Στις 5 Νοεμβρίου οι πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών ψηφίζουν για την ή τον Πρόεδρό τους και όλος ο κόσμος κρατάει την ανάσα του. Όμως την ίδια μέρα οι πολίτες θα κληθούν να αποφασίσουν και πολλά θέματα που κρίνονται σε επίπεδο Πολιτείας ή Δήμου, είτε εκλέγοντας αντιπροσώπους σε όργανα και συμβούλια είτε απαντώντας σε ερωτήματα που τίθενται με τη μορφή δημοψηφίσματος. Μερικά από αυτά έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Στις 5 Νοεμβρίου οι πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών ψηφίζουν για (τους εκλέκτορες που θα αναδείξουν) την ή τον Πρόεδρό τους και όλος ο κόσμος κρατάει την ανάσα του. Το αποτέλεσμα της κάλπης αναμένεται να επηρεάσει παγκόσμιας εμβέλειας υποθέσεις, πολέμους και γεωπολιτικές διενέξεις, αν και ενδέχεται οι διαφορές μεταξύ των δυο υποψηφίων στο πεδίο των διεθνών σχέσεων να είναι τελικά μικρότερες από ό,τι μπορεί να νομίζει κανείς. Είναι πολύ πιο σίγουρο ότι η επιλογή Προέδρου θα καθορίσει την κατεύθυνση αρκετών πολιτικών στο εσωτερικό της χώρας, χωρίς να προδιαγράφεται φυσικά καμιά ριζική αλλαγή στην κατανομή του πλούτου, στην παντοκρατορία του χρηματοπιστωτικού τομέα ή την ολοκληρωτική επικράτηση των μεγάλων επιχειρήσεων στον τομέα της υγειονομικής ασφάλισης.
Οι όψεις της εσωτερικής πολιτικής που θεωρείται σίγουρο ότι θα επηρεαστούν αποφασιστικά από την/τον νεοεκλεγείσα/έντα Πρόεδρο είναι βέβαια η λειτουργία των θεσμών, τα δικαιώματα των γυναικών και των έμφυλων μειονοτήτων, η προσπάθεια άμβλυνσης των φυλετικών ανισοτήτων, η περιβαλλοντική κρίση (με τις διεθνείς της προεκτάσεις), το στεγαστικό πρόβλημα, και ίσως το εργατικό κίνημα και ο συνδικαλισμός (χωρίς να φιλοδοξούμε να δώσουμε εδώ μια πλήρη λίστα).
Όμως κάμποσα από αυτά τα σημαντικότατα θέματα, ίσως και μερικά ακόμη, καθορίζονταικαι σε επίπεδο Πολιτείας. Στις επικείμενες εκλογές οι πολίτες καλούνται να αποφασίσουν και για αυτά, είτε εκλέγοντας πλήθος αντιπροσώπων σε θέσεις, όργανα και συμβούλια είτε απαντώντας ευθέως σε σεβαστό αριθμό ερωτημάτων που τίθενται με τη μορφή δημοψηφίσματος. Έτσι λοιπόν, το ψηφοδέλτιο (ballot)που διανέμεται για τις Γενικές Εκλογές, όπως λέγονται επίσημα, περιλαμβάνει το «κομματικό» τμήμα (partisansection)και το «μη κομματικό» τμήμα (non-partisansection).
Τα «κομματικά» αξιώματα: Aπό τη Γερουσία και το Σερίφη ως τις διοικήσεις των πολιτειακών πανεπιστημίων
Προφανώς, το «κομματικό» τμήμα περιλαμβάνει όσους κατεβαίνουν υποψήφιοι για διάφορα αξιώματαμε τη θεσμική στήριξη ενός από τα αναγνωρισμένα κόμματα πανεθνικής εμβέλειας. Έτσι, στην πρώτη ενότητα βρίσκουμε οχτώ υποψήφιους Προέδρους και τους Αντιπροέδρους τους, που απολαμβάνουν της στήριξης (με τη σειρά που αναγράφονται) του Δημοκρατικού Κόμματος (Χάρις-Γουάλτζ), του Ρεπουμπλικανικού (Τραμπ-Βανς), του Eλευθεριακού (Libertarians, Όλιβερ-τερ Μάατ), των Αμερικανών Φορολογούμενων (Τέρι-Μπρόντεν), του Πράσινου Κόμματος (Στάιν-Γουέαρ), του Κόμματος Φυσικού Νόμου (Κένεντι-Σάναχαν), και δυο ακόμα ζευγών υποψηφίωνμε την ένδειξη «χωρίς κομματική στήριξη» (Κίσορ-Γουάιτ και Γουέστ-Αμπντάλα). Αυτή η ενότητα είναι φυσικά κοινή στα ψηφοδέλτια ολόκληρης της χώρας. Κάποια από αυτά τα ονόματα οι περισσότεροι φηφοφόροι θα τα δουν για πρώτη και τελευταία φορά όταν αντικρύσουν το ψηφοδέλτιο, αφού ελάχιστα μέσα ενημέρωσης θα ασχοληθούν με αυτά.
Ακολουθεί η ενότητα με τους υποψηφίους για τα δύο εθνικά σώματα της νομοθετικής εξουσίας (congressional), δηλαδή τους υποψηφίους για τη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Τα ονόματα διαφέρουν ανάλογα με την Πολιτεία (Γερουσία) και το εκλογικό διαμέρισμα εντός της Πολιτείας (Βουλή των Αντιπροσώπων). Για παράδειγμα, στην Πολιτεία του Μίσιγκαν βρίσκουμε έξι υποψήφιους γερουσιαστές/στριες, έκαστος με τη στήριξη ενός εκ των Δημοκρατικών, Ρεπουμπλικάνων, Ελευθεριακών, Αμερικανών Φορολογούμενων, Πράσινων και του Κόμματος του Φυσικού Νόμου. Για τη Βουλή των Αντιπροσώπων, εδώ στο 6ο εκλογικό διαμέρισμα της Πολιτείας του Μίσιγκαν, διεκδικούν την ψήφο μας τέσσερις υποψήφιοι, με τους Αμερικανούς Φορολογούμενους και το Κόμμα του Φυσικού Νόμου να μην εκπροσωπούνται.
Ακολουθεί η ενότητα με τους κομματικούς αντιπροσώπους στο νομοθετικό σώμα της Πολιτείας, και κατόπιν αυτή με τους υποψηφίους για το Συμβούλιο Εκπαίδευσης του Μίσιγκαν. Αυτό το τελευταίο είναι σημαντικό, γιατί ελέγχει την πολιτειακή πολιτική στα δημόσια σχολεία ολόκληρης της Πολιτείας των δέκα εκατομμυρίων κατοίκων.Δεν πρόκειται για απλή διαδικασία, αφού άλλα σχολεία βρίσκονται σε πλούσιες ή φτωχές αστικές περιοχές, άλλα σε απομακρυσμένες αγροτικές κοινότητες, και οι πόροι που συγκεντρώνουν από τους φόρους των κατοίκων γύρω τους μπορεί να διαφέρουν δραματικά, όπως και οι ανάγκες τους.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει, ιδίως για έναν μη Αμερικανό, η ενότητα με τους -κομματικά υποστηριζόμενους- υποψηφίους για τα συμβούλια διοίκησης των μεγάλων πολιτειακών πανεπιστημίων, του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, που είναι η αδιαμφισβήτητη ναυαρχίδα, και του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, προαιώνιου αντιπάλου του πρώτου. Επίσης, εκλέγεται οΚυβερνήτης του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Γουέιν,δηλαδή του μεγάλου πανεπιστημίου του Ντιτρόιτ (που βρίσκεται στην κομητεία Γουέιν), του μόνου εκ των τριώνιδρύματος που είναι χτισμένο ολόκληρο μέσα σε αστικό ιστό. Οι υποψήφιοι, που δεν έχουν καμία λειτουργική σχέση με το πανεπιστήμιο, συγκροτούν συμβούλια τα οποία μαζί με τους προέδρους των πανεπιστημίωνχαράσσουν ή κατευθύνουν την πορεία του ιδρύματος, και ενίοτε δεν περιορίζονται σε θέματα εκπαιδευτικού και οικονομικού περιεχομένου αλλά αγγίζουν ξεκάθαρα ζητήματα ευρύτερης πολιτικής, όπως επιβεβαιώσαμε όλοι πρόσφατα με τις προσπάθειες φίμωσης της ελεύθερης έκφρασης, ιδίως εκείνης που επικρίνει το κράτος του Ισραήλ και τους γενοκτόνους πολέμους του.
Σε επίπεδο κομητείας, ψηφίζουμε επίσης για το Δημόσιο Κατήγορο (ή Εισαγγελέα της Κομητείας, ProsecutingAttorney), τη Σερίφη μας και τον Ληξίαρχό μας, τον Ταμία μας, την Επίτροπο Υδάτων (το Μίσιγκαν έχει εκατοντάδες λίμνες και συνάμα μεγάλο προβλήμα με το πόσιμο νερό και τα χιλιάδες φράγματα), και τον Επιτετραμμένο της Κομητείας στην Πολιτεία. Θα μείνω λίγο στη θέση του Σερίφη, που ακούγεται κάπως φερμένη από την Άγρια Δύση. Το γραφείο του Σερίφη έχει αρμοδιότητες που συμπληρώνουν εκείνες της Πολιτειακής και της Δημοτικής Αστυνομίας, και περιλαμβάνουν περιπολίες και συλλήψεις υπόπτων, την ασφάλεια στις αίθουσες των δικαστηρίων και άλλα δημόσια κτήρια, τη λειτουργία των σωφρωνιστικών καταστημάτων, την επέμβαση σε επείγοντα περιστατικά. Η εκλογή Σερίφη απευθείας από τους πολίτες έρχεται όντως από το παρελθόν και τις αυτοδιοικούμενες κοινότητες των πιονιέρων του τότε Φαρ Ουέστκαι σχετίζεται με την ύπαρξη τοπικών σερίφηδων στη μεσαιωνική Αγγλία (θυμηθείτε το μισητό Σερίφη του Νότινγχαμ στον Ρομπέν των Δασών). Το «κομματικό» τμήμα του ψηφοδελτίου ολοκληρώνεται με έναν υποψήφιο για μια θέση στο Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης μας.
Κι αν φαίνεται παράξενο που δεν ψηφίζουμε για όλα τα μέλη των κατά τόπους συμβουλίων αλλά για ένα μόνο μέρος τους, είναι γιατί οι θητείες των μελών τους δεν λήγουν όλες μαζί. Έτσι επιτυγχάνεται μερική ανανέωση ενός οργάνου με μεγαλύτερη συχνότητα. Το ίδιο συμβαίνει άλλωστε και με τη Γερουσία, όπου φέτος εκλέγονται τριαντατρία νέα μέλη σε σύνολο εκατό, ενώ αντίθετα η Βουλή των Αντιπροσώπων ανανεώνεται πλήρως κάθε δύο χρόνια.
Τα «μη κομματικά» αξιώματα: Δικαστές, σχολικοί επίτροποι και επικεφαλής δημόσιων βιβλιοθηκών
Εδώ οι εκλεγμένοι από το λαό εκπρόσωποί του αφορούν κυρίως τους τομείς της Δικαιοσύνης και της Εκπαίδευσης. Ψηφίζουμε λοιπόν για τέσσερις (από τους εφτά) Ανώτατους Δικαστές της Πολιτείας (οκταετής θητεία), για δικαστές του Πολιτειακού Εφετείου και των τοπικών Δικαστηρίων, και για δικαστή του Δικαστηρίου Αναβολών. Υπάρχει επίσης η λίστα με τους υποψηφίους γιατο Συμβούλιο Διοίκησης του Κολλεγίου της Κομητείας, ενός μη πανεπιστημιακού ιδρύματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που απονέμει πτυχία μετά από τριετή φοίτηση και μοιάζει κάπως με τα παλαιότερα δικά μας Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα-ΤΕΙ.
Σημαντικές θέσεις για τις τοπικές κονωνίες είναι αυτές στα Σχολικά Συμβούλια των δημοτικών διαμερισμάτων, που ακολουθούν στο ψηφοδέλτιο,πριν την τελευταία ενότητα με τους υποψήφιους για το Διοικητικό Συμβούλιο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Τα Σχολικά Συμβούλια καλούνται να διεκπεραιώσουν ζητήματα οικονομικής και εκπαιδευτικής πολιτικής, ανεύρεσης χρηματοδότησης και διανομής των πόρων, αλλά και να διαχειριστούν θέματα δημόσιας υγείας στα σχολεία, όπως έγινε την περίοδο της πανδημίας, ενίοτε και θέματα ενδοσχολικής βίας. Οι υποψήφιοι για αυτές τις θέσεις συχνά απολαμβάνουν της άτυπης στήριξης ενός εκ των δυο μεγάλων κομμάτων, αν και υποτίθεται ότι πρόκειται για «μη κομματικά» αξιώματα. Αυτό το τελευταίο ισχύει και για τη Δημοτική Βιβλιοθήκη, η οποία μπορεί να ακούγεται στα αυτιά ενός ελλαδίτη ένας κάπως παραμελημένος θεσμός, αλλά στην πόλη μας η Βιβλιοθήκη έχει πολλά παραρτήματα που σφύζουν από ζωή, φιλοξενούν εκδηλώσεις για παιδιά και μεγάλους, πολιτικές και πολιτιστικές ομιλίες, δωρεάν μαθήματα χρήσης υπολογιστών και άλλων δεξιοτήτων, και προσφέρουν ελεύθερη χρήση υπολογιστών, εκτυπωτών και ίντερνετ σε ανθρώπους που δεν έχουν πρόσβαση στην τεχνολογία.
Οι Προτάσεις Πολιτών ή αλλιώς τα τοπικά δημοψηφίσματα: μια καλή άσκηση δημοκρατίας
Η δυνατότητα να φτάσει μια πρωτοβουλία πολιτών να γίνει ερώτηση σε τοπικό δημοψήφισμα προβλέπεται σε ορισμένες μόνοαπό τις Πολιτείες των ΗΠΑ. Στο Μίσιγκαν, για παράδειγμα, η σχετική νομική πρόβλεψη υφίσταται από το 1908 και προστατεύεται από το Σύνταγμα της Πολιτείας (ναι, υπάρχει και τέτοιο). Απαιτείται η συγκέντρωση υπογραφών, που συχνά συλλέγονται πόρτα-πόρτα και ο αριθμός τους διαφέρει ανάλογα με τη νομική φύση της προτεινόμενης αλλαγής.
Ενδεικτικά, στις φετινές εκλογές υπάρχουν στο ψηφοδέλτιό μας εννέα Προτάσεις, τέσσερις που αφορούν τη νομοθεσία της Κομητείας, άλλες τέσσερις που αφορούν τον τοπικό Δήμο, και μια σχετική με αρμοδιότητες του Σχολικού Συμβουλίου της Κομητείας. Πρόκειται για ευθείες ερωτήσεις που αφορούν θεσμικές ή/και οικονομικές αλλαγές, και οι οποίες είναι του τύπου Ναι ή Όχι.
Προκειμένου να καταλάβει κανείς τι διακυβεύεται καμιά φορά σε τοπικό επίπεδο και τι είδους δύναμη μπορεί να έχουν οι τοπικές κοινωνίες, φτάνει να δει δύο από τις φετινές Προτάσεις που σχετίζονται με λειρουργίες του Δήμουτης δικής μας πόλης, και απασχόλησαν και μεγάλα ειδησεογραφικά δίκτυα.
Η πρώτη Πρόταση είναι αυτή που ζητά να θεσμοθετηθεί η δυνατότητα καθόδου στις δημοτικές εκλογές υποψηφίων που δεν έχουν περάσει από κάποια κομματική έγκριση (σε κομματικές προκριματικές εκλογές) καθώς και να μην αναγράφεται στο ψηφοδέλτιο ποιο κόμμα στηρίζει όσους υποψήφιους έχουν εξασφαλίσει τέτοια υποστήριξη. Η Πρόταση προέκυψε από τη διαπίστωση ότι πολλοί υποψήφιοι προέρχονται από τον κομματικό σωλήνα ενώ οι πολίτες δεν έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν οι ίδιοι τους υποψηφίους που τους εκφράζουν,καθώς και από την ανάγκη να δραστηριοποιηθούν στα κοινά άνθρωποι που δεν θέλουν να σχετιστούν με κάποιο κόμμα ή να δεσμευτούν από μια κομματικά υποστηριζόμενη καμπάνια. Η Πρόταση έχει δημιουργήσει θόρυβο, και την πολεμούν κυρίως Δημοκρατικοί, που θεωρούν ότι θα χάσουν την πρωτοκαθεδρία στο δημοτικό συμβούλιο. Για τον ίδιο λόγο στηρίζουν την πρόταση πολλοί Ρεπουμπλικάνοι, και όχι απαραίτητα γιατί πιστεύουν στην προαγωγή της μη διαμεσολαβούμενης δημοκρατίας.
Όμως πώς θα ανταπεξέλθουν στις οικονομικές απαιτήσεις μιας ανταγωνιστικήςπολιτικής καμπάνιας απλοί πολίτες υποψήφιοι, χωρίς το μηχανισμό και το χρήμα ενός μεγάλου κόμματος; Απάντηση επιχειρεί να δώσει η επόμενη Πρόταση, που προτείνει να συγκροτηθεί Δημοτικό Ταμείο Δίκαιων Εκλογών για τη δημόσια χρηματοδότηση τέτοιων υποψηφίων, με κάποιες προϋποθέσεις. Η Πρόταση αυτή συγκεντρώνει ακόμα περισσότερες αντιδράσεις, που συνοψίζονται στο επιχείρημα «πού θα βρείτε τα λεφτά». Εδώ υπάρχουν απαντήσεις, όμως δεν περιλαμβάνονται στο ψηφοδέλτιο.
Τελικά τι κρίνεται στις 5 Νοεμβρίου;
Οι απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση έχουν τεράστιο εύρος και ο καθένας και η καθεμιά απαντάει κυρίως ανάλογα με τους κινδύνους που βλέπει από την εκλογή τους ενός ή της άλλης Προέδρου. Ψύχραιμοι παρατηρητές νομίζω θα συμφωνήσουν ότι κρίνονται πολλά και σημαντικά αλλά όχι όλα, σίγουρα όχι όσα θέλουν να πιστεύουμε οι δυο υποψήφιοι, οι οποίοι επιδιώκουν την πόλωση (και τη συμμετοχή) γιατί αλλιώς δεν προβλέπεται να συγκεντρώσουν τις απαραίτητες πλειοψηφίες. Όμως πολλά ζητήματα που επηρεάζουν άμεσα τις ζωές των πολιτών κρίνονται στις τοπικές εκλογές, εκεί όπου συχνά τα επίδικα αποκρύπτονται από το φακό της δημοσιότητας. Εκεί όπου οι πολίτες μπορούν να εξασκηθούν στις απαιτήσεις της πραγματικής δημοκρατίας, να δουν πιο βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα και να διαμορφώσουν τοπικά δίκτυα συνεργασίας, δημόσιας παρέμβασης, αλληλεγγύης και πολιτικής δράσης. Ίσως για αυτό άλλωστε υποβαθμίζεται συχνά η πολιτική τους σημασία.
