Τα ποτάμια της λάσπης στη Βαλένθια φαίνεται πως παρασύρουν το σύνολο της ισπανικής πολιτικής. Τούτο έγινε σαφές στα δικαιολογημένα έκτροπα που καταγράφηκαν κατά την επίσκεψη που τόλμησαν να πραγματοποιήσουν ο βασιλιάς Φελίπε, ο Σοσιαλιστής πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ και φυσικά ο ηθικός αυτουργός της αποτυχίας της τοπικής κυβέρνησης δεξιάς (ΡΡ) και ακροδεξιάς (Vox) πρόεδρος της Generalitat της Βαλένθιας, Κάρλος Μαθόν.
Η αποκαρδιωτική εικόνα της πλημμυρισμένης περιοχής και οι 223 νεκροί, ιδίως όμως οι αποδεδειγμένες παραλείψεις και αδιαφορία της τοπικής κυβέρνησης αποκαλύπτουν την ολοκληρωτική αποτυχία των κρατικών μηχανισμών. Ιδιαίτερα δε τεκμηριώνουν την αδιαμφισβήτητη επικινδυνότητα του μοντέλου διακυβέρνησης και διαχείρισης που προωθεί (με τη συνδρομή του Vox) η δεξιά σε όσες τοπικές Περιφέρειες έχει αναλάβει την εξουσία, υποσκάπτοντας (όπως στη Βαλένθια) τον κοινωνικό χαρακτήρα του κράτους και αγνοώντας επιδεικτικά τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει το μοντέλο κερδοσκοπίας και περιβαλλοντικής υποβάθμισης που προωθεί.
Γιατί, εδώ θα πρέπει να υπενθυμίσουμε πως η Ισπανία είναι κατ’ ουσίαν ομοσπονδιακής μορφής κράτος, με την άσκηση πολλών ζωτικών λειτουργιών του (ασφάλεια, παιδεία, αστικός και πολιτικός σχεδιασμός κλπ) να εκτελείται από τις τοπικές εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική εξουσία. Στην περίπτωση της Βαλένθιας, η αδυναμία παρέμβασης του κεντρικού κράτους να παρέμβει στις τοπικές αποφάσεις -εξόν κι εάν προκύπτει ένα θέμα που χρήζει συνταγματικής παρέμβασης- στάθηκε μοιραία.
Το ξεχαρβάλωμα και ξήλωμα του Δημοσίου
Η διάλυση των δημοσίων υπηρεσιών, στο πνεύμα της «φιλελευθεροποίησης» της περιοχής, με την κατάργηση κοινωνικών δομών και κανόνων για το περιβάλλον που είχε επιβάλλει η προηγούμενη προοδευτική κυβερνητική συμμαχία, κόστισε ανείπωτες ανθρώπινες απώλειες και δυσθεώρητες υλικές καταστροφές. Η χειρότερη DANA του αιώνα, επηρέασε κι άλλες επαρχίες όπως το Αλμπαθέτε ή τη Μάλαγα, αλλά τίποτα δε συγκρίνεται με τη θανατηφόρα τύρβη που κατέστρεψε τη Βαλένθια.
Σε αυτές τις καταστάσεις είναι απαραίτητη η λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών. Μόνο που ο Κάρλος Μαθόν ένα από τα πρώτα μέτρα της προηγούμενης κυβέρνησης που έσπευσε να κατασκάψει ήταν και η υποβάθμιση –κατάργηση κατ’ ουσίαν– της υπηρεσίας έγκαιρης προειδοποίησης (UME) και της στρατιωτικής Μονάδας Έκτακτης Ανάγκης στη Βαλένθια. Τη δημιουργία της οποίας είχε καθειρωνευθεί και κατόπιν υπερηφανευόταν για τα χρήματα που εξοικονομήθηκαν. Μόνο που η μείωση των δημοσίων υπαλλήλων που μετά την εκλογή του έχει δρομολογήσει, όπως πυροσβέστες, νοσηλευτές και γιατροί σε δημόσιες δομές, ειδικοί επιστήμονες, αυτούς δηλ. που πασχίζουν να σώσουν ζωές και να βελτιώσουν την κατάσταση σε περιόδους κρίσης και καταστροφών, αποδεικνύεται εγκληματική. Συνεπώς είναι άκρως δικαιολογημένη η οργή του κόσμου.
Ο ίδιος ο Μαθόν, όπως αποκαλύπτεται, άργησε δύο ώρες να συγκαλέσει έκτακτη σύσκεψη του οργάνου διαχείρισης κρίσεων (CECOPI), παρ’ όλο που η περιοχή ήδη βρισκόταν σε κόκκινο συναγερμό κι όγκος του υετού πρόδιδε την καταστροφή. Η αργοπορία του οφείλεται στο γεγονός, ότι παρά την προειδοποίηση, ο Μαθόν δεν τροποποίησε την ατζέντα του και συνέχισε τις συναντήσεις του για τον προϋπολογισμό της Generalitat, στέλνοντας την τοπική υπουργό Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Σαλομέ Πράδας στη συνάντηση. Αποφάσισε δε, να μεταβεί αυτοπροσώπως στη σύσκεψη μόνον όταν η Υδρογραφική Υπηρεσία έστειλε έκτακτη προειδοποίηση για απειλητική αύξηση της ροής υδάτων στο ρέμα της χαράδρας Πόγιο. Αλλα και πάλι η τοπική κυβέρνηση αργοπόρησε εγκληματικά και διατήρησε το δικό της επίπεδο προειδοποίησης του πληθυσμού -όχι να απομακρυνθεί άμεσα, αλλά απλά να μην πλησιάζει τις όχθες σε ποτάμια και χαράδρες λόγω κινδύνου πλημμυρών.
Ο ίδιος ο Μαθόν επιχείρησε να δικαιολογηθεί αντιφάσκοντας και στις δικές του αιτιολογήσεις που αρχικά προέβαλε, όσον αφορά ιδίως το μέγεθος της βοήθειας που ζήτησε για να αντιμετωπισθεί η καταστροφή και στο τέλος ρίχνοντας αποκλειστικά το φταίξιμο στην στους επικεφαλής της UME και στην Υδρογραφική Υπηρεσία και, φυσικά, στην κεντρική κυβέρνηση για την καθυστέρηση της αποστολής του μηνύματος. Βέβαια, ο Μαθόν για να καταργήσει το μήνυμα είχε, όπως και πολλοί άλλοι τη μεγάλη συζήτηση, που είχε προκληθεί τον Σεπτέμβριο του 2023 όταν η προειδοποίηση που έστειλε η «ομόσταυλή» του δεξιά πρόεδρος της περιφέρειας της Μαδρίτης Ισάβελ Αγιούσο, έπειτα από τις προβλέψεις της ΑΕΜΕΤ (εθνικής μετεωρολογικής υπηρεσίας) για πιθανότητα ραγδαίων βροχοπτώσεων. Η τελική διάψευση της πρόβλεψης πυροδότησε πολλά ερωτηματικά, προκάλεσε αισθήματα δυσπιστίας και κριτικές για την χρησιμότητα ενός τέτοιου εργαλείου ή για την υπερβολή στη χρήση του -ιδίως για τις πολιτικές προεκτάσεις της («νοιαζόμαστε» και «προστατεύουμε» τους πολίτες). Ιδίως όταν πρόκειται για έναν προσχηματικό μηχανισμό, που απλώς επισκιάζει το γεγονός ότι δεν έχουν προβλεφθεί και κατασκευασθεί έργα για να ανασχεθούν οι φυσικές καταστροφές και πραγματικά να προστατεύουν τους πολίτες και τη γεωμορφολογική ακεραιότητα του εδάφους από φυσικά φαινόμενα και τις καταστροφές που οι άφρονες τεχνικές παρεμβάσεις του ανθρώπου σωρεύουν στο περιβάλλον.
Επιπλέον, η τοπική κυβέρνηση της δεξιάς και ακροδεξιάς δεν ζήτησε συνδρομή από την κεντρική κυβέρνηση για την έκδοση κάποιου προειδοποιητικού μηνύματος πολύ αργά παρά μόνον αφού είχε ξεκινήσει η θεομηνία και ήσαν ορατές οι δυσοίωνες επιπτώσεις που επρόκειτο να έχει ο πρωτοφανής όγκος της βροχής. Από την άλλη και η κεντρική κυβέρνηση Σάντσεθ έχει ευθύνες γιατί δεν φρόντισε να κινητοποιήσει με δική της πρωτοβουλία, είτε μονάδες πολιτικής προστασίας ή δυνάμεις στρατού για να συμβάλουν στην κρηπίδωση των παρόχθιων ζωνών και στην αρωγή των πλημμυρισμένων περιοχών. Ανέμενε την έγκριση του Μαθόν, ο οποίος κι εκείνη την ώρα δεν ήταν βέβαιος και παλινωδούσε για το μέγεθος της στρατιωτικής δύναμης που θα έπρεπε να αποσταλεί. Μία καθυστέρηση, η οποία διαπιστώθηκε πόσο καταστροφική υπήρξε.
Οι πολιτικές πληγές της Βαλένθια
Η καταστροφή στη Βαλένθια άνοιξε πληγές και μέσα στο δεξιό κόμμα της αντιπολίτευσης, φανερώνοντας το πόσο οι «λύσεις», που υποστηρίζει ότι διαθέτει για τη διακυβέρνηση της χώρας -αρχίζοντας από τις τοπικές κυβερνήσεις- είναι εξίσου προβληματικές. Γιατί υπενθυμίζει πόσο αποτυχημένη ήταν η αντίδραση του PP σε κρίσιμες στιγμές (περιβαλλοντική καταστροφή στο ναυάγιο του Prestige, τρελές αγελάδες, πτώση του Yak-42, μετρό της Βαλένθιας, τρομοκρατικές επιθέσεις του 2004) Γι’ αυτό από την πλευρά του, ο ηγέτης του ΡΡ -που κι αυτός επισκέφθηκε τις πληγείσες περιοχές- αφού εντόπισε τις ευθύνες κι εκείνος στην κυβέρνηση Σάντσεθ, παράλληλα «άδειασε» τον Μαθόν, φανερά προσπαθώντας να απαγκιστρωθεί από τις αδιάσειστες ευθύνες του «βαρόνου» του. Ζήτησε από τη Μαδρίτη να κηρύξει την περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης Κοντολογίς, να αφαιρέσει από τον Μαθόν, τον οποίο σχεδόν ανοικτά θεωρεί εξοφλημένο, τις όποιες πρωτοβουλίες. Που κι αυτές οι πρωτοβουλίες εξαρτώνται πλέον από την κεντρική κυβέρνηση, μιας και τα 136 σχέδια ύψους 31 δισεκ. ευρώ (περισσότερα κι από τον προϋπολογισμό της Περιφέρειας της Βαλένθιας) που προτείνει ο Μαθόν, θα προέλθουν κι αυτά από τη Μαδρίτη.
Την κατάσταση φυσικά εκμεταλλεύεται στο έπακρο το Vox και οι υπόλοιπες ακροδεξιές οργανώσεις, που έχουν επιδοθεί σε μία προπαγάνδα μίσους και παραπληροφόρησης, για να παραπλανήσουν τον κόσμο και να καρπωθούν την οργή του. Βέβαια, η πληροφοριακή τοξίνωση -όπως την χαρακτήρισε μετά την επίθεση που δέχθηκε ο βασιλιάς- ακουμπάει, τουλάχιστον στο πρόσωπό του, τη συσσωρευμένη απέχθεια του κόσμου (ιδίως του καταλανόφωνου, όπως και στη Βαλένθια) στον θεσμό της βασιλείας, που θεωρεί ξένο και πιστεύει πως το επίσημο καστιλιάνικο ισπανικό κράτος εξακολουθεί να υπερασπίζεται.
Ακόμη μία πτυχή για την αγανάκτηση του κόσμου στη Βαλένθια ήταν, πέρα από την ολιγωρία -σχεδόν αδιαφορία- της κυβέρνησης, η στάση των επιχειρηματιών, καθώς πολλοί προέταξαν τα συμφέροντά τους στη διάρκεια της πλημμύρας από την ασφάλεια των υπαλλήλων τους, μη φροντίζοντας να παραμείνουν εκείνοι στα σπίτια τους ή σε ασφαλείς χώρους (ενδεικτικές οι εικόνες από φορτηγό του σουπερμάρκετ Mercadona να παλεύει με την τύρβη των νερών). Ερωτηματικά και για την επόμενη ημέρα, καθώς υπήρξαν επιχειρήσεις που δεν επέτρεψαν σε υπαλλήλους τους να μη μεταβούν στις δουλειές τους μετά την καταστροφή, διακινδυνεύοντας επιπλέον τη ζωή τους. Κάτι που προκάλεσε την αυστηρή προειδοποίηση της Γιολάνδας Ντίαθ, υπουργού Εργασίας κι επικεφαλής του Sumar.
Η ίδια η Generalitat του Μαθόν είναι τόσο μουδιασμένη κι απροετοίμαστη , που τόσες μέρες μετά την πλημμύρα δεν έχει εκπονήσει σχέδιο για τον καθαρισμό των κατεστραμμένων σχολείων και τη μεταφορά των μαθητών από 22 κατεστραμμένες κοινότητες σε άλλες μονάδες. Το μόνο που «προσφέρει» είναι η δυνατότητα οι οικογένειας ιδία βουλήσει να εγγράψουν τα παιδιά τους σε σχολεία που επιθυμούν! Και χωρίς το Govern να τους εξασφαλίζει μέσα μεταφοράς σε αυτά! Η κατάσταση αυτή έχει εξοργίσει τους εκπαιδευτικούς και φυσικά ούτε λόγος για ψυχολογική υποστήριξη, που τούτη τη στιγμή πολλά παιδιά χρειάζονται έχοντας χάσει τα σπίτια ή δικούς τους κάτω από τη λάσπη. Και σε αυτό το μέτωπο της ψυχολογικής σταθερότητας, η κυβέρνηση Μαθόν τα έχει αφήσει όλα στην καλή προαίρεση των εθελοντών, όπως συνέβη στη Βαλένθια με ομάδα ψυχολόγων, που ανέλαβαν το έργο αυτό.
Εν γένει, το κύμα εθελοντών διέσωσε την εικόνα της εγκατάλειψης και την έλλειψη συντονισμού ανάμεσα στις κρατικές και τοπικές υπηρεσίες. Και πλέον η περιφέρεια έχει να αντιμετωπίσει το μεγάλο πρόβλημα της ποιότητας του νερού, που απειλεί άμεσα την επιβίωση του τοπικού πληθυσμού και απαιτούνται άμεσα έργα κι επενδύσεις.
«Όμηρος» της Δεξιάς ο Πέδρο Σάντσεθ
Μόνο που στην ανείπωτη τούτη φυσική καταστροφή, με τις απώλειες ανθρώπων και τις τεράστιες υλικές ζημιές στη Βαλένθια, τεκμηριώθηκε για μία φορά ακόμη το πόσο η κυβέρνηση του Σοσιαλιστή Πέδρο Σάντσεθ είναι όμηρος της δεξιάς και ο έλεγχος που ασκεί στη λειτουργία του κράτους σε περιφερειακό επίπεδο. Και τούτο γιατί, οι τοπικές κυβερνήσεις ΡΡ- Vox και η ατζέντα τους δεν περιλαμβάνει την ενίσχυση μέτρων με κοινωνικό πρόσημο και κυριώτερα με την προστασία των αδύναμων οικονομικά στρωμάτων και του περιβάλλοντος. Μάλιστα η αντιπεριβαλλοντική τους ατζέντα επεκτείνεται και στην κατάργηση της ειδικής φορολογίας στα υπερκέρδη των ενεργειακών επιχειρήσεων, τα έσοδα από την οποία διοχετεύονται σε προγράμματα κοινωνικής προστασίας και στέγασης.
Η εξάρτηση της επισφαλούς κοινοβουλευτικά κυβέρνησης του Πέδρο Σάντσεθ υπέστη άλλη μια πλαγιοκόπηση από τις δεξιές εθνικιστικές παρατάξεις, που υποτίθεται την στηρίζουν. Η Κυβέρνηση Σάντσεθ αναγκάσθηκε πρόσφατα να κάνει υποχωρήσεις στα δεξιά εθνικιστικά κόμματα των Βάσκων PNV και των Καταλανών Junts και να βρει μια σολομώντεια λύση, προκειμένου να διατηρήσει τον ειδικό φόρο στις τράπεζες, συμφωνώντας να καταργηθεί ο αντίστοιχος στις ενεργειακές εταιρείες.
Όμως η δεινή θέση της κυβέρνησης, που υπό την πίεση των Junts ακόμη δεν έχει καταφέρει να εγκρίνει τον προϋπολογισμό, και η τεράστια εκστρατεία παραπληροφόρησης που έχουν εξαπολύσει οι ενεργειακοί κολοσσοί την ανάγκασε να αναθεωρήσει μια απόφαση που είχε χαρακτηρισθεί εμβληματική και αξία προς μίμηση και σε άλλα κράτη της Ε.Ε..
Το PSOE ενώπιον του ενδεχομένου να καταρρεύσει η κυβέρνηση, εάν δεν εξασφαλίζει την κοινοβουλευτική στήριξη των εθνικιστών, φαίνεται να έχει παραιτηθεί. Η συμφωνία με τον Junts και το PNV, που έχουν ευθυγραμμιστεί κυρίως με τον εθνικό γίγαντα Repsol, έχει προκαλέσει την αντίδραση του αριστερού κυβερνητικού εταίρου Sumar, που κατέθεσε δικές του τροπολογίες στη Βουλή, ώστε να συμπεριληφθούν και οι ενεργειακές εταιρείες στη νομοθέτηση του φόρου. Άλλωστε, οι κολοσσοί, όπως η Repsol, η Iberdrola, η Endesa, η Banco Santander, η BBVA ή η Caixabank σημειώνουν τόσο υψηλά κέρδη που η φορολογία δεν προκαλεί ζημία στους ισολογισμούς τους.
Η Ισπανία κινδυνεύει να στερηθεί αφ’ ενός κρίσιμων πόρων για να ασκήσει κοινωνική πολιτική κι αφ’ ετέρου από πρωτοπόρος να εγκαταλείπει ένα μέτρο που πλέον ακόμη και το ΔΝΤ ή ακόμη κι η G-20 (στην τελευταία συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών και κεντρικών τραπεζιτών της) υποστηρίζει «διαρθρωτικές δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις» που αυξάνουν τους φόρους στους πλουσιότερους και καταργούν τις επιδοτήσεις για τις εταιρείες.
Επιπλέον, η Ισπανία βρίσκεται αντιμέτωπη και με την προσφυγή που της αύξησε η ΕΕ για την επιβολή ελάχιστου εταιρικού φόρου 15% στις μεγάλες πολυεθνικές. Η κυβέρνηση ενέκρινε αυτό το μέτρο τον Ιούνιο, παρ’ ότι δέχθηκε προειδοποίηση από τις Βρυξέλλες, με τη νομοθεσία να βρίσκεται σε διαβούλευση. Ωστόσο, σε μία εποχή που -όχι μόνον για τη Βαλένθια- το ισπανικό κράτος βρίσκεται σε ανάγκη για πόρους, οι αντιξοότητες που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση, ενδέχεται να την οδηγήσουν σε ακόμη μία οπισθοχώρηση, που στο τέλος θα της στοιχίσει.
