Άρθρο του αρχισυντάκτη του The Grayzone, Max Blumenthal

Όταν μια στρατιωτική χούντα συνέλαβε τον πρόεδρο Αλί Μπόνγκο στις 30 Αυγούστου, η Γκαμπόν έγινε η ένατη αφρικανική χώρα της οποίας η κυβέρνηση ανετράπη με στρατιωτικό πραξικόπημα.

Όπως είχαν κάνει προηγουμένως πολίτες του Νίγηρα, της Μπουρκίνα Φάσο και του Μάλι, πλήθη Γκαμπονέζων ξεχύθηκαν στους δρόμους για να γιορτάσουν την απομάκρυνση ενός υποστηριζόμενου από τη Δύση ηγέτη, του οποίου η οικογένεια επιδείκνυε το πολυτελή τρόπο ζωή της την ώρα που πάνω από το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας υπέφερε βουτηγμένο στην εξαθλίωση.

«Η ανεύθυνη και αλλοπρόσαλλη διακυβέρνηση έχει οδηγήσει σε μια συνεχή επιδείνωση της κοινωνικής συνοχής, η οποία απειλεί να βυθίσει τη χώρα στο χάος», δήλωσε, ο συνταγματάρχης Ουρλίκ Μανφούμπι, ένας από τους ηγέτες της χούντας της Γκαμπόν, αφότου εκείνη κατέλαβε την εξουσία.

Η σύλληψη του προέδρου Μπόνγκο καταδικάστηκε μετ’ αγανακτήσεως από την Ουάσινγκτον και το Παρίσι, που τον είχαν στηρίξει όσο λεηλατούσε τον τεράστιο πετρελαϊκό πλούτο της χώρας του. 

Η αποπομπή του Μπόνγκο ήρθε εν είδει ξεκάθαρης μομφής προς το πρόσωπο του πρώην προέδρου Μπάρακ Ομπάμα, ο οποίος περιποιείτο τον ηγέτη της Γκαμπόν ως έναν από τους στενότερους συμμάχους του στην ήπειρο και στηρίχθηκε σε εκείνον για διπλωματική υποστήριξη ενόσω διεξήγαγε έναν πόλεμο στη Λιβύη, ο οποίος αποσταθεροποίησε την περιοχή και έκανε τον τρόμο να ξεχυθεί.

Οι δεσμοί του Ομπάμα με τον Μπόνγκο ήταν τόσο στενοί που το Foreign Policy χαρακτήρισε τον Γκαμπονέζο ηγέτη ως τον «άνθρωπο του Ομπάμα στην Αφρική».

Με τη βοήθεια του Ομπάμα, ο Μπόνγκο επιχείρησε να στυλιζάρει τον εαυτό του ως έναν εκσυγχρονιστή μεταρρυθμιστή. Ταξίδεψε επανειλημμένα στο Νταβός της Ελεβετίας για να συμμετάσχει στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, στο οποίο του δόθηκε ο ρόλος του «Συντελεστή Ατζέντας». Εκεί, δεσμεύτηκε να επιταχύνει την Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση στην Αφρική με το να εφαρμόσει κερδοφόρα συστήματα ψηφιακής ταυτοποίησης και πληρωμών για τον βαρέως φτωχοποιημένο πληθυσμό της χώρας του.

Το βιογραφικό σημείωμα του Μπόνγκο στον ιστότοπο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ των περιγράφει ως «εκπρόσωπο της Αφρικής σε θέματα βιοποικιλότητας», αλλά και ως έναν «συνθέτη μουσικών κομματιών», του οποίου τα ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν «την ιστορία, το ποδόσφαιρο, την κλασική μουσική, την τζαζ και την μπόσα νόβα». Ο παριστάνων τον αναγεννησιακό άνθρωπο Μπόνγκο, κατάφερε να τα βρει με τον Ομπάμα, να κουβεντιάσει με τον Κλάους Σβαμπ και να σφίξει το χέρι του Μπιλ Γκέιτς. Πίσω στην πατρίδα του, ωστόσο, βρήκε λίγους φίλους ανάμεσα στις αγωνιζόμενες για την επιβίωση μάζες της Γκαμπόν.

Ένας «πολίτης του κόσμου», συναντά τη μοίρα του στην πατρίδα του

ο Αλί Μπόνγκο ανήλθε στην εξουσία ως γιος του μακαρίτη Ομάρ Μπόνγκο Οντίμπα, ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα από το 1967 μέχρι τον θάνατό του. Το 2004, ένα χρόνο αφότου συζήτησε για μια συμφωνία ξεπλύματος της εικόνας του με τον ατιμασμένο Ρεπουμπλικανό λομπίστα Τζακ Αμπράμοφ, ο Μπόνγκο εξασφάλισε μια συνάντηση με τον Τζορτζ Μπους. Πεθαίνοντας πέντε χρόνια μετά, ο πατέρας Μπόνγκο άφησε πίσω του ένα προεδρικό παλάτι αξίας 500 εκατομμυρίων δολαριών, πάνω από μια ντουζίνα πολυτελών οικιών από το Παρίσι μέχρι το Μπέβερλι Χιλς και μια χώρα γεμάτη ανισότητες.

Μετά από μία σύντομη θητεία στη ντίσκο μουσική, ο υιός Μπόνγκο σπούδασε στη Σορβόνη της Γαλλίας και προετοιμάστηκε να ηγηθεί της χώρας του. Όταν τοποθετήθηκε ως πρόεδρος το 2009, συνέχισε από εκεί που είχε αφήσει τα πράγματα ο πατέρας του, λεηλατώντας δημόσιους πόρους για να πληρώσει για ένα αεροπλάνο Boeing 777 και για ένα στόλο πολυτελών αυτοκινήτων, υπογράφοντας παράλληλα γενναία συμβόλαια με διεθνείς εταιρείες δημοσίων σχέσεων.

Σύμφωνα με μια μήνυση, [που κατέθεσε ένα άλλο από τα πάνω από 30 τέκνα του πατέρα Μπόνγκο], η αδελφή του Μπόνγκο, Πασκαλίν, πέταξε πάνω από 50 εκατομμύρια δολάρια σε πολυτελείς διακοπές και ακριβά σπίτια, ενώ η οικογένειά της προσπαθούσε να αποκτήσει επιρροή στο Παρίσι διοχετεύοντας κεφάλαια που κλάπηκαν από την Τράπεζα των Κρατών της Κεντρικής Αφρικής στις εκλογικές καμπάνιες των πρώην Γάλλων προέδρων Νικολά Σαρκοζί και Ζακ Σιράκ.

Ωστόσο, τίποτα στο εκτενές και καλά τεκμηριωμένο ιστορικό διαφθοράς της οικογένειας Μπόνγκο δεν φάνηκε να απασχολεί τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, όταν εκείνος έβαλε πλώρη για μια επιχείρηση αλλαγής καθεστώτος στη Λιβύη, η οποία ειρωνικά δικαιολογήθηκε ως μια άσκηση στην «προώθηση της δημοκρατίας». Με τη βοήθεια της Ουάσινκγτον, η Γκαμπόν εναλλάχθηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπου λειτούργησε ως σφραγιστής των αμερικανικών ψηφισμάτων που απαιτούσαν κυρώσεις και την επιβολή Ζώνης Απαγόρευσης Πτήσεων πάνω από τη Λιβύη τον Φεβρουάριο του 2011.

Το συνεργατικό πνεύμα που διακατείχε τον Μπόνγκο του εξασφάλισε μια συνάντηση με τον Ομπάμα στην Ουάσινγκτον τέσσερις μήνες αργότερα. Εκεί, και ενόσω διέμενε στην προσωπική κατοικία του προέδρου, έγινε ο πρώτος Αφρικανός ηγέτης που κάλεσε τον Καντάφι να παραδώσει την εξουσία. 

«Μπορούσαν να τηλεφωνήσουν σε οποιονδήποτε Αφρικανό ηγέτη μέσω προσωπικών αριθμών κινητής», είπε στο Foreign Policy αναφερόμενος στο προσωπικό του Μπόνγκο ο τότε Αμερικανός πρέσβης στην Γκαμπόν, Έρικ Μπεντζάμισον. «Γνώριζαν τον Καντάφι και γνώριζαν τον διευθυντή του προσωπικού του πολύ καλά, και προσπαθούσαμε μέσω των Γκαμπονέζων να κάνουμε τον Καντάφι να παραιτηθεί χωρίς στρατιωτική δράση».

«Ο Ομπάμα κάπως τον συμπαθούσε», πρόσθεσε ο Μπεντζάμισον.

Ο υπό τις ΗΠΑ πόλεμος αλλαγής καθεστώτος στη Λιβύη μεταμόρφωσε ταχύτατα την πρωτύτερα σταθερή, εύπορη χώρα σε μία τυρανική κόλαση διοικούμενη από συνδεόμενους με την Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος πολέμαρχους. Με σχεδόν απεριόριστη πρόσβαση στις πρώην αποθήκες όπλων του λιβυκού στρατού, συμμορίες τζιχαντιστών άρχισαν να λυμαίνονται την περιοχή του Σαχέλ. Συγκαλυμμένη βοήθεια στην επέλασή τους έφτασε από το Κατάρ, τη μοναρχία του Κόλπου που συνεργάστηκε με τη Γαλλία και τις ΗΠΑ για την απομάκρυνση του Καντάφι, δίνοντας τη δυνατότητα σε έναν τζιχαντιστικό συνασπισμό να ιδρύσει ένα de facto Χαλιφάτο στο βορειοανατολικό Μαλί το 2012.

«Η βία που μαστίζει το άλλοτε σταθερό Μαλί από τα τέλη του 2011 δεν θα έπρεπε να αποτελεί έκπληξη για τις δυτικές κυβερνήσεις, γιατί αποτελεί άμεση επενέργειατης επέμβασης του ΝΑΤΟ στη Λιβύη», έχει σημειώσει σχετικά το  αμερικανικό think tank Council on Foreign Relations.

Παρά την αυξανόμενη γαλλική και αμερικανική στρατιωτική παρουσία – ή ίσως εξαιτίας της –  οι τζιχαντιστικές επιθέσεις στην περιοχή πολλαπλασιάζονταν το 2014. Τον Αύγουστο, ο Ομπάμα επιβράβευσε τον Μπόνγκο προσκαλώντας τον να συμμετάσχει στην Αμερικανο-Αφρικανική Σύνοδο Ηγετών που διοργάνωσε στην Ουάσινγκτον. Κατά τη διάρκεια του δείπνου της συνόδου κορυφής, ο Ομπάμα υπογράμμισε τον κομβικό ρόλο του Μπόνγκο στη στρατηγική του για την Αφρική με το να κάτσει δίπλα του καθώς τραγουδούσε ο θρύλος της ποπ Λάιονελ Ρίτσι.

Μόλις ένα μήνα αφότου κέρδισε την επανεκλογή του σε μια αμφιλεγόμενη εκλογική διαδικασία το 2016, ο Μπόνγκο κλήθηκε πίσω στις ΗΠΑ από το διαβόητα σκιώδες, υποστηριζόμενο από το ΝΑΤΟ think tank, Atlantic Council, για να του απονεμηθεί ένα «Βραβείο Πολίτη του Κόσμου». Καθώς, ωστόσο, πίσω στην πατρίδα, πλήθαιναν τα ερωτήματα γύρω από το ενδεχόμενο νοθείας των εκλογών, στα οποία συνέβαλε το ότι προσμετρήθηκε υπέρ του το 95% των ψήφων και το ότι σε μια περιοχή η συμμετοχή άγγιξε σχεδόν το 100%, ο Μπόνγκο αναγκάστηκε να ακυρώσει το ταξίδι του.

«Το Atlantic Council σέβεται την απόφαση του Προέδρου της Γκαμπόν, Μπόνγκο, να παραλείψει την παραλαβή του Βραβείου Παγκόσμιου Πολίτη φέτος λόγω των σημαντικότερων προτεραιοτήτων που έχει στη χώρα του», σχολίασε το think tank σε μια γελοιωδώς «κονσέρβα» δήλωση που δημοσιεύτηκε στον ιστότοπό του.

Εντωμεταξύ, στην πρωτεύουσα του Μαλί, Μπαμάκο, μια ομάδα πολιτών που αυτοαποκαλούνταν «Πατριώτες του Μαλί» είχαν ξεκινήσει να συλλέγουν εκατομμύρια υπογραφές που καλούσαν στην απομάκρυνση όλου του γαλλικού διπλωματικού και στρατιωτικού προσωπικού από τη χώρα τους. Παράλληλα καλούσαν ρωσικά στρατεύματα να αντικαταστήσουν τους Γάλλους και να εκδιώξουν τις τζιχαντιστικές συμμορίες που μάστιζαν την κοινωνία τους έπειτα από τον υπό τον Ομπάμα πόλεμο στη Λιβύη.

Η οργή που σιγοέβραζε μέσα στον μέσο Μαλιανό πυροδότησε ένα δημοφιλές στρατιωτικό πραξικόπημα το 2021 και άνοιξε το δρόμο για ακόμα ένα στη γειτονική Μπουρκίνα Φάσο τον επόμενο χρόνο, όπου οι πολίτες πανηγύριζαν το πραξικόπημα με αυτοσχέδιες ρωσικές σημαίες στα χέρια.

Όταν οι πραξικοπηματίες περικύκλωσαν την κυβέρνηση της Γκαμπόν στις 30 αυτού του Αυγούστου, βάζοντας τέλος στην ηγεμονία ενός από τους αγαπημένους κλεπτοκράτες της Ουάσινγκτον, ο Μπόνκο κυκλοφόρησε ένα βιντεομήνυμα, στο οποίο καλούσε απεγνωσμένα «όλους τους φίλους που έχουμε σε ολόκληρο τον κόσμο να κάνουν θόρυβο».

Εκείνη τη στιγμή, ωστόσο, δεν ήταν πλέον σαφές αν ο Ομπάμα άκουγε ή αν υπήρχαν πολλά πράγματα που θα μπορούσε να κάνει για να ξελασπώσει τον «άνθρωπό του στην Αφρική».