Όταν ο Τραμπ “προέβλεψε” την περασμένη Παρασκευή ότι η Αίγυπτος θα γκρεμίσει το Φράγμα της Μεγάλης Αιθιοπικής Αναγέννησης, το μεγαλύτερο υδροηλεκτρικό φράγμα της Αφρικής που χτίζουν οι Αιθίοπες από το 2011, όλοι ξέραμε ότι έλεγε τη μισή αλήθεια.
Γιατί, μπορεί στην επίσημη τοποθέτησή του ο… διαβολικά καλός, νυν ένοικος του Λευκού Οίκου να δήλωνε την “ανησυχία” του για το γεγονός ότι το φράγμα βρίσκεται στον έναν από τους δύο παραπόταμους του Νείλου, ο οποίος υδροδοτεί κατά 97% τη χώρα του Σίσι, ωστόσο καλοί γνώστες των πολιτικών και παραπολιτικών θεμάτων στην αφρικανική ήπειρο, μου έλεγαν πρόσφατα ότι τα βέλη, μάλλον πάνε προς την Κίνα.
Οι δηλώσεις του Τράμπ έγιναν κατά τη διάρκεια εκδήλωσης για την ανάγκη ομαλοποίησης των σχέσεων Σουδάν-Ισραήλ και προκάλεσαν αντιδράσεις.
Η έμμεση απειλή του προέδρου των ΗΠΑ περί μιας σύρραξης μεταξύ της Αιθιοπίας και της Αιγύπτου, δεν “αντανακλά ούτε τη μακρά συνεργασία και τη στρατηγική συμμαχία της Αιθιοπίας με τις ΗΠΑ, ούτε είναι αποδεκτή από το διεθνές δίκαιο που διέπει τις διακρατικές σχέσεις”, ανέφερε σε ανακοίνωσή του το Υπουργείο Εξωτερικών της Αιθιοπίας και ενώ ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας είχε εκφράσει τη δυσαρέσκειά του στον πρεσβευτή των ΗΠΑ Mike Raynor.
“Eίναι μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση, οι Αιγύπτιοι δεν μπορούν να ζήσουν υπ’ αυτές τις συνθήκες”, έλεγε από την άλλη ο Τραμπ σε δημοσιογράφους στον Λευκό Οίκο.
Αναμενόμενες δηλώσεις, θα πει σωστά κάποιος.
Και να σκεφτεί κανείς ότι μέχρι πριν λίγους μήνες, όλοι αυτοί ήταν μια ευχάριστη παρέα, όταν και γιόρταζαν το δάνειο ύψους εννέα δισεκατομμυρίων δολαρίων που έλαβε η Αιθιοπία από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, τον Δεκέμβριο του 2019.
Ξέχασαν, όμως, οι δυτικοί υπέρμαχοι του επεκτατισμού διά του χρέους ότι οι παλιές αγάπες δεν χάνονται έτσι απλά…
Το στατιστικό καθρέφτισμα
Υπολογίζεται ότι μέσα στη δεκαετία του 2000, τα κινέζικα δάνεια προς την Αφρική, έφτασαν τα 10 δισ. δολάρια ανά χρόνο, προοριζόμενα ως επί τω πλείστον σε έργα υποδομής (Financial Times, 2007). Το 2005, η Κίνα ανακοίνωσε στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ότι προτίθεται να κινητοποιήσει κεφάλαια, ύψους 10 δισ. δολαρίων υπό τη μορφή δανείων. Τον Δεκέμβριο του 2006 το Πεκίνο ανακοίνωσε μάλιστα, κατά τη διάρκεια συνεδρίασης των επικεφαλής των αφρικανικών κρατών, ότι προτίθεται να γίνει ο μεγαλύτερος χρηματοδότης της ηπείρου από το 2010 και εντεύθεν (La lettre des economistes No. 15, Janvier 2007).
Είναι πολύ πιθανό κάποιοι αυταρχικοί ηγέτες να εξαγοράσουν πολιτική επιρροή, διαμέσου της οικονομικής ενίσχυσης του Πεκίνου, έγραφαν τότε οι Financial Times, ανησυχώντας παράλληλα για την έλλειψη λογοδοσίας.
Το 2007, το Forum για την Κινεζοαφρικανική Συνεργασία, ανακοίνωσε το τριετές πλάνο δράσης του. Σε αυτό, εκτός του στόχου για χρηματοδοτική κάλυψη της τάξης του ενός δισ. δολαρίων, η Κίνα κατέβαλε ένα δισ. ευρώ για την κάλυψη ενός μόνο μέρους του αφρικανικού χρέος, ανακοινώνοντας παράλληλα τη διάθεση ενός ακόμη δισ. για τον ίδιο σκοπό.
Αυξάνοντας την οικονομική της παρουσία στην περιοχή, η ηγέτιδα δύναμη της Ασίας ίδρυσε το Ταμείο Ανάπτυξης για την Αφρική, με πρώτο μποναμά το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 5 δισ. δολαρίων, υποσχόμενη μάλιστα τη μείωση των δασμών στις εισαγωγές αφρικανικών προϊόντων.
Μέχρι το 2017, μέσα και στο πλαίο του “Νέου Δρόμου του Μεταξιού”, η Κίνα είχε πραγματοποιήσει στη γειτονική μας ήπειρο οικονομικές συναλλαγές της τάξης των 148 δισ., ενώ το 2019 άγγιξε περίπου τα 200 δισ. δολάρια.
Αυτή η επίθεση φιλίας είχε μεγάλο αντίκτυπο στην Αιθιοπία.
Οι οικονομικοί δεσμοί των δύο χωρών μετρούν αρκετές δεκαετίες, με τις διμερείς εμπορικές σχέσεις να ξεκινούν το 1956.
Στις αρχές του 21ου αιώνα, η συνολική αξία των εμπορικών τους συναλλαγών (εξαγωγές και εισαγωγές προϊόντων) έφτασαν τα 100 εκατ. δολάρια, με την Κίνα να κατέχει, όπως είναι φυσικό, πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή τη σχέση, αφού η αξία των εξαγωγών-εισαγωγών προς και από την Αιθιοπία άγγιξε τα 97 εκατ. δολάρια το 2002, τα 700 εκατ. το 2006 και πάνω από ένα δισ. δολάρια το 2009.
Η πλειοψηφία των εξαγωγών της Αιθιοπίας προς το Πεκίνο αφορούσε κυρίως τις πρώτες ύλες , τα βιομηχανικά αγαθά και τον εξοπλισμό που μπορούσε να μεταφερθεί, αναφέρουν οι συγγραφείς της έκθεσης “Impact of China-Africa Investment Relations: Case Study of Ethiopia”, Alemayehu Geda και Atenafu G.Meskel.
Το σινο-αιθιοπικό εμπορικό αλισβερίσι αυξήθηκε ραγδαία, έπειτα και από την είσοδο της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, το 2001, καθώς και μετά την προοπτική που άνοιγε και προς το Πεκίνο το βελτιωμένο οικονομικό πλασάρισμα της Αιθιοπίας στην αγορά των ΗΠΑ, μέσω του AGOA (πρόκειται για τη νομοθετική πρωτοβουλία που ψηφίστηκε στις 18 Μαΐου 2000 από το Κογκρέσο και εξασφάλιζε καλύτερους όρους πρόσβασης στην αμερικανική αγορά, για τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής).
Δίχως άλλη καθυστέρηση, οι Κινέζοι αύξησαν έτι περαιτέρω τις επενδύσεις τους στην Αιθιοπία, είτε μέσω κοινοπραξιών, είτε με αποκλειστικό χρηματοδότη δικούς τους ανθρώπους. Σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα της Υπηρεσίας Επενδύσεων της Αιθιοπίας (ΥΕΑ), μέχρι το 2007, οι επενδύσεις που είχαν αποκλειστικό χρηματοδότη την Κίνα άγγιξαν τα 118 εκατ. δολάρια, με τους αναλυτές να υπολογίζουν ότι κάθε χρόνο επενδύονταν περίπου 15 εκατομμύρια δολάρια, ασιατικής προελεύσεως. Την πρωτοκαθεδρία, ως τομείς επενδύσεων, είχαν ο κατασκευαστικός και ο τομέας παροχής υπηρεσιών.
Χαρακτηριστικό της οικονομικής διείσδυσης των Κινέζων στην αφρικανική χώρα είναι ακόμη ότι, στις αρχές της δεκαετίας του 2010, 812 κινεζικές εταιρείες ήρθαν να προστεθούν στις 191 επιχειρήσεις κινεζικών συμφερόντων που ήδη δραστηριοποιούνταν στη χώρα, ενώ άλλοι 621 κινεζικοί όμιλοι προετοίμαζαν τα οικονομικά τους project για την περιοχή.
Μετά δέκα χρόνια…
Οι κάτοικοι της Αντίς Αμπέμπα, της πρωτεύουσας της Αιθιοπίας ετοιμάζονται να υποδεχτούν το νέο στολίδι της πόλης τους, το αθλητικό κέντρο, ύψους 40 μέτρων και χωρητικότητας 62.000 θεατών.
“Η Κίνα χτίζει αυτήν την πόλη από την αρχή”, δήλωνε στο Politico, πριν μερικούς μήνες ο Welibuw Buzenehe, απασχολούμενος στο λιανεμπόριο, στην περιοχή πέριξ του νέου σταδίου. “Χωρίς την Κίνα, δεν θα συνέβαιναν αυτά εδώ», λέει υπενθυμίζοντας έμμεσα ότι ο ασιατικός γίγαντας, όχι μόνο υποστήριξε την κατασκευή του σταδίου, ύψους 160 εκατ, δολαρίων δολαρίων, αλλά είχε ενεργή συμμετοχή σε πληθώρα μεγαλεπήβολων έργων: από την ανέγερση ουρανοξυστών, το μέγεθος των οποίων κρύβει τον ουρανό της Αντίς Αμπέμπα, μέχρι το φράγμα υδροηλεκτρικής ενέργειας, την χρηματοδοτική κάλυψη του σιδηροδρομικού δικτύου Αντίς Αμπέμπα-Τζιμπουτί, που αντικατέστησε το απαρχαιωμένο οδικό δίκτυο που ένωνε μέχρι το 2017 την Αιθιοπία με τους θαλάσσιους δρόμους και που πλέον καταλήγει το 95% του αιθιοπικού εμπορίου, την κατασκευή του πρώτου αυτοκινητόδρομου με έξι λωρίδες (ένα έργο ύψους $800 εκατομμυρίων) και πολλά ακόμη.
Το Πεκίνο αντιπροσωπεύει επίσης το ήμισυ του εξωτερικού χρέους της χώρας, ενώ, μόνο το διάστημα 2000-2018, 13,7 δισ. δολάρια κινεζικών κεφαλαίων έφτασαν με τη μορφή δανειστικής διευκόλυνσης στην Αιθιοπία.
“Παγίδα χρέους”, θα πουν κάποιοι.
Στη Φρανκφούρτη, το είπανε;
Γιατί την Αφρική;
Τα προαναφερθέντα δεδομένα δεν αποτελούν, όπως προείπαμε, παρά το στατιστικό καθρέφτισμα μιας καλοστημένης πολιτικής διπλωματίας με κύριο πολιορκητικό κριό την οικονομία. Μία διαχρονική εκστρατεία άσκησης επιρροής, η οποία εντείνεται συνεχώς, ειδικά μετά το 2013.
H επιλογή της γειτονικής μας ηπείρου μόνο τυχαία δεν ήταν.
Όπως ήδη αφήσαμε να εννοηθεί, ο άφθονος πλούτος πρώτων υλών (χρυσό, πετρέλαιο, πολύτιμα μέταλλα για την κατασκευή κινητών τηλεφώνων που επέτρεψαν στη Ηuawei να αποκτήσει πρόσβαση σε φθηνή πρώτη ύλη, μεγιστοποιώντας τη δυνατότητα κέρδους ), μα και η πρόσβαση στην πρώτη ύλη του βωξίτη, σημαντικού υλικού στη διαδικασία παραγωγής ενέργειας, συντέλεσε ώστε η αφρικανική γη να απορροφήσει τη βροχή των κινεζικών επενδύσεων.
Επιπλέον, η γεωγραφική θέση της ηπείρου, ως πύλης εισόδου στις οικονομικές και πολιτικές δομές της Εσπερίας, δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην Κίνα.
Από την άλλη, αφρικανικές χώρες όπως η Αγκόλα, η Αιθιοπία, η Νιγηρία και η Νότια Αφρική δεν ήταν δυνατόν να παραβλέψουν το γεγονός ότι παρουσιαζόταν μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για την προώθηση σημαντικών εγγειοβελτιωτικών έργων, κυρίως όμως για την αποδέσμευση των οικονομιών τους από τη βάσανο των καιρικών μεταβολών που καταστρέφουν την αγροτική παραγωγή και φτωχοποιούν τους λαούς τους.
Τα αποτελέσματα αυτής της προσέγγισης ήταν ορατά.
Ας πάρουμε για παράδειγμα την Αιθιοπία.
Στην οικονομία, το ΔΝΤ προέβλεπε για το 2018 ότι η ανάπτυξη της χώρας θα φτάσει το 8,5%. Τελικά, το 2018 έκλεισε με 7,7% ανάπτυξη, ποσοστό ιδιαίτερα, υψηλό, αν σκεφτεί κανείς ότι ότι την ίδια χρονιά οι ΗΠΑ έκλεισαν με 2,9%, η Ευρώπη με 2,4% , ενώ ο παγκόσμιος μέσος όρος δεν ξεπερνούσε το 3%.
Στην κοινωνία: Ενδεικτικό στατιστικό εύρημα της κοινωνικής ευημερίας είναι η οριζόντια μείωση της παιδικής θνησιμότητας (από 1080 θανάτους ανά 100 χιλιάδες γέννες το 1995, σε 353 το 2015) και του ποσοστού φτώχειας (από 45% σε 23% την ίδια περίοδο).
Φυσικά, παραμένει ένα υψηλό ποσοστό.
Ίσως, γιατί, πέραν των ξηρασιών που συχνά πλήττουν τη χώρα, όπως αυτή της περιόδου 2016-2018, ο στρατηγικός στόχος του Αιθίοπα πρωθυπουργού Abiy Ahmed να ηγείται του μεγαλύτερου κατασκευαστικού κόμβου της Αφρικής, περνά μέσα από την σταθερή προλεταριοποίηση των νέων γενεών εργατών που αμείβονται με ψίχουλα.
Τρανό παράδειγμα η καλπάζουσα βιομηχανία ένδυσης.
Βασιζόμενος κατ’ αποκλειστικότητα στις εξωτερικές επενδύσεις, ο τομέας της υφαντουργίας διαφημίζει τα μεροκάματα των είκοσι έξι δολαρίων τον μήνα για να προσελκύσει τους προμηθευτές μεγάλων brand. Από την Κίνα, την Ινδία και την Σρι Λάνκα, που λειτουργούν τα δικά τους εργοστάσια (για κάποιους κάτεργα), στη Μέκκα της αιθιοπικής παραγωγής ένδυσης: το βιομηχανικό πάρκο Hawassa· μέχρι την H&M και την Calvin Klein που βρήκαν στην Αντίς Αμπέμπα, το νέο Μπαγκλαντές της βιομηχανίας της μόδας.
Ποιος είπε ότι οι νομικές διευκολύνσεις, τα έργα υποδομής, η (σκανδαλωδώς) χαμηλή φορολογία και ο φθηνός τραπεζικός δανεισμός είναι τα μόνα εργαλεία προσέλκυσης των πολυεθνικών;
Χωρίς τη δυνατότητα του προκλητικά χαμηλού εργατικού κόστους (λέγε με ξεζούμισμα), δουλειά δε γίνεται.
Περιττό να αναφέρουμε ότι οι Αιθίοπες είναι οι χαμηλότερα αμειβόμενοι εργάτες παγκοσμίως…
(Μια) κουβέντα για την ταμπακιέρα
Μίλησα στην αρχή του σημειώματος για τις “παλιές αγάπες”.
Οι παλιές αγάπες δεν χάνονται. Μα, αυτό δεν σημαίνει ότι πάνε στον παράδεισο.
Η χορήγηση του δανείου από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, “έδειξε ότι η Δύση αντιμετωπίζει την Κίνα με έναν πολύ απτό τρόπο, σε μια από τις πιο σημαντικές, πολιτικά και οικονομικά, χώρες της Αφρικής”, δήλωνε ο Zemedeneh Negatu, ο Αμερικανός- Αιθίοπας πρόεδρος του Ταμείου Fairfax Africa, φανερώνοντας τη στρατηγική στόχευση της εν λόγω δανειακής σύμβασης.
Από κοντά και η πλειοψηφία των διεθνών μέσων ενημέρωσης
Όμως, λίγους μήνες μετά ήταν ο ίδιος ο πρεσβευτής της Αιθιοπίας στην Κίνα που ευχαριστούσε το καθεστώς του Πεκίνου για την υγειονομική βοήθεια που πρόσφερε στους Αφρικανούς εντός της σινικής επικράτειας, χωρίς διακρίσεις, ενώ παράλληλα τόνιζε και τη σημασία των δεσμών που ενώνουν τις δύο χώρες “σε όλα τα επίπεδα”. Δεσμών που ισχυροποιήθηκαν και “κατά τη διάρκεια της μάχης απέναντι στην Covid-19”.
Εν ολίγοις, τόσο οι πρόσφατες δηλώσεις του Τραμπ, όσο και τα χειροκροτήματα των ταγών του αμερικανισμού και στις δύο όχθες του Ατλαντικού για το οικονομικό “έμπα” των ΗΠΑ σε ένα από τα προπύργια των Κινέζων, φανερώνουν τη σταθερή αμηχανία τους μπροστά στην κρίση της επιρροής τους σε αυτή την πλευρά της Αφρικής.
Όχι, η Αφρική δεν είναι το σημαντικότερο σημείο αντιπαράθεσής των δύο μεγάλων παικτών. Είναι όμως ένα από τα πολλά επεισόδια της πάλης ανάμεσα στην ανερχόμενη δύναμη και τον κατερχόμενο αυτοκράτορα.
Μία νέα παγίδα του Θουκυδίδη, η οποία, ανεξάρτητα από το ποιος θα σηκώνει το τηλέφωνο στο Οβάλ Γραφείο, μετά την 3η Νοεμβρίου, δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας.
Η σύγκρουση, όπως όλα δείχνουν, είναι αναπόφευκτη.
Και αυτό, τίποτα καλό δεν μπορεί να σηματοδοτεί για τους λαούς
