Η εσωκομματική κάλπη στο ΠΑΣΟΚ ήταν τόσο νίκη του ενός, όσο και ήττα του άλλου. Εξηγούμαστε: το πρόσωπο του Χάρη Δούκα αλλά και οι περισσότεροι εξ αυτών που μαζεύτηκαν γύρω του αποδοκιμάστηκαν απολύτως και εντυπωσιακώς. Για τον ίδιο τον Χάρη Δούκα, η αποδοκιμασία στην Αθήνα είναι τόσο σημαντική που υποθηκεύει τη θητεία του στη θέση του Δημάρχου. Εξίσου εκκωφαντική όμως είναι και η ήττα του στην Θεσσαλονίκη, όπου σχεδόν το σύνολο του κομματικού μηχανισμού τάχθηκε στο πλευρό του, μόνο και μόνο για να αποδείξει ότι πια έχει σχεδόν ανύπαρκτη κοινωνική γείωση. Δεν πρόκειται για ζήτημα μόνο του τοπικού μηχανισμού αλλά για πανελλαδικό. Η ήττα είναι προσωπική και ηθικό-πολιτική. Στην υποψηφιότητα του Δούκα ηττήθηκε ακόμα μία φορά μέσα στο ΠΑΣΟΚ η τακτική του «ρεσάλτου».
Ο Νίκος Ανδρουλάκης νίκησε από την άλλη, ως ο πιο γνήσια κομματικός υποψήφιος, επειδή υπονόησε πετυχημένα την αντίθεσή του προς την υπαλληλοποίηση της θέσης του προέδρου, επειδή επέδειξε μια ηθική από κομματικής άποψης στάση αλλά και επειδή η ειλικρινώς κεντριστική του θέση (εξόχως προβληματική κατά τα λοιπά για τον γράφοντα) μέσα στο δεδομένο κομματικό περιβάλλον ανύπαρκτης ιδεολογικής αντιπαράθεσης προσέφερε εγγυήσεις σταθερότητας στην κομματική βάση. Νίκησε μάλιστα απέναντι σχεδόν σε όλη την κοινοβουλευτική ομάδα. Τον Ιούνιο έδειχνε σχεδόν ξεγραμμένος. Κατάφερε να επανέλθει.
Όσο όμως και αν θα ήθελε κανείς να πιστέψει κάτι διαφορετικό, η εκλογή αυτή ούτε κλείνει, ούτε ανοίγει κάποιο νέο κύκλο για το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ. Το «ρεσάλτο» ηττήθηκε αλλά και ο ίδιος ο Νίκος Ανδρουλάκης παραμένει σε μια προβληματική θέση, επειδή η κρίση του ΠΑΣΟΚ είναι εδώ και είναι πολύ βαθιά.
Πρώτον, το ΠΑΣΟΚ αρνείται να αναμετρηθεί με το παρελθόν του και να χαράξει καθαρές γραμμές με αυτό. Τόσο με το «απώτερο» (περιόδους Ανδρέα και Σημίτη) όσο και με το πλέον πρόσφατο που το ώθησε στην παρακμή (περίοδο των μνημονίων). Επειδή οι πρωταγωνιστές αυτής της περιόδου το στελεχώνουν ακόμα, το ΠΑΣΟΚ δεν την αποτιμά ως περίοδο και δεν εξηγεί με σαφήνεια τι θα κάνει αλλιώς αν κυβερνήσει ξανά (αν φυσικά θέλει όντως να κάνει κάτι αλλιώς).
Δεύτερον, το ΠΑΣΟΚ υποφέρει από ένα τεράστιο ιδεολογικό και προγραμματικό κενό. Και 3η του Σεπτέμβρη και μια ασαφής εκδοχή (δεξιάς) σοσιαλδημοκρατίας δεν πάνε μαζί. Τσαλαβουτώντας και στα δύο, καταλήγει να μην είναι τίποτα από τα δύο. Η έλλειψη ιδεολογικής κατεύθυνσης δεν είναι ένα δευτερεύον, ακαδημαϊκό ζήτημα όπως πολλές και πολλοί θεωρούν ανοήτως, ούτε καλύπτεται από εκλογικές τακτικές. Πρόκειται για το μείζον, για το πρωταρχικό πρόβλημα το οποίο εκδηλώνεται ως έλλειμα στρατηγικής και επομένως ως προγραμματικό και οργανωτικό πρόβλημα. Πού θέλει να πάει το ΠΑΣΟΚ το λαό και την πατρίδα; Ποιον κόσμο φιλοδοξεί να συνδιαμορφώσει; Ποιες σχέσεις παραγωγής επιδιώκει; Τι κράτος θέλει; Όλα αυτά και πολλά περισσότερα παραμένουν ασαφή επειδή λείπει η ιδεολογία από την οποία θα προκύψει η στρατηγική, κατόπιν το πρόγραμμα και τέλος, η οργάνωση. Το βλέπει κανείς στο αναρτημένο πρόγραμμα: σε ορισμένους τομείς είναι σαφές ότι έχει γίνει δουλειά, ακόμα και αν κανείς διαφωνεί. Σε άλλους υπάρχουν ευκαιριακές και ρηχές αναφορές, ενώ σε κάποιους ακόμα, ιδιαιτέρως κρίσιμους τομείς δεν υπάρχει ούτε νύξη. Αυτό δεν είναι πρόγραμμα, είναι επιμέρους ιδέες. Ακόμα περισσότερο, η εν λόγω συνθήκη δεν επιτρέπει στο ΠΑΣΟΚ να ανιχνεύσει και να αντιμετωπίσει τα πλέον σύγχρονα ζητήματα αιχμής: πολυκεντρικός κόσμος, υποχώρηση της «Δύσης», νέες τεχνολογίες, υπέρβαση του καπιταλισμού, νέες παραγωγικές σχέσεις και δυνάμεις, κοινωνικές κατατμήσεις, κλιματική αλλαγή και τόσα άλλα θέματα που συνθέτουν διεθνώς τους προβληματισμούς αιχμής απουσιάζουν ή καταβάλλεται απόπειρα να καλυφθούν πίσω από ευκολίες περί λαϊκισμού και ακροδεξιάς.
Τρίτον, εξαιτίας των παραπάνω, το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να κάνει κανένα άνοιγμα πέραν των πολύ στενών εδώ και δεκαπέντε χρόνια, ορίων του. Η τάση στο ΠΑΣΟΚ είναι τα «ανοίγματα» να περιορίζονται σε εσωκομματικούς διακανονισμούς, σε μετεγγραφές στελεχών και σε διακηρύξεις άνευ αντικρίσματος. Χωρίς τις δύο πρώτες συνθήκες όμως, το άνοιγμαστα 4/5 της οργανωμένης και εκλογικής βάσης που έφυγαν την περίοδο 2009-2015, δεν μπορεί να επιτευχθεί από κανέναν.Η λογική του «ώριμου φρούτου» και της αναγκαστικής ψήφου των απογοητευμένων ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ είναι κοντόθωρη και δεν θα δικαιωθεί. Όποιος νομίζει ότι ο λαός θα τον ψηφίσει αναγκαστικώς θα δει να τον προσπερνούν άλλοι, ο ένας μετά τον άλλον.
Τέταρτον, συνεπεία των παραπάνω το ΠΑΣΟΚ παραμένει κατά βάση απωθητικό σε ό,τι αφορά τη στελεχιακή του σύνθεση και τις οργανωτικές δομές του. Με τα 4/5 εκτός, με τα πλέον δεξιά στοιχεία εντός, με βουλευτές να παίρνουν γραμμή από το Μαξίμου, με στελέχη χαμηλής πολιτικής παιδείας, με συμφέροντα να αλωνίζουν στο εσωτερικό του, με ρηχές προσεγγίσεις, το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να πάει πουθενά. Ένα κόμμα σαν το ΠΑΣΟΚ χρειάζεται κοινωνικούς αγωνιστές στους μαζικούς χώρους. Δεν τους έχει και δεν θα τους έχει αν δεν αλλάξουν όλα τα παραπάνω.
Ο Νίκος Ανδρουλάκης στην πραγματικότητα μπορεί να αποδειχτεί ένας εξαιρετικώς βραχύβιος πρόεδρος αν δεν καταθέσει άμεσα στρατηγική επανίδρυσης. Γνωρίζει καλύτερα από εμάς ότι αρκετοί τον περιμένουν στη γωνία, για τους ίδιους ακριβώς λόγους που τον περίμεναν και μετά τις ευρωεκλογές. Το τι θα κάνει θα φανεί άμεσα. Σίγουρα πάντως, χρόνο πολύ δεν έχει.
