Τι κι εάν η Βολιβία δεν έχει θάλασσα, η πολιτική ζωή της τους τελευταίους μήνες ζει μεγάλες φουρτούνες, καθώς η διαμάχη ανάμεσα στον πρόεδρο Λουίς Άρσε και τον πρώην πολιτικό μέντορά του Έβο Μοράλες, ωθεί τη χώρα στα πρόθυρα μίας πολιτικής κατάρρευσης.
Η «πατροκτονία» που επιδίωξε ο Άρσε, όταν ανέλαβε την προεδρία το 2020, ως ηγέτης του Κινήματος προς τον Σοσιαλισμό (MAS) -στο όνομα του αποκλεισμένου Μοράλες- έχει οδηγήσει το κόμμα και τους δύο άνδρες σε προσωπική, ιδεολογική και πλέον εδαφική και κοινωνική αναμέτρηση. Μία σύγκρουση, η οποία όπως φανερώνει και το πεδίο μάχης στο οποίο εξελίχθηκε η πρόσφατη πορεία υποστηρικτών του πρώην προέδρου που αποβλέπει πλέον στην πλήρη αλληλοεξόντωση των δύο πλευρών.
Η τελευταία πράξη τούτης της αδελφοκτόνας μάχης έξω από τα τείχη της βολιβιανής Θήβας (το προεδρικό Μέγαρο Κεμάδο), αφορά το δικαστικό κεφάλαιο που άνοιξε ο Άρσε κατά του αντιπάλου του κι αφορά μία παλιότερη καταγγελία πως ο Μοράλες είχε αποκτήσει, μέσω βιασμού μάλιστα, μία κόρη με μία 15χρονη ανήλικη.
Η κλήση για ανάκριση που επιδόθηκε στον Μοράλες -ο οποίος τελικά υπέβαλε υπόμνημα– αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για την έντονη αντιπαράθεση, όχι μόνον των δύο διεκδικητών του χρίσματος για την προεδρία του διαιρεμένου ουσιαστικά MAS, αλλά και των οπαδών τους και των μελών της ίδιας της κυβέρνησης. Επί ηγεσίας Μοράλες ο υπουργός Δικαιοσύνης Χουάν Λαντσίπα, απέλυσε τη Σάντρα Γκουτιέρες, την εισαγγελέα που ήταν αρμόδια για την υπόθεση και που είχε ζητήσει τη σύλληψη του ιστορικού ηγέτη των καλλιεργητών κόκας. Η ανακοίνωση της Γκουτιέρες ξεσήκωσε μεγάλο σάλο και ο Μοράλες απείλησε με αποκλεισμό των δρόμων από τους οπαδούς του και πορείες εάν δεν ανακληθεί η δίωξη. Μπορεί η παρέμβαση του Λαντσίπα να έδρασε πυροσβεστικά, όμως η υπόθεση παραμένει ανοιχτή αγκαλά και δεν υπάρχει ένταλμα σύλληψης. Οι δρόμοι της Κοτσαμπάμπα κατελήφθησαν ξανά στις 15 Οκτωβρίου από τους αγανακτισμένους οπαδούς του Μοράλες, ενώ ο Άρσε ζήτησε να μην πολιτικοποιηθεί η υπόθεση, καθώς οι αποκλεισμοί επηρεάζουν έντονα την προμήθεια των κατοίκων της πρωτεύουσας. Ζήτησε μάλιστα από τον αντίπαλό του να διαπραγματευθούν, προκειμένου να βρεθεί λύση στην αντιπαράθεσή τους. Με τον Μοράλες ωστόσο να τον αγνοεί και να παραμένει οχυρωμένος με τους υποστηρικτές του στο φέουδο του, το Τσαπάρε. Και τους οπαδούς του να πραγματοποιούν ήδη αγρυπνίες σε ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια σε αυτό που θεωρούν πολιτικό ελιγμό ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2025 και να δηλώνουν πως εάν συλληφθεί ο «αδελφός Έβο Μοράλες» θα αποκλείσουν ξανά τους δρόμους και θα ανατρέψουν την κυβέρνηση. Το κυβερνών κόμμα απάντησε πως ο Μοράλες θέλει «απεγνωσμένα να θυματοποιήσει τον εαυτό του» και υποσχέθηκε ότι εάν υπάρξουν αποκλεισμοί, θα βγει να τους σταματήσει.
Ο ασυνήθιστος αγώνας μεταξύ Άρσε και Μοράλες έχει διπλό υπόβαθρο. Το κύριο διακύβευμα είναι βέβαια ο έλεγχος της εξουσίας. Ο Μοράλες θέλει να γίνει ξανά Πρόεδρος και να δικαιώσει τον εαυτό του μετά την ανατροπή του από το κοινοβουλευτικό πραξικόπημα της δεξιάς τον Νοέμβριο του 2019. Ο Άρσε από την πλευρά του, δεν θέλει επ’ ουδενί λόγω να αποχωρήσει από την εκτελεστική εξουσία. Την οποία άλλωστε έχει την αίσθηση πως κατέλαβε με το σπαθί του, καθώς το οικονομικό θαύμα που είχε επιτύχει ως υπουργός Οικονομικών επί προεδρίας του Μοράλες ήταν εκείνο που έχει ριζώσει την εμπιστοσύνη του λαού στο MAS και το ξαναέφερε στην εξουσία.
Αμέσως μετά τις προεδρικές εκλογές, η σχέση ανάμεσα στους δύο άνδρες έχει περάσει από την αρμονία στην περιφρόνηση. Πλέον αμφότεροι χρησιμοποιώντας νομικά και δικαστικά τεχνάσματα επιδιώκουν να ψαλιδίσουν τις εκατέρωθεν φιλοδοξίες. Ο Μοράλες προσπαθεί να πάρει δικαστικά το σήμα του κόμματος και το δικαίωμα να συγκαλέσει συνέδριο για την κύρωση της υποψηφιότητάς του, ο Άρσε χρησιμοποιεί το δικαστικό σώμα για να απονομιμοποιήσει και ηθικά τον αντίπαλό του. Το MAS έχει διαιρεθεί σε δύο φατρίες, που αλληλοσπαράσσονται. Ο Άρσε επιδεικνύει τον έλεγχο που έχει στα θεσμικά όργανα και ο Μοράλες έχει καταλάβει τους δρόμους. Την περασμένη εβδομάδα κατέλαβε τη Λα Πας για να υπερασπισθεί το δικαίωμά του για υποψηφιότητα στις εκλογές του 2025 με χιλιάδες αγρότες και υποστηρικτές του να διασχίζουν έως και 187 χιλιόμετρα, στην πορεία για την πρωτεύουσα.
Στο φόντο η δεξιά παρακολουθεί την αλληλοκαταρράκωση των δύο MAS με νηφαλιότητα, περιμένοντας πότε το κόμμα θα καταρρεύσει. Και λόγω του πολιτικού διχασμού, αλλά κυρίως εξαιτίας των τεράστιων οικονομικών προβλημάτων και την πρωτοφανή έλλειψη καυσίμων κι ενέργειας. Ιδίως όταν, επί υπουργίας Άρσε το οικονομικό θαύμα της Βολιβίας οφειλόταν ακριβώς στις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το οποίο τώρα πρέπει να εισάγει και με ακριβό τίμημα, με αποτέλεσμα να είναι συχνό φαινόμενο η έλλειψη και τα δελτία καυσίμων στις μεγάλες πόλεις. Παράλληλα, ελλοχεύουν στο βάθος οι φόβοι για κάποιο πραξικόπημα -όπως είχε απειλήσει και ο μεγιστάνας Ίλον Μας ή εμμέσως υπαινιχθεί το 2023 η αρχηγός του αμερικανικού ΓΕΕΘΑ Τζέιν Ρίτσαρντσον. Δύο παίκτες που εποφθαλμιούν τα τεράστια αποθέματα λιθίου της χώρας, των οποίων την εκμετάλλευση η κυβέρνηση έχει παραχωρήσει στους Ρώσους και κυρίως τους Κινέζους ανταγωνιστές τους (όπως και της Ε.Ε.) στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα.
Άλλωστε και τα οικονομικά και η κρίση είναι η άλλη μεγάλη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους δύο πρώην συμμάχους. Μολονότι το ΔΝΤ προβλέπει ότι το ΑΕΠ της Βολιβίας θα αυξηθεί κατά 1,6% το 2024, η χώρα αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις και ανισότητες σε κάθε οικονομικό και κοινωνικό τομέα που δεν παίρνουν αναβολή. Τα χρόνια της ευημερίας που ο Άρσε εκαυχάτο πως είχε χαρίσει στη χώρα, πλέον είναι παρελθόν. Η πηγή και ατμομηχανή του εθνικού πλούτου, τα κρατικοποιημένα πετρέλαια έχουν στερέψει και τα 5,489 δισεκ. δολάρια ετησίως που κέρδιζε από το φυσικό αέριο, έχουν πέσει στα 1,7 δισεκ. Το πλεόνασμα που επέτρεπε στην Κεντρική Τράπεζα να κρατά μία συναλλαγματική σταθερότητα έχει σβηστεί και ο πληθωρισμός καλπάζει. Με τον Άρσε να παραδέχεται την συναλλαγματική έλλειψη και ο κίνδυνος να διολισθήσει πάλι η Βολιβία στα επίπεδα πριν το 2006 ωθεί τον Μοράλες να προβάλλει ως μόνος σωτήρας κι εγγυητής των κατακτήσεων του λαού. Όπως και για την εμβάθυνση και περαιτέρω βελτίωσή τους.
Οι οικονομικοί και πολιτικοί περιορισμοί απλώς επιτάχυναν τις μάχες μεταξύ του Μοράλες και του ανθρώπου που ο ίδιος είχε κατονομάσει πολιτικό κληρονόμο του. Η διάσπαση ανάμεσα σε Arcistas κι Evistas, έχει στοιχίσει στον πρόεδρο την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Η «συριζοποίηση» του MAS είναι τέτοια που οι δύο πλευρές αρνούνται να συνεργασθούν σε κρίσιμα νομοσχέδια, με τον Άρσε να αναγκάζεται μάλιστα να προσφεύγει στην δεξιά αντιπολίτευση για να τα περάσει. Κάτι, που με τη σειρά του εκμεταλλεύεται ο Μοράλες για να του προσάψει πως έχει κάνει(σε συνδυασμό με τα οικονομικά μέτρα που προτείνει) μία «δεξιά στροφή». Ο πρώην πρόεδρος δεν καταγγέλλει μόνο την «πολιτική δίωξη», αλλά και την απόφαση του Άρσε να «γίνει μια φασιστική και αντιλαϊκή κυβέρνηση», που δεν επιλύει τις διαφορές «με δημοκρατικό τρόπο, αλλά με δικαστικές διώξεις», όπως έγραψε στον λογαριασμό του στο Χ.
Η μόνη ελπίδα για λύση, που κι αυτή θα έλθει δικαστικά, είναι να αποφασίσει το Ανώτατο Δικαστήριο για τη νομιμότητα του (όπως και στον ΣΥΡΙΖΑ) πολυαναμενόμενου συνεδρίου του Οκτωβρίου του MAS και των αποφάσεών του για την ανάδειξη του υποψηφίου προέδρου -ιδίως για τη δυνατότητα της τρίτης υποψηφιότητας Μοράλες. Αποτέλεσμα που μπορεί πάλι να δημιουργήσει εντάσεις ανάμεσα στους οπαδούς των δύο πλευρών, με τους Evistas να προκαταβάλουν τη στάση εάν η πλευρά Άρσε επιδιώξει τον αποκλεισμό του Μοράλες. Βέβαια, υπάρχουν και οι φωνές που καλούν να πρυτανεύσει η σύμπνοια απέναντι στον κοινό εχθρό της δεξιάς, που καιροφυλακτεί να εκμεταλλευθεί την κομματική διαίρεση.
Η σκληρότητα της αντιπαράθεσης των δύο ανδρών προκαλεί μεγάλη έκπληξη στο εξωτερικό κι ιδίως στο μέτωπο των προοδευτικών κυβερνήσεων που επιδιώκεται να ξανασυσταθεί μετά τη δεξιά ανατροπή στη Λατινική Αμερική. Ιδίως όταν φαινομενικά, αμφότεροι οι μονομάχοι εκφράζουν τις ίδιες πολιτικές απόψεις: πριν λίγο καιρό συνεχάρησαν τον Νικολάς Μαδούρο για την εκλογή του στην προεδρία της Βενεζουέλας και την Κλαούδια Σέινμπαουμ για την ορκωμοσία της στο Μεξικό. Παράλληλα κι οι δύο εκφράζουν την συμπαράστασή τους στην Κούβα και την υποστήριξή τους στην Κίνα. Αυτό που μπορούσε να μοιάζει με μία ψυχή σε δύο σώματα, στην ουσία αντανακλά σε δύο σώματα που παλεύουν για την αποκλειστικότητά της. Μόνο που το θύμα τούτης της πάλης είναι η δημοκρατική ευπρέπεια και αξιοπιστία και μαζί με αυτές μοιάζει να διακυβεύεται και το μέλλον της προοδευτικής παράταξης της χώρας κι η ζωή των πολιτών της.
