Ένα μυστηριώδες φαινόμενο που παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 2013 σε απομακρυσμένο τμήμα του Ειρηνικού Ωκεανού διερευνούν οι επιστήμονες, το οποίο φάνηκε τόσο απίστευτο, που έκανε τον ωκεανογράφο που το ανακάλυψε να πιστέψει ότι ο εξοπλισμός παρακολούθησής του ήταν ελαττωματικός.
Οι μετρήσεις των αισθητήρων του Άντριου Σουίτμαν φάνηκαν να δείχνουν οξυγόνο να παράγεται στον βυθό της θάλασσας, σε βάθος 4.000 μέτρων κάτω από την επιφάνεια, όπου δεν φτάνει το φως. Το ίδιο συνέβη και σε τρεις επόμενους ταξιδιωτικούς σταθμούς σε μια περιοχή γνωστή ως Ζώνη Κλαρίον-Κλίπερτον.
Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι το οξυγόνο δεν παράγεται από ζωντανούς οργανισμούς αλλά από παράξενα μεταλλικά κομμάτια σε σχήμα πατάτας που εκπέμπουν σχεδόν τόσο ηλεκτρισμό όσο οι μπαταρίες ΑΑ.
«Στην ουσία είπα στους φοιτητές μου, απλά βάλτε τους αισθητήρες πίσω στο κουτί. Θα τους στείλουμε πίσω στον κατασκευαστή και θα τους δοκιμάσουμε, γιατί απλώς μας δείχνουν ανοησίες», είπε ο Σουίτμαν, καθηγητής στο Σκωτσέζικο Σύλλογο Θαλάσσιας Επιστήμης και επικεφαλής της ομάδας θαλάσσιας οικολογίας και βιογεωχημείας του ιδρύματος. «Και κάθε φορά ο κατασκευαστής ερχόταν πίσω: “Λειτουργούν. Είναι ρυθμισμένοι”».
Οι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί, όπως τα φυτά, τα πλαγκτόν και τα φύκια, χρησιμοποιούν το ηλιακό φως για να παράγουν οξυγόνο που κυκλοφορεί στα βάθη του ωκεανού, αλλά προηγούμενες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν στη βαθιά θάλασσα είχαν δείξει ότι το οξυγόνο μόνο καταναλώνεται και όχι παράγεται από τους οργανισμούς που ζουν εκεί, δήλωσε ο Σουίτμαν.
Τώρα, η ερευνητική ομάδα του αμφισβητεί αυτήν τη μακροχρόνια παραδοχή, βρίσκοντας οξυγόνο που παράγεται χωρίς φωτοσύνθεση. «Είσαι επιφυλακτικός όταν βλέπεις κάτι που αντιτίθεται σε αυτό που θα έπρεπε να συμβαίνει», τόνισε ο Σουίτμαν.
Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα στο περιοδικό Nature Geoscience, αναδεικνύει πόσα πολλά παραμένουν άγνωστα για τα βάθη του ωκεανού και τονίζει τι διακυβεύεται στην προσπάθεια εκμετάλλευσης του βυθού του ωκεανού για σπάνια μέταλλα και ορυκτά. Το εύρημά της, ότι δηλαδή υπάρχει άλλη πηγή οξυγόνου στον πλανήτη, που δεν χρειάζεται φωτοσύνθεση, έχει επίσης μακροχρόνιες συνέπειες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αποκάλυψη της προέλευσης της ζωής.
Η διεθνής ομάδα επιστημόνων έστειλε ένα μικρό σκάφος στον πυθμένα του Ωκεανού με στόχο να ανακαλύψει πώς η εξόρυξη θα μπορούσε να επηρεάσει τα παράξενα ζώα που ζουν εκεί όπου δεν μπορεί να φτάσει φως.
«Προσπαθούσαμε να μετρήσουμε τον ρυθμό κατανάλωσης οξυγόνου από τον πυθμένα της θάλασσας», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης
Κανονικά, η ποσότητα του οξυγόνου που παγιδεύεται στον πυθμένα «μειώνεται καθώς καταναλώνεται από τους οργανισμούς καθώς αναπνέουν», είπε ο Σουίτμαν. Αλλά αυτή τη φορά συνέβη το αντίθετο – η ποσότητα του οξυγόνου αυξήθηκε, γεγονός αδύνατο με τα σημερινά δεδομένα, μιας και στο απόλυτο σκοτάδι δεν υπάρχει φωτοσύνθεση.
Οι επιστήμονες κατέγραψαν για πρώτη φορά μικρά κοιτάσματα ορυκτών που ονομάζονται πολυμεταλλικοί όζοι που παράγουν το λεγόμενο σκοτεινό οξυγόνο.
Τα ογκώδη οζίδια – που συχνά ονομάζονται «βραχώδεις μπαταρίες» – είναι πλούσια σε μέταλλα όπως το κοβάλτιο, το νικέλιο, ο χαλκός και το μαγγάνιο, τα οποία χρησιμοποιούνται όλα σε μπαταρίες, smartphone, ανεμογεννήτριες και ηλιακούς συλλέκτες.
Ο Νίκολας Όουενς, διευθυντής της SAMS, είπε ότι ήταν «ένα από τα πιο συναρπαστικά ευρήματα στην επιστήμη των ωκεανών τον τελευταίο καιρό». Η ανακάλυψη του οξυγόνου που παράγεται χωρίς φωτοσύνθεση «απαιτεί από εμάς να ξανασκεφτούμε πώς μπορεί να προήλθε η εξέλιξη της περίπλοκης ζωής στον πλανήτη», δήλωσε.
