Απόφαση κόλαφος του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών-Τμήμα Ειδικού Εμπορικού Δικαίου που επιδικάζει στον Μιχάλη Μαδένη και στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας (ΕΒΕ) 160.000 ευρώ για αντιγραφή έργων του Γιώργου Κατσάγγελου.

Η απόφαση δικαιώνει τον φωτογράφο Γιώργο Κατσάγγελο, καθηγητή στη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο οποίος προσέφυγε στη δικαιοσύνη όταν διαπίστωσε πως τα ζωγραφικά έργα του Μιχάλη Μαδένη που παρουσιάστηκαν το 2022 στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος, στην έκθεση της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας με τίτλο «Οι Εξόριστοι», ήταν στην πραγματικότητα αντιγραφές των φωτογραφιών που είχε εκδώσει το 2002 στο βιβλίο του με τίτλο «Σιωπές», μια έκδοση του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης.

Η δικαστική απόφαση αναγνωρίζει πως ο Μαδένης, «ανθρωποποιός» και «ήρεμη δύναμη» κατά τα λοιπά σύμφωνα με την Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, αντέγραψε δουλικά το έργο του Κατσάγγελου. Θεωρείται εξαιρετικά σημαντική απόφαση για το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων στη χώρα και αναμένεται να συζητηθεί στους νομικούς κύκλους. Πέρα τούτου όμως, εγείρονται και ορισμένα παράπλευρα ερωτήματα.

Οι ευθύνες της Εθνικής Βιβλιοθήκης και του Σταύρου Ζουμπουλάκη

Το πρώτο ερώτημα αφορά στις ευθύνες της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας (ΕΒΕ) που οργάνωσε την έκθεση με τα έργα του Μαδένη. Και το είχε θέσει ήδη από το 2022 ο ιστορικός τέχνης Μάνος Στεφανίδης, σχολιάζοντας την έκθεση:

«Ποιoς αλήθεια αποφασίζει για τις εκθέσεις αυτές και με τι κριτήρια; Και σε τελική ανάλυση με τι γνώση, τι έρευνα και τι άποψη; Ειλικρινά πιστεύω πως αυτός που φταίει λιγότερο είναι ο ίδιος ο Μιχάλης Μαδένης. Φαίνεται πως τα εικαστικά πράγματα στον τόπο μας και γενικότερα η ιστορία της τέχνης μπορούν να ασκούνται από τον καθένα, αρκεί να δηλώνει φιλότεχνος, συλλέκτης,” ευαίσθητος” κλπ. Εμπλέκονται σε αυτή την “φιλοκαλία” γιατροί, δικηγόροι, συγγραφείς, βιομήχανοι και ποικίλοι “παράγοντες”. Λες και δεν υπάρχουν ειδικοί επιστήμονες, ερευνητές, μουσειολόγοι, αισθητικοί, ιστορικοί της τέχνης με διδακτορικά υψηλού επιπέδου που να αναλάβουν υπεύθυνα για ιδρύματα όπως η Εθνική Βιβλιοθήκη ή το Μουσείο Μπενάκη ή, ή … και την συγκρότηση ενός έγκυρου, εκθεσιακού προγράμματος αλλά και την παρουσίαση με κριτήρια στοιχειωδώς αντικειμενικά και επιστημονικά της καλλιτεχνικής μας ιστορίας, παλαιότερης και σύγχρονης».   

Τώρα, μετά την έκδοση της καταδικαστικής απόφασης, η Εθνική Βιβλιοθήκη υποχρεούται να αποσύρει τον σχετικό κατάλογο, μια έκδοση της ΕΒΕ την οποία προλόγιζε ο πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης Σταύρος Ζουμπουλάκης. Για αντικειμενικές ευθύνες του ίδιου του Ζουμπουλάκη κάνει, άλλωστε, λόγο σε σχετικό άρθρο του ο Αλέξανδρος Ασωνίτης.

Όπως σημειώνει: «Ο κ Ζουμπουλάκης. ένας σεβάσμιος λόγιος, με εκπεφρασμένη έντονη αγάπη στην Ορθοδοξία, τ, διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού Εστία, είναι πολλαπλώς εκτεθειμένος. Δεν γνωρίζω τι επιβάλλει η απόφαση γι’ αυτόν. Ωστόσο, αν ήταν σε γνώση, όχι μόνο της λογοκλοπής αλλά και της διαμαρτυρίας, δεν τίθεται θέμα, πρέπει να παραιτηθεί. Αν δεν το ήξερε, έχει αντικειμενική ευθύνη και πάλι πρέπει ζητώντας συγγνώμη να θέσει την παραίτησή του στην διάθεση του οικείου υπουργού».

Μιχάλης Μαδένης και Βυζαντινό Μουσείο

Το δεύτερο ζήτημα που ανακύπτει αφορά στη θέση του ζωγράφου Μιχάλη Μαδένη στο ΔΣ του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, θέσει που κατέχει μετά τον διορισμό των Διοικητικών Συμβουλίων των νεοπαγών Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου στα οποία μετατράπηκαν με τον ν. 5021/2023 από δημόσιες υπηρεσίες τα πέντε μεγαλύτερα και εμβληματικότερα μουσεία της χώρας.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο διορισμός των συγκεκριμένων ΔΣ από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έγινε τον Απρίλιο του 2023, σε περίοδο δηλαδή μεταγενέστερη των διαμαρτυριών του Γιώργου Κατσάγγελου και άλλων για το περιεχόμενο της έκθεσης «Οι Εξόριστοι».

Θυμίζουμε δε πως, όπως είχε αναδείξει η Ενωτική Αγωνιστική Κίνηση του υπουργείου Πολιτισμού, ο Μιχάλης Μαδένης, πέραν των άλλων, είχε φιλοτεχνήσει και το πορτρέτο του Δημήτρη Λιγνάδη ως Μάκμπεθ…

Το ερώτημα είναι τι προτίθεται να κάνει τώρα η υπουργός Λίνα Μενδώνη, μετά την καταδικαστική για τον Μαδένη δικαστική απόφαση.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ν. 5021/2023 (άρθ 10) «από την ιδιότητα του μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου (Δ.Σ.) εκπίπτει το μέλος, στο πρόσωπο του οποίου συντρέχουν οι προϋποθέσεις έκπτωσης δημόσιου υπαλλήλου σύμφωνα με το άρθρο 149 του Κώδικα Κατάστασης Δημοσίων Πολιτικών Διοικητικών Υπαλλήλων και Υπαλλήλων Ν.Π.Δ.Δ. (ν. 3528/2007, Α’ 26)[σ. δημοσιοϋπαλληλικός κώδικας]».

Και μπορεί το παραπάνω άρθρο του δημοσιοϋπαλληλικού κώδικα να μην έχει άμεση εφαρμογή στην περίπτωση Μαδένη, αλλά θα κρυφτεί η υπουργός πίσω από αυτό, όπως έκανε και με τις περιπτώσεις των υπόδικων για κακουργήματα φίλων της συνδικαλιστών του υπουργείου;

Ή μήπως έχει ήδη δρομολογηθεί μια «αθόρυβη» απόσυρση του Μιχάλη Μαδένη από το ΔΣ του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, όπως υπονοεί η δίχως άλλες εξηγήσεις απαλοιφή του ονόματός του από τη σύνθεση του ΔΣ στον ιστότοπο του μουσείου;