Ένα σημείο που δεν αναδεικνύει κανείς είναι το εξής: από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα και μέχρι σήμερα έχει αναβαθμιστεί η θέση της Σαουδικής Αραβίας. Κεντρικό σημείο της ομιλίας του Νετανιάχου στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ήταν ότι το Ισραήλ επιδιώκει να έχει σχέσεις με το κράτος του Ριάντ και ότι υπάρχουν δυνάμεις που δεν επιθυμούν μια τέτοια εξέλιξη. Δηλαδή το επίδικο είναι πρώτα και κύρια η Σαουδική Αραβία: η ειρήνη και οι πάσης φύσεως επίσημες σχέσεις με το συγκεκριμένο κράτος. Και ασφαλώς η αναγνώριση.
Ωστόσο, οι Άραβες του Περσικού Κόλπου μπορούν να διασυνδέσουν την Ινδία με την Ευρώπη με χίλιους δύο τρόπους: μέσω του Λιβάνου και της Συρίας, μέσω της Τουρκίας, μέσω της Αιγύπτου. Είναι οι Ισραηλινοί που έχουν ανάγκη να αποτελούν μέρος μιας τέτοιας διασύνδεσης. Δεν έχουν ανάγκη οι Άραβες το Ισραήλ (το προστατευόμενο κράτος πελάτη των ΗΠΑ) αλλά το Ισραήλ έχει ανάγκη τους Άραβες. Γενικότερα, δίχως τους Άραβες του Περσικού Κόλπου και της Ερυθράς Θάλασσας το Ισραήλ δεν έχει την αξία και τη βαρύτητα που του αποδίδεται. Αυτό ισχύει ακόμα και για τους πάτρωνες του Ισραήλ, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Όσο το Ισραήλ συνεχίζει την αυτοκαταστροφική του πολιτική σε Γάζα, Δυτική Όχθη και Λίβανο, και όσο εντονότερη είναι η πόλωση και η κλιμάκωση με το Ιράν, τόσο ενισχύεται διπλωματικά η θέση των Αράβων του Κόλπου γενικά και της Σαουδικής Αραβίας ειδικότερα.
Ένα δεύτερο σημείο που δεν αναδεικνύεται αρκετά είναι η επιλογή των Αράβων του Περσικού Κόλπου να έχουν μια ουδέτερη θέση και στάση στην ένταση μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν. Αυτό είχε συμβεί ξανά κατά τη διάρκεια της πρώτης άμεσης επίθεσης του Ιράν στο Ισραήλ, στις 13 Απριλίου του 2024, και το είχαμε επισημάνει αναδεικνύοντας τις συνέπειες αυτής της στάσης. Συγκεκριμένα, είχαμε τονίσει την «έμμεση αδρανοποίηση της αμερικανικής αποτρεπτικής ικανότητας στον Περσικό Κόλπο από τους Άραβες (καθώς ενώ τα αραβικά κράτη του Κόλπου συνεργάστηκαν σε επίπεδο πληροφοριών, ενημέρωσαν τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ ότι δεν θα επέτρεπαν αμερικανικές επιχειρήσεις εναντίον του Ιράν από τα εδάφη τους)».
Η τωρινή στάση των Αράβων του Περσικού Κόλπου, μετά από την επίθεση της 1ης Οκτωβρίου του Ιράν στο Ισραήλ, δεν θα πρέπει να ξαφνιάζει όσους είχαν δώσει την πρέπουσα σημασία στην αντίδρασή τους στην πρώτη ιρανική επίθεση της 13ης Απριλίου του 2024.
Το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι Άραβες του Κόλπου είναι Ισλαμική Πολιτεία του Ιράν ή Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής;
Τι εννοούμε; Σε αυτή τη φάση μπορεί να φαντάζει αδιανόητη η πιθανότητα σύγκλησης ή συνεννόησης μεταξύ Αράβων του Κόλπου και Ιρανών. Ωστόσο μακροπρόθεσμα μια τέτοια συνθήκη δεν είναι αδιανόητη διότι οι Άραβες του Κόλπου αντιλαμβάνονται ότι, αργά ή γρήγορα, οι Αμερικανοί θα φύγουν από την περιοχή της Μέσης Ανατολής/Δυτικής Ασίας, ενώ το Ιράν υπάρχει στη συγκεκριμένη περιοχή εδώ και χιλιετίες. Γεγονός που σημαίνει ότι, αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να βρουν ένα modus vivendi με τους Ιρανούς.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι καθηλωμένες στην Ανατολική Ευρώπη λόγω της Ρωσσίας και του πολέμου στην Ουκρανία. Το ίδιο συμβαίνει λόγω του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή/Δυτική Ασία. Ωστόσο, οι ΗΠΑ έχουν αποφασίσει να δώσουν προτεραιότητα στο μέτωπο της Ανατολικής Ασίας και στον ανταγωνισμό με την Κίνα.
Για πόσο καιρό ακόμη οι Αμερικανοί θα καταφέρουν να διατηρήσουν τις δεσμεύσεις τους σε τρία διαφορετικά μέτωπα, ειδικότερα στη Μέση Ανατολή/Δυτική Ασία, και ακόμα πιο ειδικά απέναντι στους Άραβες του Κόλπου;
Επιπλέον, τα κράτη της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων δεν έχουν μείνει ικανοποιημένα με τα αποτελέσματα της αμερικανικής προστασίας και πλέον αμφιβάλουν για την αξία της. Μετά από την ήττα και την άτακτη αποχώρηση των νατοϊκών και αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, το 2021, την αποτυχία αποτροπής της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία λίγους μήνες μετά, το 2022, ακολούθησε και η ισραηλινή αποτυχία αποτροπής, το 2023. Όπως επισημάναμε πριν από σχεδόν εννέα μήνες:
Δίχως την άτακτη αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν και την πτώση της Καμπούλ στους Ταλιμπάν στις 15 Αυγούστου 2021 και δίχως την αμερικανική αποτυχία αποτροπής της ρωσσικής εισβολής (Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης, Σελ.75-78) και την έναρξη του διακρατικού πολέμου στο έδαφος της Ουκρανίας στις 24 Φεβρουαρίου 2022, είναι πολύ πιθανόν ότι δεν θα είχε υπάρξει η ισραηλινή αποτυχία αποτροπής της επίθεσης της Χαμας στις 7 Οκτωβρίου 2023… Η αμερικανική αποτροπή στη Μέση Ανατολή αν δεν είχε καταρρεύσει το λιγότερο ήταν αναποτελεσματική πριν από την κατάρρευση της ισραηλινής αποτρεπτικής ικανότητας.
…η σύγκρουση Χαμάς-Ισραήλ, που ξεκίνησε στις 7 Οκτωβρίου 2023, και η πρόκληση των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα έρχονται να προσθέσουν νέα κομμάτια στο παζλ της φθίνουσας πορείας της επιρροής, του κύρους και της εξουσίας των Η.Π.Α. διεθνώς.
Αυτή η αλληλουχία γεγονότων και αποτυχιών έχει σπείρει αμφιβολίες για την αξία της αμερικανικής προστασίας στους Άραβες του Κόλπου. Ουσιαστικά οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν απολέσει την αξιοπιστία τους και διέρχονται μια κρίση κύρους και εμπιστοσύνης που μπορεί να καταλήξει σε γενικευμένη κρίση εξουσίας.
Επιπροσθέτως, οι Άραβες του Κόλπου φανερώνουν σημάδια αποστασιοποίησης από τους Αμερικανούς, όχι μόνο λόγω της απογοήτευσης από την αμερικανική εξωτερική πολιτική και της δυσαρέσκειας που έχει προκαλέσει η στάση των ΗΠΑ μετά την 11η Σεπτεμβρίου, του ευρύτερου κλίματος και της διαμόρφωσης και προώθησης της εικόνας του Άραβα ειδικά και του Μουσουλμάνου γενικότερα ως τρομοκράτη που κόβει κεφάλια, αλλά και λόγω της επιθυμίας τους να διαφοροποιήσουν τις σχέσεις τους και σε επίπεδο ασφαλείας. Σε αυτή την πορεία αποστασιοποίησης, αποξένωσης και απομάκρυνσης έχει συμβάλλει περαιτέρω και η a la carte πολεμική χρήση και πολιτικοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που είναι πλέον εντελώς εξόφθαλμη και απροκάλυπτη στην περίπτωση του πολέμου στη Γάζα.
Τα Αραβικά κράτη του Κόλπου έχουν τις εξής επιλογές στην αντιπαράθεση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν: 1ον) Να παραμείνουν στο στόχαστρο του Ιράν και στην πρώτη γραμμή της σύγκρουσης, επιδιώκοντας μια Αραβοϊσραηλινή Σημιτική συμμαχία υπό την υψηλή εποπτεία των Αμερικανών έναντι των Ινδοευρωπαίων γλωσσικά Περσών (ή με θρησκευτικούς όρους τη σύγκληση Ιουδαιο-Προτεσταντικού και Ιουδαιο-Σουνιτικού Σιωνισμού έναντι του Ιρανικού Σιιτισμού), 2ον) να παραμερίσουν και να κάνουν στην άκρη στη σύγκρουση μεταξύ Τελ Αβίβ και Τεχεράνης, δηλαδή μια στάση ουδετερότητας και αποστασιοποίησης ή, 3ον) να έρθουν σε μια στοιχειώδη συνεννόηση με το Ιράν.
Οι Άραβες του Κόλπου με την ουδέτερη στάση τους, στην προκειμένη περίπτωση, φανερώνουν μια μετακίνηση από την πρώτη προς τη δεύτερη επιλογή. Ναι μεν παραδοσιακά στις αραβοαμερικανικές και ενδοαραβικές συγκρούσεις και το Ισραήλ παραμένει αποστασιοποιημένο, προκειμένου να μην φαίνεται ότι υπάρχουν Άραβες που ευθυγραμμίζονται με τους Ισραηλινούς, αλλά η μετακίνηση των Αράβων στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο ορισμένων νέων δεδομένων: της συμφωνίας της Σαουδικής Αραβίας με το Ιράν με τη διαμεσολάβηση της Κίνας και τη συμμετοχή των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Αιγύπτου στην Ομάδα των χωρών BRICS+.
Το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι Άραβες του Κόλπου είναι μεταξύ στοχοποίησης και αυξημένης πιθανότητας πολέμου με το Ιράν στο πλαίσιο μιας στενής σχέσης με τις ΗΠΑ που βασίζεται πρωτίστως στην ασφάλεια, ή μιας αυξημένης πιθανότητας ειρήνης με το Ιράν στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής σχέσης εντός της θεσμικής αρχιτεκτονικής των BRICS+.
Οι ΗΠΑ προσφέρουν κυρίως προστασία, με στενό ορίζοντα λόγω των περιορισμών που προαναφέραμε. Η Κίνα (αλλά και η Ινδία) προσφέρει μακροπρόθεσμη προοπτική και απεριόριστο μελλοντικό ορίζοντα λόγω πελώριων ενεργειακών αναγκών, εκτεταμένες εμπορικές σχέσεις, αναπτυξιακό δυναμικό και μη παρεμβατικότητα στις εσωτερικές υποθέσεις των κρατών. Επιπλέον, δεν προωθεί ούτε την ιδεολογικοποίηση των διεθνών σχέσεων (καπιταλιστικές vs σοσιαλιστικές χώρες, δημοκρατίες vs αυταρχίες, δυτικές vs μη δυτικές, φιλελεύθερες vs μη φιλελεύθερες κ.λπ) ούτε την ομογενοποίηση του παγκόσμιου περιβάλλοντος (μια και μόνη υπαρκτή μορφή δημοκρατίας, ένας και μόνο δεσμευτικός ορισμός του περιεχομένου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αναγνώριση ενός και μόνο πολιτισμού, ένα και μόνο αναπτυξιακό πρότυπο κ.λπ), για να μην αναφέρουμε τη τεράστια οικονομία της και τη μόνιμη θέση της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (καθώς αυτά τα διαθέτουν και οι ΗΠΑ). Τέλος, η Κίνα έχει το εξής πλεονέκτημα έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής: διαθέτει πολιτικό και ηθικό κεφάλαιο, κύρος και αξιοπιστία, και μπορεί να συνεργαστεί παραγωγικά και να διαμεσολαβεί δίχως έλλειμμα εμπιστοσύνης και με τις δύο πλευρές, μεταξύ Αράβων του Κόλπου και Ιρανών.
Το πιθανότερο είναι ότι οι Άραβες του Περσικού Κόλπου θα προσπαθήσουν να συνδυάζουν τα καλύτερα στοιχεία και από τους δύο κόσμους για όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα είναι δυνατόν, μέχρι τέλους. Ωστόσο, τα βήματα και οι επιλογές τους φανερώνουν ότι η προοπτική και το μέλλον τους πλέον βρίσκεται στην Ανατολή, όχι στη Δύση.
Θα ολοκληρώσουμε επαναλαμβάνοντας την εξής παλαιότερη παρατήρηση:
Σε ό,τι αφορά την αμερικανική επιρροή στη Μέση Ανατολή, υπό το φόντο της συμφωνίας Ιράν και Σαουδικής Αραβίας, με τη διαμεσολάβηση της Κίνας, και του εκτροχιασμού των σχέσεων Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας, μετά από την επίθεση της Χαμάς, το έτος 2023 μπορεί να ιδωθεί ως έτος-ορόσημο της έναρξης της μετα-αμερικανικής/μονοπολικής εποχής στη Μέση Ανατολή.
