιδινίου) και ο Γαβριήλ Λόβετς, ενώ ένας από τους τρεις, ο Γρηγόριος Βράτσης, θεωρείται ως συγκριτικά πιο κοντά στις ευαισθησίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ήταν, όμως, σημαντικό ότι ο Βράτσης Γρηγόριος λειτουργούσε και ως τοποτηρητής του θρόνου μέχρι την εκλογή και υπό αυτήν την ιδιότητα είχε καλέσει τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο να παραστεί. Η ψηφοφορία ήταν αρκετά αμφίρροπη, αφού, όπως είδαμε, ο Γρηγόριος Βράτσης ήρθε πρώτος στην πρώτη ψηφοφορία με 64 ψήφους, μετά, όμως, το μεγαλύτερο μέρος των ψήφων του τρίτου, δηλαδή του Γαβριήλ Λόβετς μεταφέρθηκαν, καθώς φαίνεται, στον δεύτερο Δανιήλ, ο οποίος επεκράτησε με 69 έναντι 66 του Βράτσης στην τελική ψηφοφορία.
Μεταξύ, λοιπόν, των γεγονότων στα οποία είχε επικεντρωθεί το ενδιαφέρον κατά την προεκλογική περίοδο είναι το γεγονός ότι μία ομάδα μητροπολιτών του Πατριαρχείου Βουλγαρίας είχε μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη και εκεί παρέστησαν σε εορτασμό του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπου συμπαρέστη ο Επιφάνιος της Ουκρανικής Εκκλησίας της αναγνωριζόμενης από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Ο Μητροπολίτης Γαβριήλ Λόβετς άσκησε δριμεία κριτική σε αυτόν τον συνεορτασμό των Βουλγάρων αρχιερέων, δείχνοντας έτσι σαφώς τον προσανατολισμό του. Ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα είχε υπάρξει με την παρουσία του Επιφανίου στην κηδεία του Πατριάρχη Νεοφύτου στη Βουλγαρία. Ο Γαβριήλ Λόβετς έχει εκφράσει, εξάλλου, μια θεολογία σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχει επίγειος επικεφαλής όλων των Εκκλησιών, αλλά όλες οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες είναι ίσες με οντολογικώς επικεφαλής τον Χριστό, ενώ μόνο η Σύνοδος όλων των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών μπορεί να λάβει αποφάσεις εφαρμόσιμες από όλες τις Εκκλησίες. Προφανώς, οι θέσεις αυτές του Μητροπολίτη Λόβετς είναι πολύ μακριά από τη «θεολογία του πρωτείου», όπως την κατανοεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο μεταξύ άλλων θεωρεί ότι έχει «δικαίωμα εκκλήτου», δηλαδή μπορούν υποθέσεις από όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, στις οποίες υπάρχει διένεξη, να αναφέρονται στην Κωνσταντινούπολη σε τελικό βαθμό.
Αλλά και ο τελικώς εκλεγείς νέος Πατριάρχης Δανιήλ έχει υπάρξει ως Μητροπολίτης Βιδινίου επικριτικός προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, θεωρώντας ότι έχει δράσει με τρόπο αντικανονικό στην Ουκρανία. Σε συνέντευξή του έχει συγκρίνει την κατάσταση που δημιουργήθηκε μετά την παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στην Ουκρανία το 2018 με τις διώξεις που υπέφερε η Ορθόδοξη Εκκλησία κατά την περίοδο της Σοβιετικής Ενώσεως. Συγκεκριμένα, συνέκρινε τις διώξεις που υφίσταται από το ουκρανικό καθεστώς η Ουκρανική Εκκλησία υπό τον Ονούφριο (δηλαδή η αναγνωριζόμενη από τις 10 αυτοκέφαλες Εκκλησίες) με τις διώξεις που υπήρχαν επί Σοβιετικής Ενώσεως όταν «καταστρέφονταν ναοί και οι ιερείς διώκονταν» και όταν το τότε αθεϊστικό καθεστώς προκαλούσε σχίσματα και χρησιμοποιούσε τους σχισματικούς, για να καταβάλει την Εκκλησία, εντέλει χωρίς επιτυχία. Ο τότε Μητροπολίτης Βιδινίου Δανιήλ είχε κατονομάσει με παρρησία ως «αντικανονική» την παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου και ως συντελούσα σε ακόμη μεγαλύτερη εκκλησιαστική διαίρεση στην Ουκρανία. Ως κανονική θεωρεί την ήδη υπάρχουσα Ουκρανική Εκκλησία υπό τον Ονούφριο, η οποία διώκεται από την ουκρανική κυβέρνηση.
Η κριτική του τότε Μητροπολίτη Βιδινίου και νυν Πατριάρχη Δανιήλ επικέντρωνε στο ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δέχτηκε στην Ουκρανία σε κοινωνία σχισματικούς, οι οποίοι, όμως, κατά τον Δανιήλ, είχαν προηγουμένως καταδικαστεί από την Ορθόδοξη Εκκλησία για σωστούς κανονικώς λόγους. Ο σκοπός του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ουκρανία ήταν, πάντα κατά τον Δανιήλ, να δημιουργηθεί μία «εκκλησία- ομπρέλα», η οποία θα στέγαζε δύο μη κανονικές αλλά σχισματικές εκκλησιαστικές δομές. Τελικά, επεσήμανε ο Δανιήλ, το αποτέλεσμα ήταν να χρησιμοποιείται φυσική βία, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και δολοφονιών, προκειμένου η νέα Εκκλησία να σφετεριστεί τους ναούς και τις περιουσίες της ήδη υπάρχουσας. Η διαίρεση, κατά τον Δανιήλ, αφενός εκτραχύνθηκε στην Ουκρανία και αφετέρου επεκτάθηκε σε όλη την Ορθοδοξία και εντός κάθε άλλης Ορθόδοξης Εκκλησίας. Για αυτό το σημαντικότερο αίτημα αυτή τη στιγμή είναι η εκκλησιαστική ενότητα. Η τελευταία κατά τον Δανιήλ έχει ως κεφαλή και εγγυητή της μόνο τον Χριστό και όχι κάποιον προκαθήμενο. Ως προς αυτό υπάρχει ταυτότητα με τις εκκλησιολογικές απόψεις του Γαβριήλ Λόβετς.
Φαίνεται, λοιπόν, συμπερασματικά ότι ένας κοινός προσανατολισμός των Μητροπολιτών Βιδινίου και Λόβετς οδήγησε στην απομόνωση του Μητροπολίτη Βράτσης, αν και το οριακό αποτέλεσμα έδειξε ότι υπάρχει πόλωση στην Εκκλησία της Βουλγαρίας και δικαίως η εκλογή θεωρήθηκε ως κρίσιμη. O Δανιήλ ως Μητροπολίτης Βιδινίου έχει επίσης ασκήσει κριτική στη δυτική ανάμειξη στα γεγονότα του Μαϊντάν το 2014. Σε δήλωσή του προς τους πρεσβυτέρους του τον Νοέμβριο του 2022 διατύπωσε τις εξής εύγλωττες ρητορικές ερωτήσεις ως προς τη θεωρούμενη από αυτόν δυτική υποκρισία: «Κατηγορούμε μία χώρα της οποίας ο στρατός εισβάλλει στην επικράτεια μιας άλλης χώρας. […] Όμως, πώς θα έπρεπε να χαρακτηρίσουμε τη χρηματοδότηση, την υπονόμευση και το πραξικόπημα σε αυτήν την ίδια Ουκρανία από μία τρίτη χώρα με αποτέλεσμα να προκληθούν φόνοι και απώλειες αθώων ζωών; […] Γιατί οι φόνοι κατά το Μαϊντάν του 2014 δεν βαρύνουν το ίδιο στη συνείδηση αυτών οι οποίοι κατηγορούν άλλους ότι χύνουν αίμα; Ποιοι ήταν οι κανόνες, ποιο ήταν το διεθνές δίκαιο που υπαγόρευσαν αυτές τις πράξεις; Εν ονόματι τίνος διαπράχθηκαν;»
Οι μνημονεύσεις μετά την εκλογή
Σε ό,τι αφορά στην εκκλησιαστική κρίση στην Ουκρανία μετά την εκλογή αξίζει να σημειωθεί ότι ο νέος Πατριάρχης Δανιήλ κατά την ανάγνωση των διπτύχων της εκκλησιαστικής κοινωνίας δεν ανέφερε τον Κιέβου Επιφάνιο (Ντουμένκο) της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, η οποία αναγνωρίζεται από τα Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως και Αλεξανδρείας και από τις Εκκλησίες Ελλάδας και Κύπρου, συνεχίζοντας έτσι, όπως αναμενόταν, τη στάση του Πατριαρχείου Βουλγαρίας να μην αναγνωρίζει την εν λόγω εκκλησία, η οποία δεν αναγνωρίζεται από τις 10 εκ των 14 ήδη αναγνωρισμένων αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών. Από την άλλη, ο Πατριάρχης Δανιήλ μνημόνευσε τον Μητροπολίτη Στέφανο Σκοπίων, αναγνωρίζοντας έτσι την Εκκλησία του, χωρίς όμως να αναφερθεί ο όρος «Αχρίδα», καθώς η Εκκλησία της Βουλγαρίας δεν επιθυμεί να συνδεθεί ο όρος αυτός, που παραπέμπει σε ιστορική Εκκλησία του παρελθόντος, (αποκλειστικά) με την Εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο ζήτημα που χρειάζεται ειδικό άρθρο, γιατί εμπλέκει τις Εκκλησίες Βόρειας Μακεδονίας, Ελλάδας, Σερβίας, Βουλγαρίας και το Οικουμενικό Πατριαρχείο με έναν τρόπο πολύ λεπτών ισορροπιών μεταξύ εκκλησιαστικής και κοσμικής πολιτικής σε μια πλειάδα χωρών. Ας σημειωθεί εδώ απλώς ότι στην παρούσα φάση η Εκκλησία της Βουλγαρίας φαίνεται πρόθυμη να αναγνωρίζει αυτοκέφαλη Εκκλησία στη Βόρεια Μακεδονία και ως προς αυτό βρίσκεται σε συνεργασία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, από το οποίο αναμένονται περαιτέρω ενέργειες, αλλά και με τις Εκκλησίες Σερβίας και Ελλάδας. Επί του παρόντος, η Εκκλησία της Βουλγαρίας έχει πρόβλημα μόνο ή κυρίως με το όνομα «Αχρίδα», καθώς διατηρεί αξιώσεις επί της ιστορικής Αρχιεπισκοπής Αχρίδος και δεν θα ήθελε η Εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας να μονοπωλήσει το όνομά της. Βρίσκεται πάντως σε διάλογο με τις άλλες Εκκλησίες για τελική επίλυση του θέματος.
Οι προειδοποιήσεις του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου
Ο νέος Πατριάρχης Δανιήλ είχε την ευκαιρία να τελέσει συλλείτουργο την ημέρα που τιμάται η μνήμη του Αγίου Ιωάννου που έχει ιδρύσει τη Μονή Ρίλα, ένα σημαντικότατο κέντρο πνευματικής ακτινοβολίας στη Βουλγαρία, όπου τόνισε την ανάγκη της ενότητας στην Εκκλησία της Βουλγαρίας, η οποία ενσαρκώνεται από τον επικεφαλής της. Σημειωτέον ότι στο συλλείτουργο ήταν προγραμματισμένο να συμμετέχει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο οποίος, όμως, έφυγε πρόωρα για το Φανάρι, μη συμμετέχοντας ούτε και στο δείπνο που τελέστηκε προς τιμή του Πατριάρχη Δανιήλ. Αυτή η πρόωρη αποχώρηση, παρά την πρόσκληση η οποία είχε απευθυνθεί στον Οικουμενικό Πατριάρχη από τον προηγουμένως τοποτηρητή του πατριαρχικού θρόνου και υποψήφιο για αυτόν μητροπολίτη Βράτσης Γρηγόριο έχει ερμηνευθεί ότι δείχνει ενδεχομένως μία δυσφορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το αποτέλεσμα της εκλογής.
Προηγουμένως κατά την ομιλία του στην ενθρόνιση του νέου Πατριάρχη Βουλγαρίας, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος είχε μιλήσει με παρρησία για προηγούμενες συγκρούσεις μεταξύ Οικουμενικού Πατριαρχείου και Πατριαρχείου Βουλγαρίας, προειδοποιώντας ότι αν τα παθήματα του παρελθόντος δεν γίνουν διδάγματα για το μέλλον θα υπάρξουν αναπόφευκτες συνέπειες:
Ἡ σχέσις, μάλιστα, τῆς καθ᾽ ἡμᾶς ἐν Κωνσταντινουπόλει Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας μετὰ τῆς ἐνταῦθα συνεκλεκτῆς, ἅγιε Ἀδελφέ, ὑπῆρξε κάποτε συγκρουσιακὴ καὶ ὀδυνηρά. Ὅμως, τὸ ἱστορικὸν παρελθόν δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀποτελῇ κριτήριον τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ βίου, διότι ἡ Ἐκκλησία συνιστᾷ πραγματικότητα ἐσχατολογικήν καὶ οὐχὶ παρελθοντικήν. Βεβαίως ἡ ἱστορία διδάσκει˙ καὶ ὅστις δὲν διδάσκεται ἐκ τῶν λαθῶν καὶ τῶν παθῶν τοῦ ἱστορικοῦ παρελθόντος θὰ ὑποστῇ ἀναποφεύκτως τὰς συνεπείας ἐν τῷ μέλλοντι.
Στην ομιλία του, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος άφησε αιχμές, χωρίς να τους κατονομάζει, για «μικροψυχούντες» και «αχαριστούντες» «Ορθόδοξους αδελφούς», οι οποίοι θεωρούν ότι η εξέχουσα τιμή και θέση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως οφείλεται σε ιστορικά δεδομένα και καταστάσεις που έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί και έχουν μόνο μουσειακή και ερευνητική αξία, ενώ ο Οικουμενικός Πατριάρχης τόνισε, αντιθέτως, ότι «η υπερέχουσα εις θυσίαν Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία» υπερέχει «συνεπώς εκ της θυσίας και προς την τιμήν», δηλαδή ότι υπάρχει «πρωτείο» αφενός θυσίας και αφετέρου τιμής του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος τόνισε, τέλος, στην ομιλία του ότι η νέα εποχή για το Πατριαρχείο Βουλγαρίας οφείλει να χαρακτηρίζεται από την υπέρβαση των ιστορικών αγκυλώσεων, του απομονωτισμού και της αυτάρκειας και να προ-οδοποιεί την «επανεκκλησιοποίηση» των διορθόδοξων σχέσεων. Με τον τρόπο αυτό ο Οικουμενικός Πατριάρχης αφενός άφησε αιχμές για το παρελθόν, αλλά αφετέρου έκανε αρκετά σαφώς και προειδοποιήσεις για το μέλλον.
Η έκκληση του Πατριάρχη Δανιήλ για ενότητα
Ο εκλεγείς Πατριάρχης Βουλγαρίας από τη μεριά του μίλησε σε λόγο του για την ανάγκη ενότητας της Εκκλησίας και για το ότι ο Πατριάρχης Βουλγαρίας ενσαρκώνει αυτήν την ενότητα εντός της Εκκλησίας του. Επίσης, στο πρώτο κείμενο της Βουλγαρικής Συνόδου που εξεδόθη μετά την εκλογή του νέου Πατριάρχη υπάρχει έκκληση στην ενότητα, η οποία θα καταστήσει δυνατή τη μαρτυρία της Εκκλησίας.
Η εκκλησιαστική εκλογή ήρθε λίγο μετά από τις κοινοβουλευτικές εκλογές, που ήταν οι έκτες μέσα σε τρία χρόνια και εν προκειμένω συνέπεσαν χρονικώς με τις Ευρωεκλογές στις 9 Ιουνίου. Στις εκλογές επικράτησε με 24% και 68 έδρες ο συνασπισμός των κομμάτωνGERB (Πολίτες για την Ευρωπαϊκή Ανάπτυξη της Βουλγαρίας) και SDS (Ένωση Δημοκρατικών Δυνάμεων) υπό τον Μπόικο Μπορίσοφ, ο οποίος συνασπισμός έχει χαρακτηριστικά φιλοευρωπαϊκού μεταρρυθμισμού, αλλά και εντόπιου πραγματισμού, αλλά δεν πέτυχε αυτοδυναμία. Η μακροχρόνια ρευστότητα συνεχίζει να χαρακτηρίζει το πολιτικό σκηνικό της Βουλγαρίας. Η ενότητα, την οποία επικαλέστηκε πλειστάκις ο νέος Πατριάρχης Δανιήλ, αποτελεί, επομένως, ένα πολλαπλό αίτημα, για την Εκκλησία της Βουλγαρίας, που έχει ανάγκη από υπέρβαση του διχασμού, για την κοσμική πολιτεία, η οποία δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τη ρευστότητα του πολιτικού σκηνικού, αλλά και για την Ορθοδοξία εν γένει, η οποία συνεχίζει να βιώνει μία από τις μεγαλύτερες διαιρέσεις στην ιστορία της.
