Έχει επισημανθεί κατ’ επανάληψη ότι οι αμερικανικές ήττες σε Ιράκ και Αφγανιστάν δεν είναι εξελίξεις από τις οποίες οι ΗΠΑ μπορούν να ξεφύγουν έτσι απλά, χωρίς επιπτώσεις: οι πράξεις έχουν συνέπειες και ήδη τα τελευταία τέσσερα χρόνια υπήρξαν βαρύτατες τέτοιες. Έχω μάλιστα υποστηρίξει ότι «μελλοντικά η 15η Αυγούστου 2021 δεν θα αποτελεί μια απλή ημερομηνία, αλλά ένα ιστορικό σημείο καμπής» (Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης, σελ.185).
Την άτακτη αποχώρηση των αμερικανικών και ΝΑΤΟϊκών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν και την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν στις 15 Αυγούστου 2021, ακολούθησε η αμερικανική και ΝΑΤΟϊκή αποτυχία αποτροπής της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022 και η ισραηλινή αποτυχία αποτροπής της παλαιστινιακής επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου 2023 υπό την ηγεσία της Χαμάς, καθώς και οι συνεπακόλουθες επιθέσεις των λεγόμενων Χούθι (Anṣār Allāh) εναντίον της επικράτειας του Ισραήλ και πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα, από την εδαφική τους βάση στην Υεμένη. Και σαν να μην έφταναν τα προηγούμενα, την 13η Απριλίου 2024 είχαμε μια ακόμη αποτυχία αποτροπής, αυτή τη φορά συλλογική δυτικο-ισραηλινή, καθώς Αμερικανοί και Ισραηλινοί, με τη συνεισφορά Βρετανών, Γάλλων και Ιορδανών, δεν κατάφεραν να αποτρέψουν μια επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ, που έγινε ως απάντηση/αντίποινα μετά την ισραηλινή επίθεση στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό της Συρίας (ο βαθμός πετυχημένης ή μη αναχαίτισης μιας επίθεσης, μετά από ενημέρωση προκειμένου να είναι ελεγχόμενος ο αντίκτυπος και οι αντιδράσεις, δεν συνιστά αποτροπή). Αυτή ήταν η πρώτη άμεση επίθεση επί ισραηλινού εδάφους από άλλο κράτος είτε από τον Πόλεμο του Κόλπου, το 1991, είτε από τον Δ’ Αραβοϊσραηλινό Πόλεμο, το 1973 (αναλόγως πως κρίνει κανείς τη βαρύτητα της επίθεσης του 1991).
Η κατάρρευση της αποτροπής έχει σημασία για πολλούς λόγους στους οποίους έχω αναφερθεί αναλυτικά. Έχει, όμως, σημασία και για έναν ακόμα λόγο που λησμονείται ή υποβαθμίζεται: φανερώνει την πολιτική αχρηστία των πυρηνικών όπλων ως στρατιωτικού τεχνολογικού μέσου αποτροπής όχι απλώς του ξεσπάσματος, αλλά ακόμη και της κλιμάκωσης ενός μεγάλου συμβατικού πολέμου (κάτι που είδαμε και συνεχίζουμε να βλέπουμε στην Ουκρανία), εφόσον ο πόλεμος δεν έχει φτάσει σε ένα υπαρξιακό ή τελικό στάδιο. Με άλλα λόγια, η πυρηνική αποτρεπτική ικανότητα δεν υποκαθιστά τη συμβατική στρατιωτική δύναμη ή αδυναμία.
Ωστόσο, η αποτροπή και τα όπλα αποτελούν μέσα προς έναν σκοπό και εργαλεία στην υπηρεσία της πολιτικής. Ο τελικός σκοπός είναι η επίτευξη διπλωματικών και πολιτικών λύσεων. Ούτε η αποτροπή ούτε τα όπλα προσφέρουν σταθερές και μακροπρόθεσμες λύσεις. Μόνο η ιστορία, η ανάπτυξη ιστορικών σχέσεων, το καταφέρνει αυτό.
Τρία σημεία και ένα συμπέρασμα σχετικά με την επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ σε ό,τι αφορά την περιφερειακή κλίμακα:
Πρώτον, αν η αποτυχία αποτροπής από τους Ισραηλινούς της παλαιστινιακής επίθεσης υπό την ηγεσία της Χαμάς φανέρωσε την κατάρρευση της συμβατικής στρατιωτικής αποτρεπτικής ικανότητας του ισραηλινού στρατού, τότε η ανάγκη συλλογικής αμερικανοϊσραηλινής (και δευτερευόντως γαλλοβρετανοϊορδανικής) αεράμυνας απέναντι στην ιρανική επίθεση φανέρωσε ότι δίχως (κυρίως) τους Αμερικανούς δεν υπάρχει αξιόπιστη συμβατική στρατιωτική ισραηλινή αποτρεπτική ικανότητα.
Δεύτερον, τα αραβικά κράτη του Κόλπου (Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κ.λπ), παρόλο που συνεργάστηκαν σε επίπεδο πληροφοριών, ενημέρωσαν τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ ότι δεν θα επέτρεπαν αμερικανικές επιχειρήσεις εναντίον του Ιράν από τα εδάφη τους, καθώς κάτι τέτοιο θα καθιστούσε τα συγκεκριμένα κράτη στόχους. Αυτή η απόφαση είχε ως αποτέλεσμα την έμμεση αδρανοποίηση των αμερικανικών δυνάμεων στον Περσικό Κόλπο, δηλαδή μπορεί να γίνει αντιληπτή ως αδρανοποίηση της αμερικανικής αποτρεπτικής ικανότητας στην περιοχή. Διαφορετικά και πιο εμφατικά: δίχως τους Άραβες δεν υπάρχει αμερικανική αποτρεπτική ικανότητα στον Περσικό Κόλπο.
Τρίτον, αυτό που κάποτε ήταν ένας άμεσος ανταγωνισμός και μια έμμεση σύγκρουση μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ κάτω από την επιφάνεια, και αναδυόταν σε στιγμές δημόσια ως ένας άμεσος πόλεμος λέξεων και απειλών, την 13η Απριλίου 2024 αναδύθηκε στην επιφάνεια υπό τη μορφή της πρώτης άμεσης επίθεσης του Ιράν στο Ισραήλ, στο έδαφός του, ξεπερνώντας ένα όριο και σπάζοντας ένα ταμπού μισού αιώνα (1973) ή μιας γενιάς (1991).
Αν τα προηγούμενα ιδωθούν «υπό το φόντο της συμφωνίας Ιράν και Σαουδικής Αραβίας, με τη διαμεσολάβηση της Κίνας, και του εκτροχιασμού των σχέσεων Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας, μετά από την επίθεση της Χαμάς», τότε οι εξελίξεις φανερώνουν ότι έχουμε εισέλθει σε μια νέα ιστορική φάση στην περιοχή, επιβεβαιώνοντας και ενισχύοντας τη θέση που έχω εκφράσει πως τα έτη 2023-2024 αποτελούν έτη-ορόσημα της έναρξης της μετα-αμερικανικής/μετα-μονοπολικής εποχής στη Μέση Ανατολή.
