Το ανώτατο δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάσισε σήμερα, Παρασκευή, ότι τα κράτη μέλη πρέπει να αναγνωρίσουν νομικές αλλαγές στην ταυτότητα φύλου που υποβάλλονται σε επεξεργασία αλλού εντός της Ε.Ε., σε μια υπόθεση με εκτεταμένες επιπτώσεις για τα τρανς άτομα σε όλη την Ευρώπη.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τάχθηκε στο πλευρό του Αριάν Μιρζαράφι-Άχι, ενός τρανς άνδρα με ρουμανική και βρετανική υπηκοότητα, ο οποίος μήνυσε τη χώρα καταγωγής του, τη Ρουμανία, επειδή αρνήθηκε να δεχτεί την αλλαγή ονόματος και ταυτότητας φύλου που ο Αριάν πραγματοποίησε στη Βρετανία όταν εκείνη ήταν ακόμη μέλος της Ε.Ε..
Το δικαστήριο έκρινε πως η Ρουμανία παραβίασε τα δικαιώματά του στην ιθαγένεια και την ελεύθερη κυκλοφορία αρνούμενη να ενημερώσει τα ρουμανικά έγγραφα ταυτότητάς του.
Μια χώρα της Ε.Ε. που δεν επιτρέπει την αλλαγή ονόματος και ταυτότητας φύλου που έχει αποκτηθεί νόμιμα σε άλλο κράτος μέλος «αντιβαίνει στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης» και εμποδίζει την «άσκηση του δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής», ανέφερε το δικαστήριο σε δελτίο τύπου για την απόφασή του, προσθέτοντας ότι το γεγονός ότι η Βρετανία δεν είναι πλέον μέρος της Ε.Ε. δεν επηρεάζει την απόφαση.
«Το φύλο, όπως και το μικρό όνομα, είναι θεμελιώδες στοιχείο της προσωπικής ταυτότητας. Μια απόκλιση μεταξύ ταυτοτήτων που προκύπτει από μια τέτοια άρνηση αναγνώρισης δημιουργεί δυσκολίες για ένα άτομο να αποδείξει την ταυτότητά του στην καθημερινή ζωή, καθώς και σοβαρή επαγγελματική, διοικητική και ιδιωτική ταλαιπωρία», ανέφερε το δικαστήριο.
Η νομική ομάδα του Μιρζαράφι-Άχι ελπίζει ότι η υπόθεση θα ανοίξει τον δρόμο σε άλλα τρανς άτομα να ταξιδεύουν ελεύθερα για να εργαστούν ή να σπουδάσουν σε κράτη-μέλη της Ε.Ε.. Η Accept, μια ομάδα υπεράσπισης των δικαιωμάτων LGBTQ (ΛΟΑΤΚΙ+) στη Ρουμανία που βοήθησε στην υπόθεσή του, είπε ότι υπάρχουν «δεκάδες χιλιάδες» άνθρωποι που αντιμετωπίζουν παρόμοιες καταστάσεις.
Η ευκολία απόκτησης πιστοποιητικού αναγνώρισης φύλου ποικίλλει έντονα εντός της Ε.Ε.. Ορισμένες χώρες, όπως το Βέλγιο, η Ιρλανδία και η Ισπανία, επιτρέπουν στους ανθρώπους να δηλώνουν οι ίδιοι την ταυτότητα φύλου τους. Άλλες χώρες, όπως η Κύπρος, η Λετονία και η Σλοβακία, απαιτούν χειρουργικές επεμβάσεις. Η Βουλγαρία και η Ουγγαρία, από την άλλη, δεν προβλέπουν σε καμία περίπτωση αλλαγή της αποτύπωσης του φύλου στα έγγραφα ταυτοποίησης.
Στη Ρουμανία, η διαδικασία είναι σχετικά δύσκολη. Το 2021, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε ότι η Ρουμανία είχε παραβιάσει τα δικαιώματα ιδιωτικότητας δύο τρανς ατόμων όταν ένας δικαστής αρνήθηκε με το αιτιολογικό ότι δεν προσκόμισαν αποδείξεις ότι είχαν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση.
Ο Μιρζαράφι-Άχι μετακόμισε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2008, έγινε Βρετανός πολίτης το 2016 – τη χρονιά του δημοψηφίσματος για το Brexit – και έλαβε πιστοποιητικό αναγνώρισης φύλου τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν η Βρετανία βρισκόταν στη διαδικασία αποχώρησης.
Όμως η Ρουμανία αρνήθηκε το αίτημά του να ενημερώσει το ρουμανικό του διαβατήριο, πράγμα που, όπως είπε ο Μιρζαράφι-Άχι, ουσιαστικά περιόριζε τα ταξίδια του. Η ελευθερία μετακίνησης είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της Ε..Ε, που επιτρέπει στους πολίτες να ζουν και να εργάζονται οπουδήποτε στο μπλοκ.
Στον Μιρζαράφι-Άχι δεν δόθηκε επίσης νέο πιστοποιητικό γέννησης και ταυτότητα, που χρειάζονται οι Ρουμάνοι για καθημερινές αλληλεπιδράσεις, όπως η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς, η μετάβαση στην τράπεζα ή η παραλαβή της αλληλογραφίας.
Γενικά, ένα ζήτημα όπως η νομική αναγνώριση φύλου θα θεωρείτο εθνικό ζήτημα. Ωστόσο, οι εθνικοί νόμοι μπορεί να έρχονται σε σύγκρουση με την Ε.Ε. νόμους όταν υπάρχει διασυνοριακή διάσταση.
«Πηγαίνει στο θέμα της αρμοδιότητας, δηλαδή, μπορεί η Ε.Ε. να έχει τη δύναμη να έχει λόγο για αυτά τα πράγματα; Είναι όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες: Είναι ζήτημα πολιτείας ή ένα ομοσπονδιακό ζήτημα;» είπε, σύμφωνα με την Washington Post, η Κάθριν Μπάρναρντ, ειδικός στην ευρωπαϊκή νομοθεσία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. «Όταν πρόκειται για οτιδήποτε παρεμποδίζει την ελεύθερη κυκλοφορία, τότε η Ε.Ε. έχει τη δικαιοδοσία», υποστήριξε.
Πρόσθεσε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις, η ελεύθερη μετακίνηση έχει γίνει ένα είδος «δούρειου ίππου».
«Φυσικά, για τους φιλελεύθερους, είναι καλό να χρησιμοποιείς τα δικαστήρια για να ωθήσεις τη Ρουμανία να γίνει πιο προοδευτική, αλλά αν είσαι πιο συντηρητικός ή εχθρικός προς την Ε.Ε., μπορείς να πεις: «Πώς τολμάει η Ε.Ε. να παρεμβαίνει σε πράγματα που αγγίζουν τον πυρήνα των πεποιθήσεών μας;», είπε.
Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου είναι δεσμευτικές και επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο το μπλοκ. Αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι εφαρμόζονται.
Το 2018, το δικαστήριο αποφάσισε υπέρ του Αντριάν Κομάν, ενός ομοφυλόφιλου άνδρα από τη Ρουμανία, ο οποίος αγωνίστηκε για το δικαίωμα να ζήσει μαζί του ο Αμερικανός σύζυγός του, Κλέι Χάμιλτον, στη Ρουμανία. Το ζευγάρι είχε παντρευτεί στις Βρυξέλλες, όπου επιτρέπονται οι γάμοι ομοφύλων και όπου ο Κομάν εργαζόταν ως ανώτερος υπάλληλος της Ε.Ε. Αλλά οι αρχές στη Ρουμανία, όπου ο γάμος ομοφύλων είναι απαγορευμένος, δεν αναγνώρισαν τον γάμο τους.
Το δικαστήριο αναγνώρισε ότι τα δικαιώματα διαμονής στην Ε.Ε. απονέμονται στους συζύγους και ότι ο όρος «σύζυγος» είναι ουδέτερος ως προς το φύλο. Η υπόθεση Κομάν έχει χρησιμοποιηθεί σε δικαστήρια από παντρεμένα ζευγάρια του ίδιου φύλου για να κερδίσουν δικαιώματα διαμονής σε χώρες όπως η Βουλγαρία. Η Ρουμανία, ωστόσο, δεν έχει ακόμη χορηγήσει δικαίωμα διαμονής στον Χάμιλτον.
«Ακόμη και αν η Ρουμανία αρνηθεί να το εφαρμόσει, κάτι που ελπίζω ότι δεν θα συμβεί, τρανς και ιντερσεξ άτομα σε παρόμοιες καταστάσεις σε άλλες χώρες της ΕΕ. οι χώρες θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν την κρίση στις δικές τους υποθέσεις», δήλωσε σχετικά με την τελευταία απόφαση η Μαρί Ελέν Λουντβίγ της ILGA-Europe.
