Ο πρώτος γύρος της ψηφοφορίας για Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ έληξε. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά, πέρα από τις σκοπιμότητες του δεύτερου γύρου και τα επικοινωνιακά παιχνίδια εντός και εκτός του κόμματος αυτού, ορισμένα συμπεράσματα μπορούν να προκύψουν με σχετική ευκρίνεια.
Η συμμετοχή έδειξε ότι το πρόβλημα ανάπτυξης της πολιτικής επιρροής του ΠΑΣΟΚ δεν είναι μηχανιστικό, όπως πολλοί θεωρούν ή ισχυρίζονται. Δεν ισχύει ότι η φθορά της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ αυτόματα θα κατευθυνθεί στο ΠΑΣΟΚ και δήθεν ότι οφείλεται στην ηγεσία Ανδρουλάκη το ότι δεν συνέβη αυτό. Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, θα είχαμε μια μεγάλη άνοδο της συμμετοχής που θα ευνοούσε τους ανθυποψήφιούς του, και αν υπήρχε αισθητά καλύτερος ως προς αυτό, θα τον κέρδιζε. Η άνοδος του αριθμού των ψηφοφόρων που προσήλθαν (περίπου 10%) είναι ανάλογη ή και μικρότερη της αύξησης της επιρροής του κόμματος στις πρόσφατες εκλογές και δεν ευνοήθηκε από την παρόξυνση της κρίσης στον ΣΥΡΙΖΑ, ζήτημα στο οποίο θα επανέλθω παρακάτω.
Η πολιτική πρόταση συναίνεσης στην ουσία της κυβερνητικής πολιτικής και η πρόταση προβολής του ΠΑΣΟΚ ως καλύτερου διαχειριστή της, αποδοκιμάστηκε με την κ. Διαμαντοπούλου στην 4η θέση, αν και αποδείχθηκε ότι υπάρχει σημαντικό μέρος των πάλαι ποτέ οπαδών της δημοκρατικής παράταξης που μέσω του «μετώπου του Ναι» επικοινωνούν και ταλαντεύονται προς τη ΝΔ, ιδιαίτερα με την ηγεσία Μητσοτάκη. Αυτό εξάλλου είχε εκφραστεί , όχι μόνο με την απευθείας ψήφο στην ΝΔ αλλά και με την κάθοδο στην εκλογές του κόμματος του κ. Λοβέρδου, που απέσπασε κρίσιμο ποσοστό, ώστε να φαίνεται το ΠΑΣΟΚ εκλογικά πιο αδύναμο από ό,τι είναι πραγματικά.
Ο κ. Δούκας με απρόσμενη δυσκολία πλασαρίστηκε στον δεύτερο γύρο, όμως το αποτέλεσμα έχει δείξει σοβαρό πρόβλημα. Ουσιαστικά ηττήθηκε στην έδρα του, Αθήνα και Αττική, πράγμα που δείχνει ότι η ψήφος σε αυτόν είναι περισσότερο αρνητική σε σχέση με τον νυν πρόεδρο παρά θετική προς αυτόν. Η δύναμη που εμφάνισε πανελλαδικά, φαίνεται να σχετίζεται με μέρος του ΠΑΣΟΚ που επηρεάστηκε από την επικοινωνιακή προβολή του «αποτελεσματικού» αντίπαλου της «δεξιάς» και την κρυφή φοβία-έλλειψη αυτοπεποίθησης αρκετών φίλων/μελών του ΠΑΣΟΚ που οδηγεί στη «λύση» της χωρίς αρχές και πρόγραμμα κεντροαριστερής συσπείρωσης με τμήμα (ακαθόριστο και πάντως όχι αξιόπιστο) του ΣΥΡΙΖΑ.
Εντυπωσιακό και πάντως πολιτικά σημαντικό είναι το ποσοστό που απέσπασε ο κ. Γερουλάνος. Το αποτέλεσμά του, που οριακά δεν τον έφερε στον δεύτερο γύρο, στον οποίο με μεγάλη πιθανότητα θα κέρδιζε, έδειξε σημαντική διαμαρτυρία έναντι της σημερινής ηγεσίας και των εσωκομματικών πρακτικών της. Εχει όμως στην πολιτική ουσία σημαντική συγγένεια μαζί της. Συμπίπτει στην υπεράσπιση της αυτονομίας του κόμματος, σε μια πολιτική που επιχειρεί την ανάπτυξή του χωρίς ταλαντεύσεις και προκαθορισμένες κατευθύνσεις συνεργασίας και (το κυριότερο) προσπάθεια προσέγγισης τμήματος των μεσοστρωμάτων στις μεγάλες πόλεις όπου το ΠΑΣΟΚ έχει παρουσιάσει, ως σύνολο, υστέρηση.
Ο κ. Ανδρουλάκης παρουσίασε σημαντική αντοχή, που πέραν της αυτονόητης οργανωτικής διάστασης έχει κατά την γνώμη μου και πολιτικά χαρακτηριστικά. Καταρχήν για το οργανωτικό. Η οργανωτική συγκρότησή των κομμάτων είναι στην σύγχρονη κοινωνία της μοντιοκρατίας που ελέγχεται από ισχυρούς ομίλους, όρος για την πολιτική τους αυτονομία. Για αυτό η επισήμανση των γραφειοκρατικών στρεβλώσεων και των λανθασμένων πρακτικών είναι μεν σημαντική, αλλά έχει όρια. Ο οργανωτισμός στο ΠΑΣΟΚ ήταν απαραίτητος και αποδοτικός για τον κ. Ανδρουλάκη ως τώρα, γιατί απαντούσε σε ένα σοβαρό πρόβλημα της προηγούμενης περιόδου. Μεγάλος αριθμός δημοκρατών ψήφιζε εναντίον της ΝΔ τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά στα κοινωνικά μέτωπα (συνδικάτα, τοπική αυτοδιοίκηση, επιμελητήρια κλπ.) τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ αντιμετώπιζαν εχθρικά τους προερχόμενους από το ΠΑΣΟΚ, που κρατούσαν επιρροή στους ειδικούς χώρους. Την αντίφαση αυτή εκμεταλλεύθηκε ο οργανωτισμός του κ. Ανδρουλάκη, προσπάθησε να την υπερβεί ο κ. Κασσελάκης επιδιώκοντας αποφασιστική υπεροχή έναντι του ΠΑΣΟΚ στις κάλπες, αλλά το 15-13% δίνει το σχετικό πλεονέκτημα στο ΠΑΣΟΚ. Το αποτέλεσμα είναι ότι το 13% έχει συνοχή και οργανικότητα, ενώ το 15% είναι χωρίς ταυτότητα και άρθρωση μεταξύ ηγεσίας, στελεχών και βάσης.
Η αμφισβήτηση του κ. Ανδρουλάκη έχει δύο πλευρές : πολιτικά κυρίως πηγάζει από την διαφωνία μερίδας του κόμματος με την αποστασιοποίηση και κόντρα του νυν προέδρου του κόμματος σε σχέση με τον πρωθυπουργό. Ψυχολογικά, από την αδημονία του κυβερνητισμού και της ένταξης στο κράτος που η μακρόχρονη σχέση με την εξουσία έχουν κάνει δεύτερη φύση σε πολλούς πασόκους – ιδίως της παλαιότερης γενιάς. Η γραμμή της αυτονομίας έχει ήδη νικήσει εσωκομματικά. Το ζήτημα είναι αν θα επιβληθεί η αδημονία για γρήγορη επάνοδο στην εξουσία.
Σημαντικό μέρος των στελεχών καθορίζεται από την αδημονία αυτή και κλονίζεται θεωρώντας ότι η «κλειστή» ομάδα Ανδρουλάκη δεν θα τους λάβει επαρκώς υπόψη. Παρότι το πλεονέκτημα του νυν προέδρου είναι σημαντικό, ο δεύτερος γύρος δεν θα είναι περίπατος, ιδίως αν υπάρξει εφησυχασμός.
Φυσικά το πιθανότερο ενδεχόμενο είναι η νίκη Ανδρουλάκη, που όμως οφείλει να επεξεργαστεί σοβαρή αναμόρφωση της πολιτικής και της συμπεριφοράς του και να ανασυγκροτήσει τα όργανα του κόμματος. Ασφαλώς θα έχει την ευθύνη να καθοδηγήσει αυτές τις προοπτικές και θα κριθεί για τα σχετικά αποτελέσματα.
Το ενδεχόμενο να κερδίσει ο κ. Δούκας δεν μπορεί να αποκλειστεί. Στην περίπτωση αυτή, όμως, είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει δυσκολία απόσπασης δυσαρεστημένων από τον κ. Μητσοτάκη και η περίφημη διεύρυνση θα περιοριστεί σε επαναπατρισμό ψηφοφόρων από τον ΣΥΡΙΖΑ. Η διεύρυνση αυτή, αν μάλιστα ταυτιστεί με στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που είναι ελάχιστα συμπαθή στην πασοκογενή και ευρύτερη κοινωνική βάση του πιθανότατα θα είναι αμφίβολή και πάντως περιορισμένη.
Εκείνο που δεν κατανοείται είναι ότι τα μείζονα ιστορικά, πολιτικά και κοινωνικά ζητούμενα της χώρας, δεν απαντήθηκαν από κανένα υποψήφιο ως τώρα. Το ζήτημα του πολέμου του ΝΑΤΟ με την Ουκρανία αποσιωπήθηκε. Η άκριτη συμπόρευση της κυβέρνησης Μητσοτάκη με το Ισραήλ δεν σχολιάστηκε. Δεν προτάθηκαν λύσεις και ξεκάθαρες κατευθύνσεις σχετικά με την λεηλασία της χώρας από τα καρτέλ στην ενέργεια και όχι μόνο. Δεν αμφισβητήθηκε η κλεπτοκρατία και η ασυδοσία των εταιρειών διαχείρισης των κόκκινων δανείων κ.ο.κ.
Η στήριξη των αντιδημοφιλών επιλογών της woke ατζέντας θεωρείται δεδομένη. Δεν κατανοείται ότι η συμπόρευση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας με τον δικαιωματισμό και η λανθασμένη προσέγγιση ιδεολογικοποίησης του ζητήματος της παράνομης μετανάστευσης, καθώς και η έλλειψη κοινωνικής αντιπαράθεσης με την οικονομική ολιγαρχία στέλνουν λαϊκό κόσμο στην άκρα δεξιά.
Η φθορά της κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι δεδομένη. Αλλά αν το ΠΑΣΟΚ εγκλωβιστεί στην διεκδίκηση εκπροσώπησης του ΝΑΙ στην αντιπαράθεση της προηγούμενης περιόδου, ακόμα και αν έχει κάποια κέρδη επιδεικνύοντας περισσότερη διαχειριστική επάρκεια, το αποτέλεσμα θα είναι μια επανάληψη της συνεργασίας με την ΝΔ με ή χωρίς Μητσοτάκη, Δούκα και Ανδρουλάκη. Τότε όμως , για το ΠΑΣΟΚ, «η εσχάτη πλάνη θα είναι χείρων της πρώτης».
Σε κάθε περίπτωση, το ΠΑΣΟΚ μπορεί να ξεδιπλώσει μια πολιτική ανάπτυξης της επιρροής του αν χτίσει την περαιτέρω πορεία του σε μια συνεννόηση Ανδρουλάκη-Γερουλάνου , με αξιοποίηση επιμέρους πλευρών των Δούκα και Διαμαντοπούλου. Οι εποχές της απόλυτης κυριαρχίας του έχουν βέβαια παρέλθει. Το ζήτημα των περαιτέρω συμμαχιών του δεν είναι εύκολο να συζητηθεί σήμερα, καθώς οι αβεβαιότητες για το μέλλον είναι τεράστιες, τόσο εγχώρια όσο και διεθνώς.
