Με όρους ΠΡΟΠΟ η κόντρα ΗΠΑ – ΕΕ αυτή τη βδομάδα στα Δυτικά Βαλκάνια, έληξε με σκορ 0-1 υπέρ των Βρυξελλών. Η προσπάθεια των ΗΠΑ να πάρουν τη “μπουκιά από το στόμα” της ΕΕ σε ό,τι αφορά την “πρωτοκαθεδρία” στις επικείμενες διαπραγματεύσεις Βελιγραδίου -Πρίστινας βρήκε τοίχο.
Ο ειδικός απεσταλμένος της κυβέρνησης Ντόναλντ Τραμπ, Ρίτσαρντ Γκρένελ που είχε προγραμματίσει για τις 27/6/2020 σύνοδο των προέδρων Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς και Κοσσυφοπεδίου, Αβντουλάχ Χότι, «ξεχνώντας» να προσκαλέσει τον ομόλογό του στην ΕΕ Μίροσλαβ Λάιτσακ, απέτυχε σε αυτό το στάδιο της αποστολής του. Αφορμή έδωσε η θεαματική «τρικλοποδιά» που του έβαλε η εισαγγελία κοσοβάρικου «Ειδικού Δικαστηρίου» (KSC) που συγκροτήθηκε στη Χάγη (χάριν προστασίας των μαρτύρων της δίκης) πριν περίπου τρία χρόνια με απόφαση της αστυνομικο-δικαστικής αποστολής της ΕΕ στο Κοσσυφοπέδιο (EULEX). Την Τετάρτη, 24/6/20 το δικαστήριο ανακοίνωσε, με αρκετή δόση ασάφειας, κατηγορίες για τουλάχιστον 100 εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας σε βάρος 10 Κοσσοβάρων Αλβανών πρώην και νυν αξιωματούχων. Πρώτος στη λίστα ήταν ο πρόεδρος Χασίμ Θάτσι που θα πήγαινε στην Ουάσιγκτον ώστε να συμμετάσχει σε διαπραγμάτευση με τον Σέρβο πρόεδρο και τον ειδικό απεσταλμένο της κυβέρνησης Τραμπ. Δεύτερος υψηλόβαθμος Κοσσοβάρος στη μαύρη λίστα των 10 κατηγορουμένων είναι ο Κάντρι Βέσελι του «Δημοκρατικού Κόμματος Κοσόβου» που διετέλεσε πρώην διοικητής του UCK, των μυστικών υπηρεσιών και της βουλής του κρατιδίου και τρίτος ένας άλλος λιγότερο γνωστός πρώην διοικητής των αυτονομιστών, ο Αντεμ Τζογκγιάνι, που διετέλεσε επιτελάρχης του UCK.
Είναι χαρακτηριστικό πως η δημοσιοποίηση των κατηγοριών σε βάρος των Κοσσοβάρων Αλβανών πρώην και νυν αξιωματούχων έγινε τη μέρα που ο Χ.Θάτσι ετοιμαζόταν να αναχωρήσει για την Ουάσιγκτον ώστε να συμμετάσχει στη σύνοδο του Γκρένελ στο Λευκό Οίκο. Η είδηση δεν «κεραυνοβόλησε» μόνον το Θάτσι, που λίγες μέρες νωρίτερα είχε ανακοινώσει πως δεν θα ξαναθέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος του κρατιδίου. Χτύπησε σαν «κεραμίδα» και τη νέα κυβέρνηση του πρωθυπουργού και αρχηγού της «Δημοκρατικής Λίγκας Κοσόβου», Αβντουλάχ Χότι, που κατάφερε να αναδυθεί στην εξουσία όχι με εκλογές αλλά με απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου που δέχθηκε ότι το κόμμα του μπορούσε να κυβερνήσει χωρίς τη διεξαγωγή εκλογών, ως επόμενο μετά την πρόταση μομφής που ψήφισε η βουλή σε βάρος του προκατόχου του, (και αρχηγού του κινήματος Αυτοδιάθεση), Αλμπιν Κούρτι. Σε κάθε περίπτωση, ο Χότι, 21 μέρες αφότου πήρε την ψήφο εμπιστοσύνης της βουλής, φάνηκε πρόθυμος να αντικαταστήσει το Θάτσι ανακοινώνοντας αρχικά πως θα συμμετάσχει ως εκπρόσωπος του κρατιδίου στη σύνοδο του Λευκού Οίκου. Ωστόσο, πριν αλέκτορα φωνήσαι, και εξαιτίας έντονων αντιδράσεων από τη μεριά της αντιπολίτευσης, ο Χότι υποχρεώθηκε σε αναδίπλωση ανακοινώνοντας ματαίωση του ταξιδιού στις ΗΠΑ. Εχει σημασία να αναφερθεί πως ο Χότι δεν ανέβαλε το ταξίδι του στις Βρυξέλλες, που έμελλε να είναι και το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό με την ιδιότητα του πρωθυπουργού Κοσσυφοπεδίου…
«Γκοοολ!»
Σε αυτό το σημείο έρχεται το «γκολ» της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο τέρμα των ΗΠΑ. Το πρωί της Παρασκευής, 26 Ιουνίου, οι Βούτσιτς και Χότι αντί να πετάνε για Ουάσιγκτον, βρέθηκαν να συναντούν στην έδρα της ΕΕ στις Βρυξέλλες την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, γεμάτοι χαμόγελα και ελπίδες πως η κόντρα ΗΠΑ-ΕΕ θα μπορούσε τουλάχιστον να κάνει λίγο πιο σύντομο το «μονοπάτι» ένταξης των χωρών τους στην ΕΕ. Οι δηλώσεις που έκανε ο Βούτσιτς φάνηκαν να δικαιολογούν αυτή την ελπίδα. Μιλώντας σε δημοσιογράφους το μεσημέρι της ίδιας μέρας σε αίθουσα της σερβικής πρεσβείας στις Βρυξέλλες εκτίμησε πως η χώρα του μπορεί να ενταχθεί στην ΕΕ «το πολύ ως το 2026». Ας σημειωθεί εδώ πως λίγες μέρες νωρίτερα (23 και 24 Ιούνη) ο πρόεδρος Βούτσιτς είχε ακούσει, πηγαίνοντας στη Μόσχα, «τις σοφές συμβουλές» του Ρώσου ομολόγου του, Βλαντιμίρ Πούτιν ενόψει της επικείμενης διαπραγμάτευσης για τις σχέσεις με το Κοσσυφοπέδιο, τις οποίες απέφυγε άμεσα να δημοσιοποιήσει..
Ο Χότι από την άλλη γνωρίζοντας ότι ένας παρόμοιος στόχος παραήταν φιλόδοξος αρκέστηκε να αναφερθεί στην «βασική προτεραιότητα» της κυβέρνησής του που είναι η κατάργηση της βίζας για ταξίδια από το Κόσοβο στις χώρες-μέλη της ΕΕ. (Μολονότι η επιθυμία αυτή δεν καταγράφηκε σε επίσημο ανακοινωθέν της ΕΕ…)
Ενδιαφέρον είχαν από την άλλη οι σύντομες πλην «αιχμηρές» δηλώσεις της Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν. Μετά την συνάντησή της με τον Σέρβο πρόεδρο χαρακτήρισε «κλειδί» το διάλογο για το Κοσσυφοπέδιο αποφεύγοντας να τον συνδέσει στενά με την ενταξιακή πορεία του Βελιγραδίου. Λίγο πριν φωτογραφηθεί στο πλευρό του Α.Χότι, η πρόεδρος της Κομισιόν εξέφρασε με νόημα την «ευγνωμοσύνη» της επειδή το πρώτο ταξίδι τού Κοσσοβάρου πρωθυπουργού ήταν στις Βρυξέλλες. Αφετέρου υποσχέθηκε την «αμέριστη» υποστήριξη της ΕΕ ώστε να κάνει το Κοσσυφοπέδιο «τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στο μονοπάτι για ένταξη».
Τα παζάρια της ΕΕ
Η «τρίπλα» της ΕΕ έδειξε στους αξιωματούχους της κυβέρνησης Τραμπ αφενός πως οι Βρυξέλλες δεν είναι εύκολος αντίπαλος. Αφετέρου ότι δεν προτίθεται να επιτρέψει στην Ουάσιγκτον, αμαχητί, την «υφαρπαγή» της μεσολάβησης στο διάλογο Βελιγραδίου-Πρίστινα που έχει η ίδια αναλάβει εργολαβικά από το Μάρτιο του 2011 (τρία χρόνια μετά τη μονομερή κήρυξη ανεξαρτησίας του Κοσόβου και 12 χρόνια από την ΝΑΤΟϊκή επίθεση του 1999 σε Σερβία, Μαυροβούνιο,Κοσσυφοπέδιο). Σημαντικός σταθμός σε αυτή τη διαπραγμάτευση που έχει «κολλήσει» ουσιαστικά από το 2015 είναι η «Συμφωνία των Βρυξελλών» που υπογράφηκε τον Απρίλη του 2013 ανοίγοντας το δρόμο για τη λεγόμενη «ομαλοποίηση» των σχέσεων Βελιγραδίου-Πρίστινας με αμοιβαίες υποχωρήσεις και συμβιβασμούς που επιτράπηκαν δίχως την ταπεινωτική de jure αναγνώριση της ανεξαρτησίας του προτεκτοράτου από τη Σερβία, η οποία ως σήμερα θεωρεί (διαπραγματευτικά τουλάχιστον) το Κοσσυφοπέδιο τμήμα της εδαφικής της επικράτειας. Κάτι που τυπικά ισχύει καθώς, όπως καταγράφεται στην απόφαση 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το Κοσσυφοπέδιο παραμένει «αναπόσπαστο τμήμα» της εδαφικής επικράτειας της Σερβικής Δημοκρατίας. Η απόφαση αυτή είναι άσσος στο χέρι της Σερβίας, που με την αμέριστη στήριξη της Ρωσίας (για γεωπολιτικά συμφέροντα της δεύτερης), μπορεί να αξιοποιηθεί ως μοχλός σερβικής «αντίσταση» σε επόμενα στάδια διαπραγμάτευσης (σε Βρυξέλλες, Ουάσιγκτον ή αλλού) ιδιαίτερα έναντι «μεσολαβητών» που απαιτούν την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του κρατιδίου ώστε να ενταχθεί απρόσκοπτα σε ΟΗΕ, ΕΕ,ΝΑΤΟ κ.λπ…
Εντούτοις το γεγονός πως δεν έχουν εφαρμοστεί ως σήμερα σημαντικά τμήματα της συμφωνίας του 2013, όπως η ίδρυση της «Ενωσης Σερβικών Δήμων» στο Κοσσυφοπέδιο, εξηγεί, εν μέρει, το «πάγωμα» της διαπραγμάτευσης την τελευταία πενταετία. Διάστημα το οποίο αξιοποιήθηκε από την κυβέρνηση στο Κόσοβο αφού προώθησε, μεταξύ άλλων, (με τις πλάτες ΕΕ και ΗΠΑ) σχέδιο μετατροπής των λεγόμενων «Δυνάμεων Προστασίας Κοσόβου» σε τακτικό στρατό και αύξησε τις κινήσεις στενής συνεργασίας με τα Τίρανα στο πλαίσιο σχεδιασμών της «Μεγάλης Αλβανίας» για κατάργηση τελωνείων και συνόρων, κοινές πρεσβείες στο εξωτερικό κ.α.
«Βρώμικες συμφωνίες»
Οι δυσκολίες αυτής της διαπραγμάτευσης και η αδυναμία (ή απροθυμία…) της ΕΕ να επιβάλλει την εφαρμογή των συμφωνηθέντων σε Βελιγράδι και Πρίστινα δημιουργούν γόνιμο έδαφος για την κλιμάκωση των αμερικανικών πιέσεων. Παράλληλα δίνουν τα κατάλληλα προσχήματα ή εργαλεία στις ΗΠΑ για δυναμικότερο ρόλο στην περιοχή καθώς τη βοηθούν να πλασάρεται ως «πιο ευέλικτος, πρακτικός και αποτελεσματικός» μεσολαβητής που δεν κολώνει μπροστά σε καμία δυσκολία και δεν διστάζει «να ανακατέψει την τράπουλα» ξεστομίζοντας τις λέξεις-ταμπού: «αλλαγή συνόρων» και «ανταλλαγή εδαφών». Ένα τέτοιο σχέδιο φαντάζει για την Γερμανία και άλλες ισχυρές χώρες της ΕΕ σαν άνοιγμα του ασκού του Αιόλου για συνοριακές αλλαγές τύπου «ντόμινο» και σε άλλες χώρες της περιοχής που προέκυψαν από το διαμελισμό της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Κάτι τέτοιο, στην παρούσα συγκυρία όξυνσης του ανταγωνισμού ΗΠΑ – ΕΕ, με φόντο τη συνεχιζόμενη διαδικασία αποχώρησης της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση (BREXIT), και κλιμάκωσης των αντιθέσεων αμφοτέρων πλευρών με τη Ρωσία, την Κίνα κ.α., είναι φανερό πως θα αποδυνάμωναν τις Βρυξέλλες…
Από την άλλη προκαλούν ενδιαφέρον (αλλά όχι κατάπληξη) οι πρώτες φήμες που άρχισαν να διοχετεύονται κυρίως από γερμανόφωνα ΜΜΕ σχετικά με το «βρώμικο παιχνίδι» των ΗΠΑ και του Ρ. Γκρένελ σε βάρος της ΕΕ. Οι φημολογίες αυτές φαίνεται να εξηγούν, εν μέρει , την «τρίπλα» της ΕΕ και την τρικλοποδιά στην αναβληθείσα σύνοδο στην Ουάσιγκτον.
Ο Μίκαελ Μάρτενς ανταποκριτής της Φρανκφούρτερ Αλγκεμάινε Ζάιτουνγκ που είχε πάρει συνέντευξη από τον Χ.Θάτσι την τρίτη βδομάδα του Ιουνίου με αφορμή την αναβληθείσα σύνοδο της 27ης Ιουνίου στην Ουάσιγκτον, εξομολογήθηκε σε συναδέλφους του πόση εντύπωση του είχε κάνει η προσπάθεια του Κοσοβάρου προέδρου να επικρίνει την ΕΕ δίχως ταυτόχρονα να χάνει ευκαιρία για να παινεύει την κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ, Ντ.Τραμπ. Οταν τον ρώτησε εάν συζητούσε παρασκηνιακά με τον Σέρβο πρόεδρο μία συμφωνία αμοιβαίας αμνηστίας κατηγορουμένων για εγκλήματα πολέμου ο Θάτσι το διέψευσε κατηγορώντας το Βελιγράδι για «γενοκτονία στο Κόσοβο».
Ευρωπαίοι διπλωμάτες μιλώντας στην αυστριακή Ντερ Στάνταρντ φέρονται να υποψιάζονται επίσης πως εδώ και καιρό πως ο Θάτσι δραστηριοποιούνταν στο παρασκήνιο με την ελπίδα συνέχισης της αμερικανικής προστασίας για τα παλιά εγκλήματα του ΟΥΤΣΕΚΑ, υποδυόμενος τον «απαραίτητο εταίρο» των ΗΠΑ. Ενός εταίρου που είναι πρόθυμος για πιθανώς «γενναίους» συμβιβασμούς στο όνομα της «ειρήνης» και της «ομαλοποίησης» των σχέσεων με το Βελιγράδι. Τον θεωρούν,επίσης, ικανό να συναινέσει σε ανταλλαγή εδαφών ώστε το βόρειο Κοσσυφοπέδιο «να δοθεί» στους Σέρβους για να γλιτώσει τη δίκη…
«Φιλικές» κόντρες
Σε κάθε περίπτωση, ο σκληρός ανταγωνισμός για τον έλεγχο των Δυτικών Βαλκανίων, που θεωρούνται από πολλούς το «μαλακό υπογάστριο» της Ευρώπης, δεν θα είναι ούτε εύκολος, ούτε σύντομος. Η περιοχή είναι στρατηγική καθώς μεταξύ άλλων βρίσκεται στο δρόμο ενός σύνθετου δικτύου αγωγών Ενέργειας, οδικών κόμβων μεταφοράς εμπορευμάτων, ενώ συμπεριλαμβάνεται στα σχέδια της Κίνας στο πλαίσιο των λεγόμενων «Δρόμων του Μεταξιού». Οι ΗΠΑ θεωρούν κρίσιμο τον έλεγχο της περιοχής απέναντι στους εταίρους-ανταγωνιστές της ΕΕ, απέναντι στον βασικό ανταγωνιστή τους στη «Γηραιά ήπειρο», τη Ρωσία αλλά και απέναντι στην Κίνα, που εδώ και αρκετά χρόνια έχει μπει δυναμικά στην αρένα του ανταγωνισμού (π.χ. και μέσω της σινο-ευρωπαϊκής «Πρωτοβουλίας 17+1» όπου συμμετέχει και η Ελλάδα).
Δεν αποκλείεται πάντως να επιχειρηθούν, στο παρόν στάδιο, προσπάθειες σύγκλισης συμφερόντων ανάμεσα σε ΗΠΑ και ΕΕ, ακόμη και οι προσπάθειες αυτές χαρακτηρίζονται απο αδύναμές προοπτικές ανάπτυξης. Στα μέσα Ιούνη ο ΓΓ του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ είχε αναφερθεί εμμέσως στον ανταγωνισμό ΗΠΑ-ΕΕ για το διάλογο Σερβίας-Κοσσυφοπεδίου, δηλώνοντας «πεπεισμένος» πως οι δύο πλευρές «μπορούν να συντονίσουν τις προσπάθειές τους». Θυμίζοντας μάλιστα με νόημα πως η Σερβία συμμετέχει στο ΝΑΤΟϊκό πρόγραμμα «Συνεταιρισμός για την Ειρήνη» αποφάνθηκε, πολύ βολικά, πως «κανείς από έξω δεν μπορεί να επιβάλλει αποτέλεσμα» πλην Πρίστινας και Βελιγραδίου…
