Πολλοί σκελετοί είναι μαζεμένοι στη ντουλάπα της Γερμανίας – αυτό είναι γνωστό. Οι δε σκελετοί, οι οποίοι αφορούν τις επιδόσεις τους σε ευρωπαϊκό έδαφος, είναι πασίγνωστοι και μας αγγίζουν άμεσα ως χώρα. Οι κατά τα άλλα συμπαθέστατοι Γερμανοί, δεν έχουν κάνει λίγα ούτε στην Ελλάδα, ούτε σε μια σειρά άλλων χωρών: εγκλήματα πολέμου, μαζικές εκτελέσεις πολιτών ή αιχμάλωτων, ολοκαυτώματα, εξαναγκαστικά δάνεια, λεηλασίες. Πράξεις οι οποίες συγκροτούν μια πολύ πραγματική βάση αξίωσης αποζημιώσεων. Αποζημιώσεις, τις οποίες η Γερμανία, ως γνωστόν, ούτε να καταβάλει θέλει, ούτε καν να συζητήσει.

Αυτό το οποίο ίσως δεν είναι τόσο γνωστό, είναι πως η Γερμανία είχε επιδείξει ανάλογη συμπεριφορά και στις αφρικανικές της αποικίες. Οι οποίες σήμερα διεκδικούν αποζημιώσεις. Ο λόγος για τη σημερινή Ναμίμπια, στη νοτιοδυτική Αφρική. Η χώρα είχε την ατυχία να βρεθεί για περίπου τριάντα χρόνια υπό την κηδεμονία της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, με την ονομασία Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική. Περίπου 2.600 Γερμανοί ζούσαν σε μια επικράτεια με έκταση περίπου μιάμιση φορά μεγαλύτερη της ευρωπαϊκής Γερμανίας. Σε αυτούς προστέθηκαν λίγοι Αφρικάνερς, λίγοι Βρετανοί και περίπου 9.000 Γερμανοί, οι οποίοι έφθασαν στη χώρα μετά τη μαζική εξόντωση του ντόπιου πληθυσμού. Σε αυτό το ολοκαύτωμα θα αναφερθούμε σήμερα και στις εξελίξεις γύρω από τον αγώνα της Ναμίμπιας να λάβει αποζημιώσεις.

Ένα Ολοκαύτωμα πριν από το Ολοκαύτωμα

Βρισκόμαστε στο Βερολίνο, στις 7 Αυγούστου του 1884. Οι μεγάλες δυνάμεις έχουν συγκεντρωθεί για να συντονίσουν λίγο την εκμετάλλευση της Αφρικής. Το συνέδριο επιβεβαιώνει πως η σημερινή Ναμίμπια θα γίνει γερμανική αποικία – άλλωστε, ήδη δύο χρόνια πριν, η Γερμανία είχε διακηρύξει πως η περιοχή βρίσκεται υπό την προστασία της. Πρώτος διοικητής ήταν ο Χάινριχ Γκέρινγκ, πατέρας του γνωστού Ναζί υπουργού και εγκληματία, Χέρμαν Γκέρινγκ. Για την ιστορία, το ίδιο συνέδριο έκανε δώρο τη σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό στον βασιλιά του Βελγίου, με τα γνωστά εγκληματικά αποτελέσματα.

Οι πληθυσμοί των Χερέρο και των Νάμα γρήγορα κατάλαβαν τι σημαίνει γερμανική προστασία και ευρωπαϊκή αποικιοκρατία. Έκαναν αυτό που πρέπει να κάνει κάθε λαός που βλέπει να κλέβουν το μέλλον του: εξεγέρθηκαν. Το 1894 μια εξέγερση στην αποικία καταπνίχθηκε από τις λιγοστές γερμανικές δυνάμεις, που όμως διέθεταν τεράστια υπεροπλία. Οι φυλές στερήθηκαν τη γη τους και τους επιβλήθηκε ένα κτηνοτροφικό μοντέλο, με το οποίο δεν ήταν εξοικειωμένες. Μέχρι το 1904 τα πράγματα είχαν φτάσει σε απροχώρητο σημείο. Στην αποικία είχαν βρεθεί διαμάντια και χρυσός και το υπέδαφος ήταν πλούσιο σε χαλκό. Οι γηγενείς είχαν χάσει ήδη το 25% των εδαφών τους, οι βιασμοί γυναικών από Γερμανούς ήταν συχνό φαινόμενο (και ατιμώρητο) και οι άποικοι φερόντουσαν περιφρονητικά.

Το 1904 λοιπόν ο φύλαρχος των Χερέρο, Καμαχαρέρο, έδωσε το σήμα της εξέγερσης. Στην αντίσταση των Χερέρο σύντομα συνέδραμε και η φυλή των Νάμα και οι γερμανικές δυνάμεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με πλήρη και ανοιχτή εξέγερση στην αποικία τους. Ο Λούθερ φον Τρότα επιστρατεύθηκε να καταπνίξει την επανάσταση. Είχε γερή προϋπηρεσία κατά τη διάρκεια της εξέγερσης των Μπόξερ στην Κίνα, καθώς και στο Τόγκο. Το κάθαρμα αυτό έδωσε ξεκάθαρη διαταγή: «Κάθε Χερέρο είτε φέρνει όπλο, είτε όχι, πρέπει να εκτελείται».

Και αυτό έγινε. Μέχρι το 1908 από τον πληθυσμό των 80.000 Χερέρο, είχαν επιζήσει περίπου «15.000 πεινασμένοι πρόσφυγες», ενώ άλλες 10.000 ήταν και τα θύματα από πλευράς των Νάμα. Ταυτόχρονα με την τρομακτική αυτή σφαγή, οι πληθυσμοί υποβλήθηκαν σε ιατρικά πειράματα από τους Γερμανούς, ενώ περίπου 300 σκελετοί στάλθηκαν στη Γερμανία για να εξεταστούν από τους εκεί ειδικούς – ακόμη και σήμερα η Ναμίμπια διεκδικεί τους σκελετούς των θυμάτων αυτών, προκειμένου και να κηδευτούν όπως ορίζει η ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι βρετανικές δυνάμεις εισέβαλαν στη γερμανική αποικία και την κατέκτησαν. Εκεί, βρέθηκαν αντιμέτωπες με τη φρίκη την οποία είχαν διαπράξει οι Γερμανοί και συνέταξαν σχετική αναφορά προς δημοσίευση. Η αναφορά αυτή θάφτηκε από τους ιθύνοντες στο Λονδίνο, με το σκεπτικό πως η δημοσιοποίηση της ιστορίας μπορεί να έχει συνολικά αρνητικές επιπτώσεις στη νομιμοποίηση της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας. Μεταξύ καθαρμάτων, συνεργασία…

Αγώνας για δικαίωση

Η βασική θέση της Γερμανίας για δεκαετίες ήταν η άρνηση του γεγονότος. Όταν μέλη των φυλών δήλωναν «είναι σαν μην υπήρξαμε ποτέ», η Γερμανία, σε μια διαστρεβλωμένη επικύρωση των λεγομένων τους, θεωρούσε πως δεν υπήρξε γενοκτονία και ότι σε καμία περίπτωση ο αυτοκρατορικός στρατός δεν ενήργησε με τρόπο που να δικαιολογεί αποζημιώσεις. Βεβαίως, να υπογραμμίσουμε, πως η ύπαρξη δύο Γερμανιών για δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο περιέπλεκε τα πράγματα.

Το πρώτο χαστούκι ήρθε το 1985, με την υιοθέτηση από τον ΟΗΕ της αναφοράς Whitaker. H επιτροπή η οποία συνέταξε την αναφορά, δεν πρότεινε απλώς κριτήρια για τον ορισμό της γενοκτονίας, αλλά προσέφερε και παραδείγματα: ανάμεσά τους εγκλήματα των αποικιοκρατών στην Αφρική, της υπόθεσης των Χερέρο και Νάμα συμπεριλαμβανομένης ονομαστικά. Το 1990 η Ναμίμπια ανεξαρτητοποιείται από τη Νότιο Αφρική και οι φωνές που ζητούσαν δικαιοσύνη και αποζημιώσεις, άρχισαν να ακούγονται δυνατά. Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, το 2002 αναγκάζεται να παραδεχτεί το προφανές: υπήρξε γενοκτονία.

Το 2015 αναγνωρίζεται από τη Γερμανία και επίσημα, αλλά όχι υπό την έννοια του διεθνούς δικαίου, κάτι το οποίο θα έκανε το Βερολίνο υπόλογο αποζημιώσεων. Αντιθέτως, ξεκινάνε διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση της Ναμίμπιας για αναπτυξιακά προγράμματα, ίσως και την κατασκευή κάποιου μνημείου στη γερμανική πρωτεύουσα. Άλλα λόγια να αγαπιόμαστε.

Το 2021 η συμφωνία καταλήγει σε αναπτυξιακό αγροτικό πρόγραμμα ύψους 1,1 δισ, ευρώ σε βάθος τριάντα ετών. Ο αρμόδιος Γερμανός υπουργός δήλωσε: «Δεν μπορούν να συναχθούν έννομες αξιώσεις για αποζημιώσεις… η Γερμανία αναγνωρίζει την ιστορική της ευθύνη… οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε ένα, και για τις δύο πλευρές, καλό αποτέλεσμα».

Οι απόγονοι των δύο φυλών δεν αναγνώρισαν τη ντροπιαστική αυτή συμφωνία. Ζητούν αποζημιώσεις, οι οποίες θα δοθούν απευθείας στους απογόνους των θυμάτων, αλλά και αποζημιώσεις αναφορικά με την απώλεια γης (80%!) των φυλών από τους Γερμανούς αποίκους. Στο στόχαστρο της κριτικής δεν μπαίνει μόνο η γερμανική κυβέρνηση αλλά και η κυβέρνηση της Ναμίμπιας, η οποία και αποδέχθηκε την ανισοβαρή συμφωνία.

Στα τέλη του φετινού Απριλίου, οι ακτιβιστές απέκτησαν ένα σημαντικό σύμμαχο στον αγώνα τους. Ειδικοί εισηγητές του ΟΗΕ συντάχθηκαν με τις φυλές και κάλεσαν την Γερμανία να καταβάλει αποζημιώσεις κατευθείαν στους Χερέρο και τους Νάμα. Κριτική ασκήθηκε και στην κυβέρνηση της Ναμίμπια, η οποία δεν συμπεριέλαβε εκπροσώπους των φυλών στις διαπραγματεύσεις. Για την ώρα, η Ναμίμπια δεν έχει απαντήσει επισήμως στην έκθεση του ΟΗΕ και η Γερμανία ζήτησε χρόνο για να συγκροτήσει μια απάντηση.

Δεν χρειάζεται πολλή φαντασία για το τι θα σημαίνει πιθανή νίκη των αφρικανικών αυτών φυλών. Ο ασκός του Αιόλου θα άνοιγε για πληθώρα εγκλημάτων, όχι μόνο της Γερμανίας, αλλά και του Βελγίου, της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας κ.α. στην ήπειρο. Η έκταση και τα μεγέθη των εγκλημάτων της Ευρώπης στην Αφρική, κυριολεκτικά, θα χρεοκοπήσουν τις προαναφερθείσες χώρες σε περίπτωση που πρέπει να καταβάλουν αποζημιώσεις. Ταυτόχρονα, μια τέτοια διαδικασία θα ανακινήσει το θέμα των αποζημιώσεων και στην Ευρώπη. Σε περίπτωση που η Γερμανία εξαναγκαστεί σε καταβολή αποζημιώσεων στην Αφρική, θα είναι αδύνατον να μην προβεί σε αντίστοιχες κινήσεις σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Πολωνία ή η Ελλάδα.

Για να μειωθούν όμως οι φόβοι του φιλογερμανού αναγνώστη ο οποίος ανησυχεί για την οικονομική ευρωστία των Αλεμανών, το σενάριο αυτό δεν είναι το πιο πιθανό. Άλλωστε, η αναστατωμένη αναγνώστρια θα αντιληφθεί, πως αυτό το σενάριο απαιτεί οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να διαθέτουν την αξιοπρέπεια των αφρικανικών φυλών και να πιέσουν μέχρι τέλους για μια τέτοια έκβαση. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια μας έχουν αποδείξει πως η αξιοπρέπεια είναι δυσεύρετο χαρακτηριστικό στους κυβερνώντες μας. Είμεθα κιμπάρηδες και φιλότιμοι εδώ, η γερμανική «συγγνώμη» μας αρκεί. Ένα λάθος κάνανε άλλωστε – μην τους κρεμάσουμε και στα μανταλάκια.