Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πρόσφατα δείγματα χρήσης του στερεότυπου των εραστών που είναι αντιμέτωποι με αντίξοες κοινωνικές πραγματικότητες και των δοκιμασιών που περνούν, δείγμα που μας προσφέρει ευγενικά, έναντι μικρού αντιτίμου το Netflix, είναι η ρομαντική με κωμικές πινελιές, αρκετές δόσεις δράματος και πολλές σκηνές δράσης (για να μην αναφέρουμε και το σασπένς) σειρά Sarangŭi pulshich’ak (사랑의 불시착 για όσους γνωρίζουν κορεατικά), δηλαδή “Αγάπης Ανώμαλη Προσγείωση” (δεν υπάρχει κανένα kinky υπονοούμενο στο πρωτότυπο), ή όπως έγινε γνωστότερο στη δύση “Crash Landing on You”. Η σειρά όχι μόνο έσπασε τα κοντέρ στην Κορέα, αλλά και σε άλλες χώρες της περιοχής (Ινδονησία, Φιλιππίνες, Μαλαισία κλπ), αλλά ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στην Κίνα και είχε και μια πολύ καλή πορεία στις ΗΠΑ και στη Γαλλία.

Πρόκειται για την ιστορία μιας επιτυχημένης μπίζνεσγούμαν που, ξεκινώντας από το μηδέν (η ιδιότητα της κόρης και διαδόχου ιδιοκτήτη βιομηχανικής αυτοκρατορίας είναι, όπως ρητά αναφέρεται, άσχετη), καταφέρνει να δημιουργήσει μια μικρή αυτοκρατορία μόδας και ομορφιάς στηριγμένη μόνο στη σκληρή εργασία, τις λαμπρές ιδέες, το ιντερνετικό μάρκετινγκ, την καινοτομία, την αριστεία κτλ., κάπως σαν την Μαρέβα δηλαδή. Η νεαρά, χαριτόβρυτος και βαθύπλουτη λοιπόν ηρωίδα μας, κάνοντας παραπέντε παρασύρεται από έναν κυκλώνα και, αφού διασχίσει τον 38ο παράλληλο, δηλαδή τα σύνορα Βόρειας και Νότιας Κορέας, καταλήγει να προσγειωθεί κατευθείαν στην αγκαλιά του ιδεαλιστή, τίμιου, αλλά και ωραιότατου (η αλήθεια να λέγεται) έφεδρου λοχαγού του βορειοκορεατικού στρατού (όπου η υποχρεωτική θητεία κρατάει 10 με 12 χρόνια), γόνου, όπως αποδεικνύεται μιας οικογένειας της ελίτ της πατρίδας του και με ικανότητες επαγγελματία πιανίστα κοντσέρτου. Μάλιστα αυτός ήταν ο στόχος της ζωής του, να κάνει μεταπτυχιακά στην Ελβετία και να γίνει μουσικός, μέχρι που ο αδερφός του πεθαίνει σε ένα μυστηριώδες αυτοκινητιστικό ατύχημα και υποχρεώνεται να γίνει στρατιωτικός ωστόσο η προσγείωση της ηρωίδας–

…Αλλά πριν σποϊλάρουμε αλύπητα όλη τη σειρά, ας δούμε πρώτα κάποια αναγκαία προαπαιτούμενα για το Χαλλιού, τα Τσέμπολ, τη βιομηχανία θεάματος της Νότιας Κορέας και τον πόλεμο προπαγάνδας.

Τσέμπολ και βιομηχανική πολιτική

Η ηρωίδα της “Ανώμαλης προσγείωσης”, η Yoon Se-ri, είναι κληρονόμος ενός τσέμπολ (재벌, αυτολεξεί σημαίνει πλουσιόσογο ή πλουτο-φατρία). Τσέμπολ είναι οι γιγαντιαίοι καθετοποιημένοι βιομηχανικοί όμιλοι της Κορέας που μπορούν να παράγουν από μια καρφίτσα ως ένα τάνκερ (όπως λέει και ένα παλιό διαφημιστικό της Hyundai, που η ίδια είναι ένα από τα μεγαλύτερα τσέμπολ). Όλες οι καπιταλιστικές χώρες της Άπω Ανατολής διαθέτουν έναν αντίστοιχο μηχανισμό συγκέντρωσης κεφαλαίου, όπως τα τσέμπολ. Μάλιστα πρώτη διδάξασα ήταν, φυσικά, η Ιαπωνία της εποχής Μέτζι (1863-1912). Ακόμα και σήμερα, μετά από έναν αιώνα ελεύθερης οικονομίας και ανταγωνισμού, στην ιαπωνική οικονομική ζωή κυριαρχούν οι οκτώ μεγαλύτεροι μονοπωλιακοί όμιλοι της χώρας, τα κερέτσου, που είναι απόγονοι των οκτώ εκείνων ομίλων που ιδρύθηκαν τον 19ο αιώνα (αν και τότε ήταν λίγο διαφορετική η λειτουργία τους και τα λέγανε ζαϊμπάτσου).

Είναι όμιλοι περίπου σαν συμμαχίες βιομηχανιών, διαρθρωμένων όμως πάντα γύρω από μια τράπεζα, που αποτελεί κέντρο σχεδιασμού και χρηματοδότησης όλων των μελών. Παράδειγμα: το κερέτσου Toyota, με κέντρο την τράπεζα Tokai, μέλη τις αυτοκινητοβιομηχανίες Toyota, Daihatsu και Suzuki, τον τομέα ηλεκτρονικών της Hitachi και της Toshiba, πάνω από πενήντα ακόμα βιομηχανίες που τροφοδοτούν η μία την αλυσίδα παραγωγής της άλλης κτλ.

Το μοντέλο αυτό των καθετοποιημένων υπερ-ομίλων έγινε αντικείμενο μίμησης από όλες τις απωανατολικές χώρες, με την καθεμία φυσικά να το προσαρμόζει στα δικά της χαρακτηριστικά. Η Νότια Κορέα μετά το τέλος του καταστροφικού εμφυλίου, κληρονόμησε τα άδεια κουφάρια των προπολεμικών ιαπωνικών ομίλων. Η πρώτη μεταπολεμική κυβέρνηση της καθημαγμένης χώρας, η “δημοκρατική κυβέρνηση” (βλ. διεφθαρμένη δικτατορία) του Σίνγκμαν Ρί, παραχώρησε τα κουφάρια αυτά στους κολλητούς της και τα σόγια τους, έναντι μικρού αντιτίμου (μίζα). Αυτή ήταν η αρχή των οικογενειών που αργότερα, κατά τη διάρκεια της σκληρής χούντας του στρατηγού Παρκ τη δεκαετία του ’60, θα δημιουργούσαν τα τσέμπολ με το πρώτο αναπτυξιακό πενταετές πρόγραμμα (και πάλι την ανάλογη μίζα). Τα πενταετή τότε είχαν γίνει πολύ της μόδας σε καπιταλιστικές χώρες, λόγω των εκπληκτικών, τότε ακόμα, επιτυχιών πρώτα της ΕΣΣΔ, μετά της Κίνας και αργότερα της Βόρειας Κορέας η οποία παραδόξως ήταν πολύ πιο επιτυχημένη οικονομικά από την Νότια, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του ’70.

Η πρώτη λοιπόν διαφορά του κορεατικού από το ιαπωνικό μοντέλο ήταν η σκληρά οικογενειακή ιδιοκτησία. Το ιαπωνικό κράτος, που βρισκόταν στα χέρια της κάστας των σαμουράι, εκχώρησε την βιομηχανική παραγωγή συλλογικά στην… κάστα των σαμουράι. Το κορεατικό κράτος, όπου τα χρόνια σκληρής ιαπωνικής κατοχής και ο εμφύλιος είχαν διαλύσει τις παλιότερες ταξικές του δομές, αναγκάστηκε να δημιουργήσει “νέα τζάκια” από τις οικογένειες μαυραγοριτών και συνεργατών του κατακτητή.

Η δεύτερη όμως διαφορά ήταν σημαντικότερη. Η χούντα των στρατηγών, η οποία δεν είχε ιστορικούς δεσμούς με τα “νέα τζάκια”, αποφάσισε να κρατήσει τον έλεγχο στο μοντέλο εκβιομηχάνισης της χώρας. Έτσι, παρά τα προνόμια στην εκμετάλλευση εργατικού δυναμικού και πρώτων υλών που άφησε στα τσέμπολ, δεν εκχώρησε τον κεντρικό παράγοντα αυτονομίας που είχαν οι ιαπωνικοί όμιλοι, ήτοι την τράπεζα που αποτελεί τον πυρήνα του καθενός. Τα τσέμπολ απαγορευόταν να έχουν χρηματικές και χρηματιστικές δραστηριότητες και έπρεπε να εξαρτώνται για τα δάνειά τους από τις κρατικές, τότε ακόμα, τράπεζες. Με αυτόν τον τρόπο η διαπλοκή κράτους και επιχειρήσεων ήταν ακόμα μεγαλύτερη και ουσιαστικότερη στην Κορέα από ότι στην Ιαπωνία, όπως και ο έλεγχος του κράτους στις δραστηριότητες τους. Το κράτος σχεδίαζε, αποφάσιζε και έδινε δανεικά, τα τσέμπολ εφάρμοζαν το σχεδιασμό (και πέρναγαν τις μίζες), όλοι ήσαν ευχαριστημένοι (ή σχεδόν όλοι, όμως το ζήτημα των σκληρών αγώνων του κορεατικού προλεταριάτου δεν είναι της παρούσης).

Επρόκειτο για μια ιδιότυπη μορφή πατερναλιστικού καπιταλισμού (όπως θα τον έλεγε και ο Ανδρέας Παπανδρέου), ένα είδος κεντρικού σχεδιασμού – και μάλιστα ιδιαίτερα επιτυχημένου. Η Κορέα πέρασε αστραπιαία από το στάδιο της φτωχής αγροτικής χώρας στην υποκατάσταση βιομηχανικών εξαγωγών ανώτερης προστιθέμενης αξίας, μέχρι του σημείου να είναι βιομηχανική υπερδύναμη και 12η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: Είναι με διαφορά η μεγαλύτερη κατά κεφαλήν παραγωγός και εξαγωγός ατσαλιού στον πλανήτη και αυτό χωρίς να υπάρχει στη χώρα ούτε γραμμάριο σιδηρομεταλλεύματος ή κάρβουνου.

Χαλλιού, K-drama και εξωτερική πολιτική

Ακόμα και ο πίθηκος πέφτει από το δέντρο (wonsungido namueseo tteoreojil ttaega itda). Η προηγούμενη κατάσταση κράτησε μέχρι την κρίση της δεκαετίας του ’90 που σήμανε ισχυρότατες ανακατατάξεις. Μεταξύ αυτών ήταν η σχετική απελευθέρωση του χρηματο-οικονομικού τομέα, η μετάβαση σε σταθερό καθεστώς κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, η παγίωση της οικονομικής υπεροχής του Νότου έναντι του Βορρά. Βέβαια την στρατιωτική υπεροχή την κρατάει σταθερά ο Βορράς, γεγονός που εξηγεί και την σταθερή πρόσδεση του Νότου στις ΗΠΑ. Δευτερευόντως, αλλά πιο κοντά στο θέμα μας, σημαντικά τμήματα του κεφαλαίου που είχε σωρευτεί, στράφηκαν προς έναν νέο τομέα, τη διασκέδαση, παίρνοντας και πάλι μαθήματα από την ιαπωνική περίπτωση.

Η Ιαπωνία κατά τη διάρκεια της δικής της μακράς κρίσης προς το τέλος της δεκαετίας του ’80, τυποποίησε μια σειρά από κανόνες για την εγχώρια ποπ κουλτούρα που εν πολλοίς μένουν σε ισχύ μέχρι σήμερα και οδήγησαν και σε πολύ επιτυχημένες εξαγωγές. Τότε ήταν κυρίως που έγιναν γνωστά τα manga κόμικς και τα anime (από το γαλλικό animation), η J-pop (ιαπωνική ποπ), η κουλτούρα των aidoru (δηλ. idol, είδωλο). Το τελευταίο είναι η βιομηχανία κατασκευής μουσικών συγκροτημάτων αγοριών και κοριτσιών, εφήβων και μετεφήβων τραγουδιστών με ένα ιδιαίτερα φανατικό κοινό οπαδών (οι οποίοι στην Ιαπωνία δεν είναι μαθήτριες σχολείου, αλλά μεσήλικες άντρες…).

Παρά τη βαθιά εχθρότητα που χωρίζει ιστορικό θύτη (Ιαπωνία) και ιστορικό θύμα (Κορέα), το κοινό κινεζικό υπόβαθρο τόσο της ιαπωνικής όσο και της κορεατικής κουλτούρας βοήθησε την άμεση επικοινωνία τέτοιων πολιτισμικών-επιχειρηματικών πρακτικών. Για παράδειγμα, τα κινέζικα ιδεογράμματα 漫画 (σημαίνουν κάτι σαν “πρόχειρα σκίτσα”) διαβάζονται μάνχούα στα κινεζικά, μάνγκα στα ιαπωνικά και μάνχουα στα κορεατικά (που παραδοσιακά χρησιμοποιούσαν τους κινεζικούς χαρακτήρες παράλληλα με το κορεατικό αλφάβητο). Έτσι επίσης έχουμε το 애니 (διαβάζεται “ένι”, από το αγγλικό animation και είναι το κορεατικό anime), την K-pop (όπως J-pop), το K-drama (τα τηλεοπτικά σήριαλ) κ.ο.κ.

Η κρίσιμη διαφορά από την ιαπωνική περίπτωση ήταν για μια ακόμα φορά, εκτός από τη σχετική έλλειψη παράδοσης των Κορεατών, ο κεντρικός σχεδιασμός. Οι κυβερνήσεις έδωσαν την πλήρη στήριξή τους στις επιχειρήσεις παραγωγής και διανομής πολιτισμικού (και αθλητικού, βλ. Τάε κβον ντο) περιεχομένου με επιδοτήσεις, νομοθετικές διευκολύνσεις και τα σχετικά. Επίσης βοήθησαν ενεργά τις εξαγωγές, με τους μορφωτικούς ακολούθους των πρεσβειών να δουλεύουν υπερωρία για να προωθήσουν τα σχετικά προϊόντα. Η επιτυχία ήταν τεράστια. Το φαινόμενο ονομάστηκε από τους Κινέζους “κορεατικό κύμα” 韓流 (χανλιού). Οι Ιάπωνες, που τους χαρακτήρες αυτούς τους διαβάζουν “χανριού”, είπαν ότι ο όρος είναι δικός τους. Προκειμένου να μην τσακώνονται μεταξύ τους, τελικά διεθνώς προτιμάται η κορεατική προφορά της λέξης: “χαλλιού”. Προσθέτοντας στα παραπάνω τον τουρισμό, την κουζίνα και την πολύ σημαντική όπως αποδείχτηκε βιομηχανία ομορφιάς (Κ-beauty) που άρχισαν ουσιαστικά να υπάρχουν εξαιτίας του “χαλλιού”, διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για μια εξαγωγική βιομηχανία πολλών δισ. το χρόνο.

Ξεκινώντας με τις κορεατικές τηλεοπτικές σειρές πρώτα στις κοντινές ασιατικές χώρες και σταδιακά πηγαίνοντας και στη ποπ μουσική και σπρώχνοντας διαρκώς τα όρια δυτικότερα, το πολιτισμικό προϊόν της Κορέας έχει γίνει περιζήτητο διεθνώς. Χώρες όπως η Μαλαισία, το Βιετνάμ, η Κίνα και ακόμα και η Ιαπωνία ή η Τουρκία έχουν καθημερινά στα κανάλια τους κάποιο K-drama.

Η μεγάλη όμως έξοδος ξεκίνησε το 2012, όταν το Gangnam Style, ένα ελαφρώς χιουμοριστικό τραγουδάκι για τους ποζεράδες του Γκάνγκναμ, της hip γειτονιάς της Σεούλ, ήταν το πρώτο βίντεο στην ιστορία του Youtube που έσπασε το φράγμα του ενός δισεκατομμύριου επισκέψεων, ενώ εξακολουθεί ακόμα σήμερα να περιλαμβάνεται στην πρώτη δεκάδα των πιο δημοφιλών βίντεο.

Ήταν μόνο η αρχή: σύντομα ξεκίνησε μια σταδιακή εισβολή στη Δύση της κορεατικής βιομηχανίας προκάτ ποπ αγοριών και κοριτσιών με όμορφα ιλουστρασιόν πρόσωπα και χορευτικά βήματα καλά συντονισμένα σε μια απρόσωπη μουσική, σαν γραμμένη από πολυμελή επιτροπή, μερικές φορές μάλιστα και κυριολεκτικά: το ιδιαίτερα περίεργο γεγονός ότι υπάρχουν πολλές υπογραφές κάτω από αρκετά χιτ, τα οποία είναι πάντα ιδιαίτερα απλοϊκά από μουσική άποψη, εξηγείται αν σκεφτούμε ότι τα δικαιώματα πρέπει να επιμεριστούν σε όλες τις εμπλεκόμενες εταιρίες. Το βιομηχανικό μοντέλο έπιασε. Το πιο επιτυχημένο γκρουπ από αυτά ως τώρα, οι BTS έχουν γίνει η πρώτη μπάντα μετά τους Beatles που κατάφερε να δει τέσσερα άλμπουμ τους να κατακτούν την πρώτη θέση των τσαρτς των ΗΠΑ σε λιγότερο από δύο χρόνια (και μερικοί από μας, ακούγοντας τη μουσική αυτή, εύχονται ολόψυχα στους BTS να μείνουν οι μοναδικοί που μοιράζονται τέτοια διάκριση με τους Beatles: ας μήν επαναληφθεί ξανά τέτοια επιτυχία).

Η επιτυχία έρχεται με ένα τίμημα – και αυτό είναι η ανύπαρκτη εφηβεία των κατασκευασμένων ειδώλων. Για ένα παιδί με ταλέντο χρειάζονται μερικά χρόνια πολύ εντατικής εκπαίδευσης σε χορό, φωνητικά, ραπ, στοιχεία μουσικής, δημόσιες σχέσεις και γλώσσες (τουλάχιστον κινεζικά, αγγλικά και γιαπωνέζικα). Το κόστος αυτής της ιστορίας ανέρχεται σε λίγα εκατομμύρια δολάρια (σε αυτό συνυπολογίζονται και οι οικονομικές απώλειες από τα έξοδα για την εκπαίδευση όλων των χιλιάδων παιδιών που μπαίνουν στις σχετικές “ακαδημίες”, αλλά τελικά δεν καταφέρνουν να γίνουν έτοιμα για κατανάλωση προϊόντα και απορρίπτονται). Οι εταιρείες που διαχειρίζονται τους καλλιτέχνες, ειδικά οι “τρεις μεγάλοι” που μοιράζονται περίπου το σύνολο της παραγωγής, αντιμετωπίζουν τα έξοδα αυτά με αποκλειστικά συμβόλαια που δεν σπάνε και κρατάνε για πάνω από 15 χρόνια, μέχρι τουλάχιστον ο καλλιτέχνης να “ξεπληρώσει” τα εκατομμύρια αυτά. Το κορεατικό μοντέλο θεωρείται μοναδικό στον κόσμο.

Αφήνοντας στην άκρη τις λιγότερο φωτεινές πλευρές της, η βιομηχανία θεάματος εκτός από οικονομικά προσοδοφόρα, είναι και πολιτικά αποδοτική. Η κορεατική κουλτούρα δρα ως πρεσβευτής της χώρας, ανοίγοντας νέους προορισμούς, βελτιώνοντας την εικόνα της Κορέας, τόσο σε λαϊκά στρώματα που καταναλώνουν αφειδώς το προϊόν, όσο και σε “influencers” ή κατηγορίες διανοουμένων, με τις μεγαλύτερης καλλιτεχνικής αξίας προσπάθειες που παράγει. Δύο περιπτώσεις καλλιτεχνικής και εμπορικής σύμπτωσης: μια από τις μεγαλύτερες καλτιές όλων των εποχών, το θρυλικό “Old boy” και το πολύ πιο πρόσφατο, οσκαρικό και ταυτόχρονα ταξικά συνειδητό “Παράσιτο” (ο Park Myung-hoon μάλιστα που παίζει στο τελευταίο τον έγκλειστο του υπογείου, παίζει έναν Βόρειο στην “Ανώμαλη προσγείωση”).

Αλλά η βιομηχανία θεάματος αποδεικνύεται χρήσιμη και στις σχέσεις με τον Βόρειο άσπονδο αδερφό. Ο Νότος κατά τη διάρκεια των περιόδων ξεπαγώματος των ψυχροπολεμικών σχέσεων, στέλνει το ψυχαγωγικό του δυναμικό για συναυλίες επίθεσης φιλίας στον Βορρά, τονίζοντας ίσως περισσότερο τις πιο σεμνές και μελό πλευρές της βιομηχανίας αυτής και αφήνοντας για λίγο στην άκρη τις πιο επιθετικά καψουρο-εμπορευματικο-καταναλωτικές (οι οποίες πάντως, θα πρέπει να πούμε, μπροστά στα τελευταία επιτεύγματα της δυτικής μουσικής βιομηχανίας είναι σεμνότατες, μαζεμένες, σχεδόν αθώες θα λέγαμε και έχουν και πολύ πιο καλογυρισμένα βίντεο-κλιπ). Σε αυτές τις μουσικές εισβολές στην Πιονγιανγκ μπορεί μάλιστα να εμφανιστεί ως θεατής και ο Κιμ Γιονγκ Ουν ο ίδιος: τα αποτελέσματα στα μάτια του δυτικού θεατή μπορεί να είναι κάπως ακατανόητα.

Τα K-drama τώρα, τυπικά απαγορεύονται στο Βορρά, ως προϊόντα προπαγάνδας. Αν όμως πιστέψουμε διάφορες μαρτυρίες, είναι ιδιαίτερα δημοφιλή, κάτι που δεν ακούγεται και εντελώς παράλογο. Όχι όμως ότι αυτό οφείλεται σε κάποια έλλειψη προϊόντων βορειοκορεατικού περιεχομένου. Σε πείσμα της χυδαίας προπαγάνδας του Νότου, οι Βόρειοι έχουν όλα τα κινηματογραφικά μέσα για να διασπείρουν τη δική τους χυδαία προπαγάνδα. Και όχι μόνο τα μέσα, αλλά και τη θεωρία, όπως θα διαπιστώσει ο ρέκτης του είδους που θα εντρυφήσει στο θεμελιώδες πόνημα του μεγάλου ηγέτη και κινηματογραφόφιλου Κιμ Γιονγκ-Ιλ με τίτλο “Για την τέχνη του Κινηματογράφου” (Yŏnghwa yesul ron, Πιονγιάνγκ, 1973) και αφού ρουφήξει και τα υπόλοιπα αμέτρητα (τον-αμάζευτο-είχε-ο-μακαρίτης) έργα του.

Μετά από αυτή την αναμορφωτική εμπειρία, ο μερακλής θεατής μπορεί να βυθιστεί σε μια ευρεία ποικιλία Τσουτζέ – ρεαλιστικών ταινιών προπαγάνδας, γυρισμένων σύμφωνα με τις αρχές του Κιμιλσουνγκισμού-Κιμγιονγκιλισμού.

(Παρένθεση για ιδεολογική διαφώτιση. Το τσουτζέ(주체), είναι η επίσημη ιδεολογία της Βόρειας Κορέας, ένα είδος υπερεθνικισμού με έντονο το στοιχείο της αυτάρκειας. Σε πείσμα της χυδαίας προπαγάνδας των εδώ φιλελέ, το Κόμμα έχει εδώ και χρόνια διαγράψει όλα τα στοιχεία Μαρξισμού που υπήρχαν αρχικά ενσωματωμένα σε αυτήν, επειδή είναι “ξεπερασμένα”. Θεμέλιο τώρα του τσουτζέ, οδηγός ιδέα του Κόμματος των Εργατών, είναι σύμφωνα με τις αποφάσεις της 4ης πανεθνικής συνδιάσκεψής του κόμματος, Απρίλιος 2012, ο Κιμιλσουνγκισμός-Κιμγιονγκιλισμός. Τελεία και παύλα).

Τέτοιες λοιπόν ταινίες πιστές στο πνεύμα του Κιμιλσουνγκισμού-Κιμγιονγκιλισμού, μπορεί να βρει νόμιμα και δωρεάν η διψασμένη για περιεχόμενο νεολαία μας στο σχετικό κανάλι του youtube. Συστήνουμε με ιδιαίτερη θέρμη το Pulgasari (1984). Είναι μια ιστορική υπερπαραγωγή καταιγιστικής δράσης όπου ο επώνυμος ήρωας, ο “Βορειοκορεάτης Γκοτζίλα”, όπως έχει δικαίως αποκληθεί, αφού είναι ένα σαυρο-ταυροειδές κερασφόρο τέρας ύψους είκοσι μέτρων που προέρχεται από τη συσσωρευμένη οργή και θλίψη χρόνων των αγροτών, οδηγεί την επανάσταση των τελευταίων στη νίκη και τον βδελυρό βασιλιά στο χαμό. Σπόϊλερ: Στο τέλος ο Pulgasari (και μαζί του η όμορφη και καλλίφωνος κόρη του ράφτη), θα πρέπει με κάποιο τρόπο να αυτοθυσιαστούν γιατί, σε έναν θρίαμβο της διαλεκτικής σκέψης, απειλούν την επιβίωση της επανάστασης που αυτοί οι ίδιοι καθοδήγησαν στη νίκη. Και άλλο σπόϊλερ: Αυτοθυσιάζονται. Είναι αναμφίβολα ένα τέλος τραγικό σε μια κλασική ταινία.

Ανώμαλες προσγειώσεις

Από όσο ξέρουμε, το θέμα των σχέσεων των δύο κρατών, το έχουν αγγίξει κινηματογραφικά μόνο οι Νότιοι. Συνήθως σε έργα χυδαίας προπαγάνδες (να μην επαναλαμβανόμαστε), αλλά μερικές φορές και σε περάδοξα ισορροπημένες αφηγήσεις. Τέτοια λ.χ. είναι η Joint Security Area (공동경비구역, 2000) ένα ενδιαφέρον αστυνομικό (ή ίσως στρατονομικό) θρίλερ που διαδραματίζεται στην απαγορευμένη ζώνη και μιλάει για την απαγορευμένη φιλία στρατιωτών από τις δύο μεριές των συνόρων και την (σπόϊλερ!) τραγική κατάληξή της.

Αλλά βέβαια το θέμα μας είναι η “Ανώμαλη Προσγείωση” και τα 16 επεισόδιά της. Η σειρά πάσχει από όλα τα ελαττώματα των απω-ανατολικών σειρών: τεράστιες “τρύπες” στο σενάριο και απίθανα ευρήματα για να προχωρήσει η πλοκή, εύκολη συγκίνηση, εγγυημένο κλάμα. Επίσης παλιομοδίτικα χονδροειδή κλισέ, ξεπερασμένα εδώ και δεκαετίες στη Δύση που τα έχει αντικαταστήσει με άλλα, μοδάτα χονδροειδή κλισέ.

Ορίστε ένας μη πλήρης κατάλογος: ο εντελώς μονοδιάστατος κακός· το αγόρι που υπόσχεται να προστατεύσει το κορίτσι (είναι κάτι σαν άτυπος αρραβώνας η υπόσχεση προστασίας και στο K-drama και στο J-drama)· το δράμα που ζει η οικογένεια του ήρωα, που είναι μια τυπική υπόθεση νοτιοκορεατικής σαπουνόπερας με στοιχεία μυστηρίου· το δράμα που ζει η οικογένεια της ηρωίδας, που είναι μια τυπική υπόθεση νοτιοκορεατικής σαπουνόπερας· η γενική υποταγή στους κομφουκιανούς κανόνες καλής κοινωνικής συμπεριφοράς, με τις γυναίκες να είναι γενικά κάπως “σεμνές” (υποτακτικές κατά σειρά στον πατέρα, τον άντρα, τον γιο), τις οικογενειακές αξίες να στέκουν πάντα πολύ ψηλά, τον σεβασμό στους γεροντότερους και την υπακοή στην καλώς φερόμενη εξουσία· η γκρίζα διαφήμιση είναι οργανικά ενσωματωμένη στην υπόθεση (η Swarofski που προμήθευε τα αξεσουάρ που υποτίθεται σχεδίαζε η ηρωίδα ξεπούλησε σε περισσότερες από μία χώρες)· τέλος πρόβλημα είναι και ψυχαναγκαστική έφεση στο happy end, ακόμα κι όταν για να επιτευχθεί αυτό πρέπει η πλοκή να υποστεί κεφαλοκλείδωμα με τετραπλό άξελ και χειρουργικό βίδωμα με πηρούνι.

Έχει όμως και μερικές ιδιαίτερα (μετα)μοντέρνες αρετές. Καταρχάς, έχει μια έφεση στο να υπονομεύει ή να αποκαλύπτει τα κλισέ και τους τυπικούς τρόπους που χρησιμοποιούνται από τα παρόμοια ρομάντσα. Για παράδειγμα η ταινία Joint Security Area, που αναμφισβήτητα αποτέλεσε πηγή έμπνευσης, αναφέρεται με το όνομά της, όπως κατονομάζονται και μια σειρά από άλλες αντίστοιχες πολιτισμικές αναφορές. Ο Βορειοκορεάτης στρατιώτης, που είναι κολλημένος με τα σίριαλ του Νότου και διαρκώς προσπαθεί να ερμηνεύσει τη Νότια “επισκέπτρια” μέσα από αυτά, αποκαλύπτει με κωμικό τρόπο τις τυπικές τους αδυναμίες: π.χ. μετά από λιποθυμία, πιστεύει ότι η Νότια θα ξυπνήσει με αμνησία, επειδή στα σίριαλ οι Νότιοι το παθαίνουν πολύ συχνά – η αμνησία είναι όντως ένα εξαντλημένο μέχρι ναυτίας “εύρημα” των σίριαλ. Οι ήρωες σε διάφορα σημεία σχολιάζουν πόσο μονοδιάστατος και ψεύτικος είναι ο κακός, μετατρέποντας εν μέρει το σχολιασμό αυτό σε στοιχείο της πλοκής. Η ηρωίδα είναι σαφώς έξυπνη και αυτοδύναμη· μάλιστα είναι πιο έξυπνη και ικανή στις επιχειρήσεις από τους δύο αδερφούς της (δηλαδή από άντρες), κάτι το σχετικά αξιοσημείωτο για Κ-drama. Οι ερμηνείες τέλος είναι χάρμα, ζωντανές, περίπλοκες και σε αρκετές περιπτώσεις τρισδιάστατες, είτε στην κωμωδία ή στο δράμα.

Αλλά προφανώς το σημαντικότερο στοιχείο είναι ο τρόπος που περιγράφεται η “άλλη” χώρα και οι κάτοικοί της. Το μισό σήριαλ διαδραματίζεται στον Βορρά, είτε στο χωριό κοντά στα σύνορα, είτε στην πρωτεύουσα και τους διαδρόμους της εξουσίας. Οι Βορειοκορεάτες δεν περιγράφονται ως τέρατα (εκτός φυσικά από τον αρχι-κακό) ή ως τσακισμένα από την καταπίεση ανδρείκελα. Είναι κανονικοί άνθρωποι, που γελάνε και κλαίνε με τα ίδια πράγματα που γελούν και κλαίνε οι Νότιοι. Η χώρα έχει πολλά προβλήματα (διακοπές ρεύματος, έλλειψη διασκέδασης, κατανάλωσης, αυθαίρετη εξουσία κτλ.), αλλά δεν περιγράφεται ως διάδρομος της κόλασης.

Το πιο ενδιαφέρον σημείο ίσως να είναι ο παραλληλισμός των εξουσιαστικών δομών. Το πρωταγωνιστικό ζεύγος μας είναι παγιδευμένο από τις συμβάσεις των οικογενειών τους, οι οποίες εν πολλοίς σηκώνουν το πολιτικό βάρος των αντίστοιχων κρατών. Οι γονείς του ήρωα είναι μέλη της στρατιωτικής και πολιτικής ελίτ, αλλά αδυνατούν να συγκρατήσουν τον διεφθαρμένο κακό από το να κάνει το κακό. Ο πατέρας πάλι της ηρωίδας μόλις βγήκε από τη φυλακή, όπου κρατούνταν για διαφθορά, οι αδερφοί της είναι ηλίθιοι που τους ενδιαφέρει μόνο η καλοπέραση: και όμως αυτοί οι άνθρωποι κυβερνούν την Κορέα. Η διαφθορά, η καταπίεση, οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, η βία, η αλαζονεία και η βλακεία της εξουσίας, χωρίς ποτέ να γίνονται αντικείμενο σοβαρού σχολιασμού, εντούτοις είναι τμήμα της (σαπουνοπεροειδούς) πλοκής και κυρίως, αντιπαραβάλλονται οι Βόρειοι και οι Νότιοι, συγκρίνονται μεταξύ τους – και οι ομοιότητες της ταξικής διάρθρωσης αποκαλύπτονται περισσότερες από τις διαφορές.

Ομοιότητες και Διαφορές

Αναμφισβήτητα η Βόρεια Κορέα είναι μια “ιδιαίτερη”, απομονωμένη και προβληματική για την απόλυτη πλειονότητα των κατοίκων της χώρα. Ο χαρακτηρισμός όμως ως “τελευταίο σταλινικό απολίθωμα” είναι τόσο ακριβής όσο και ο χαρακτηρισμός της Ελλάδας ως τελευταίας Σοβιετίας. Η χώρα, αν μη τι άλλο έχει προ πολλού αποκηρύξει τον Μαρξισμό-Λενινισμό-Σταλινισμό σε όλες τις μορφές του για χάρη ενός ακραίου μιλιταριστικού εθνικισμού, προκειμένου οι άρχουσες τάξεις να διατηρήσουν την εξουσία τους μέσα από τις δομές ενός αστυνομικού κράτους. Σε καμιά περίπτωση δεν είναι τόσο καθυστερημένη χώρα όσο το θέλει η προπαγάνδα: εκτός από το ότι έχει πυρηνικά, αποτελεί και εξαγωγέα πολεμικού υλικού, έχοντας αναπτύξει εγχώριες τεχνολογίες (ορίστε τι κάνει το τσουτζέ και η αυτάρκεια), ενώ δεν είναι ούτε τόσο απομονωμένη όσο λέγεται. Το συνάλλαγμα ανοίγει όλες τις πόρτες, άρα ο τουρισμός είναι γενικά ευπρόσδεκτος – εκτός αν προέρχεται από τα νότια. Τέλος, και οι Βορειοκορεάτες μπορούν να βγουν από τη χώρα, αν βέβαια ανήκουν στις ανώτερες τάξεις.

Επίσης (και αυτή είναι εν μέρει μια αρετή της “Ανώμαλης Προσγείωσης”, αφού ενσωματώνει στην πλοκή σχετικές πληροφορίες) η Βόρεια Κορέα έχει αρχίσει σταδιακά να εισάγει στο μείγμα της πολιτικής της γερές, ως πολύ γερές, δόσεις καπιταλισμού εδώ και χρόνια κάνοντας ανοίγματα στο κεφάλαιο. Π.χ. κομμάτι της πλοκής είναι μια πολύ πλούσια οικογένεια, στην ιδιοκτησία της οποίας είναι ένα από τα μεγάλα πολυκαταστήματα της Πιονγιάνγκ (έχει και τέτοια στο Βορρά, αν και φυσικά είναι λιγότερο εντυπωσιακά απο τα αντίστοιχα του Νότου).

Ως πρός το διεθνές κεφάλαιο, η χώρα έχει ανοίξει 4 μεγάλες και καμιά ντουζίνα μικρές “Ειδικές Οικονομικές Ζώνες”. Χωρίς αυτές να έχουν γίνει παγκόσμιου βεληνεκούς κόμβοι δραστηριότητας, δείχνουν πάντως μια κατεύθυνση. Ένα παράδειγμα είναι το λιμάνι και οικονομική ζώνη της Ρασόν, μια περιοχή που παίζουν ελεύθερα Κινέζοι, Ρώσοι και όποιος άλλος θέλει (πρόσφατα αγόρασαν δικαιώματα χρήσης για το λιμάνι και οι Μογγόλοι). Αλλά πιο ενδιαφέρουσα είναι η περίπτωση της Γκαεσόνγκ, της οικονομικής ζώνης στα σύνορα με τη Νότια Κορέα. Είναι ειδική διοικητική ζώνη και βιομηχανικό πάρκο ανοιχτό στα νότιας προέλευσης τσέμπολ. Αυτά προσέλαβαν πάνω από 50.000 Βορειοκορεάτες εργάτες υψηλής ειδίκευσης, που βεβαίως μιλάνε κορεατικά, αλλά παίρνουν μισθό μόλις διπλάσιο του βασικού της Βόρειας Κορέας, ήτοι περί τα 70 δολάρια το μήνα. Αυτή τη στιγμή η ζώνη έχει κλείσει, λόγω των εντάσεων που προκλήθηκαν από τις πυρηνικές και πυραυλικές δοκιμές των Βορείων, αλλά δεδομένης της πίεσης που ασκούν οι επιχειρηματίες στην κυβέρνησή τους είναι πολύ πιθανό να ανοίξει ξανά σύντομα.

Η “Ανώμαλη Προσγείωση”, αντανακλώντας και την επίσημη πολιτική, έχει διαρκείς αναφορές στο “όταν κάποτε η πατρίδα μας ξαναενωθεί”. Προφανώς ενοποίηση δεν θα συμβεί όσο οι άρχουσες τάξεις του βορρά δεν έχουν βρει έναν τρόπο να διασφαλίσουν την επιβίωσή τους σε περίπτωση επανένωσης. Εντούτοις, κατανοούν και αυτοί ότι κάποιο είδος συνεργασίας είναι αναγκαίο για το καθεστώς.

Για τους Νότιους βέβαια το ζήτημα είναι πολύ πιο εύκολο: το κορεατικό κεφάλαιο έχει εξαντλήσει τα καύσιμα της ανάπτυξης που οδήγησαν τη χώρα στη μετεωρική της άνοδο. Το ΑΕΠ λιμνάζει εδώ και πολύ καιρό, η χώρα είναι η πιο γρήγορα γηράσκουσα χώρα στον πλανήτη, δεν υπάρχουν προφανείς διέξοδοι κερδοφορίας για τα τσέμπολ ούτε εύκολοι τρόποι αυτά να μεγεθυνθούν, παρά τη δεσπόζουσα θέση που έχει λ.χ. η Samsung στη διεθνή παραγωγή ημιαγωγών. Μετά την πανδημία μάλιστα τα πράγματα αναμένεται να χειροτερέψουν γρήγορα.

Αλλά, αντίστοιχες πρόσθετες δυσκολίες θα αντιμετωπίσει και ο Βορράς. Και η λύση που φαίνεται ότι θα προκρίνει δεν είναι ουσιαστικά διαφορετική από τον τρόπο του Νότου: τη διαπλοκή του πρόσφατα δημιουργημένου κεφάλαιου στους σχεδιασμούς και την άμεση εποπτεία του κράτους, ζητώντας του να βάλει τώρα το χέρι στην τσέπη, ώστε να έχει μερίδιο στην κερδοφορία της επόμενης μέρας.

Είναι ενδιαφέρον ότι μέσα στο βιομηχανικό μοντέλο παραγωγής σειρών και ταινιών της Νότιας Κορέας, υπάρχει χώρος για μαζικά σίριαλ όπως η “Ανώμαλη Προσγείωση”, που κάνουν κάποια έμμεση και στοιχειώδη κριτική των “αποπάνω”, ειδικά όταν τους συγκρίνει, σπάζοντας κάθε ταμπού, με τους σατανικούς Βόρειους ηγέτες, βρίσκοντας μάλιστα αρκετούς παραλληλισμούς. Προφανώς υπάρχει κάποια αντίστοιχη λαϊκή πεποίθηση που διαμορφώνεται στη χώρα. Είναι πιθανό το σίριαλ να έχει δίκιο και όντως όσο περνάει ο καιρός οι ηγεσίες των δύο χωρών να αρχίζουν σιγά σιγά να μοιάζουν η μία στην άλλη. Ούτε ο Βορράς είναι σοσιαλιστικός, ούτε ο Νότος έχει “ελεύθερη” οικονομία. Αλλά μετά και τα τεχνολογικά μέτρα επιτήρησης που εφαρμόστηκαν στο Νότο με αφορμή την πανδημία, και οι δύο χώρες εξασκούν αυξημένο έλεγχο και στις ζωές των κατοίκων, κάθε μία με τον “διακριτικό” τρόπο της.

Ίσως να είναι μόνο μια λεπτομέρεια, ίσως και όχι. Στο πόνημα του Κιμ του Δεύτερου για το σινεμά, υπάρχουν γενικοί κανόνες που αφορούν την κατασκευή μιας ταινίας, τόσο για το περιεχόμενο, όσο και για την μορφή.

Ως προς την μορφή, δίνει τρεις σημαντικές συμβουλές.

• Μια ταινία οφείλει να περιλαμβάνει τραγούδια εύκολα στην απομνημόνευση, τραγουδισμένα όμορφα από επαγγελματίες. Και θα πρέπει να έχει και χορό, με βήματα όχι τόσο δύσκολα που να μην μπορεί να επαναληφθεί στον δρόμο.
• Το συναίσθημα είναι σημαντικότερο από την υπόθεση. Οι ήρωες οφείλουν να μεταβιβάζουν τα συναισθήματά τους στο θεατή, αν είναι για τους σωστούς σκοπούς.
• Λίγα γκρο-πλαν, το άτομο είναι λιγότερο σημαντικό από την ομάδα.

Αν το σκεφτείτε, αυτοί είναι ακριβώς οι κανόνες που εφαρμόζει με πολλή προσοχή η Κ-pop στα πιο γυαλισμένα και ακριβά της προϊόντα: τα νεανικά πρόσωπα ποτέ δεν τραγουδούν κάτι που να μην είναι ήδη της μόδας, εύκολο να τραγουδηθεί από όλους. Ποτέ οι στίχοι δεν λένε κάτι σημαντικό, σημαντική είναι η ιδιαίτερα παθητική εκφορά του στίχου, ει δυνατόν με διαρκείς ακκισμούς που να περνούν το συναίσθημα (της καψούρας σε αυτήν την περίπτωση). Σημαντικό είναι το μπιτ να είναι κατάλληλο για χορευτικές κινήσεις – οι οποίες όμως είναι προσεκτικά σχεδιασμένες, ώστε να μπορεί να τις ακολουθήσει και ο ερασιτέχνης. Τέλος η κάμερα ποτέ δεν κάθεται για πολύ στο πρόσωπο μόνο ενός αγοριού ή κοριτσιού του γκρουπ: η ομάδα είναι σημαντικότερη.

Οι δύο Κορέες, τόσο διαφορετικές και τόσο ίδιες προορίζονται σαφώς να προσγειωθούν η μία πάνω στην άλλη. Μένει να δούμε πόσο ανώμαλη θα είναι η προσγείωση…