Η Γερμανία, η οποία -επί μακρόν- χαιρετίστηκε ως η οικονομική ατμομηχανή της Ευρώπης και πυλώνας πολιτικής σταθερότητας, βρίσκεται αντιμέτωπη -επί Μακρόν- με αντιστροφή της εξίσωσης. Ο συνδυασμός εσωτερικής πολιτικής αταξίας, οικονομικών αναταραχών και εξωτερικών γεωπολιτικών πιέσεων έχει φέρει τη χώρα σε μια κομβική στιγμή της μεταπολεμικής της ιστορίας.
Το πολιτικό τέλμα: «Κόκκινο» στον συνασπισμό φωτεινού σηματοδότη
Στο επίκεντρο της σημερινής πολιτικής αναταραχής της Γερμανίας βρίσκεται ο «συνασπισμός του φωτεινού σηματοδότη», που αποτελείται από τους Σοσιαλδημοκράτες (SPD), το Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (FDP) και το κόμμα των πολέμων, τους Πράσινους. Αυτός ο συνασπισμός, που σχηματίστηκε υπό τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς, έχει αμαυρωθεί από επίμονες εσωτερικές συγκρούσεις. Κάθε κόμμα δίνει προτεραιότητα στη δική του ατζέντα, οδηγώντας σε συχνές συγκρούσεις σχετικά με τις οικονομικές πολιτικές, τις κρατικές δαπάνες και τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις.
Η ένταση κορυφώθηκε με τον υπουργό Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ (FDP) να διαφωνεί με τον Σολτς για τη δημοσιονομική στρατηγική. Αυτή η αντιπαράθεση κορυφώθηκε με την αποχώρηση του FDP από τον συνασπισμό, προκαλώντας μια ψήφο εμπιστοσύνης που ορίστηκε για τον Ιανουάριο. Πολιτικοί αναλυτές προβλέπουν ευρέως ότι ο Σολτς θα χάσει την ψήφο, ανοίγοντας το δρόμο για γενικές εκλογές τον Μάρτιο του 2025. Το σενάριο αυτό εγείρει κρίσιμα, αν και μάλλον ρητορικά, ερωτήματα. Μπορούν τα κόμματα του συνασπισμού να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων ή η Γερμανία θα στραφεί σε εναλλακτική ηγεσία;
Το πλεονέκτημα του CDU/CSU-και τα όριά του
Η αντιπολιτευόμενη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) και το βαυαρικό αδελφό κόμμα της, η Χριστιανοκοινωνική Ένωση (CSU), με επικεφαλής τον Φρίντριχ Μερτς, εμφανίζονται σε καλή θέση για να επωφεληθούν από τις αποτυχίες της κυβέρνησης. Ιστορικά, οι Γερμανοί ψηφοφόροι έχουν επιστρέψει σε καθιερωμένα κόμματα όπως το CDU/CSU σε περιόδους κρίσης. Ωστόσο, η επιτυχία τους δεν είναι εγγυημένη. Το CDU/CSU φέρει επίσης ευθύνη για τις σημερινές προκλήσεις της Γερμανίας, δεδομένης της μακράς θητείας τους στην εξουσία υπό την Άνγκελα Μέρκελ.
Ο Μερτς έχει ασκήσει έντονη κριτική στον συνασπισμό, πιέζοντας για πρόωρες εκλογές και τονίζοντας την ανάγκη για δημοσιονομική πειθαρχία. Ωστόσο, ακόμη και μια νίκη της CDU/CSU δεν θα έλυνε αυτόματα τα βαθύτερα συστημικά ζητήματα της Γερμανίας.
Οικονομικά προβλήματα: Ενεργειακή κρίση και βιομηχανική παρακμή
Οι οικονομικές προκλήσεις της Γερμανίας αυξάνονται. Η πολεμική κίνηση κατά της Γερμανίας, δηλαδή το σαμποτάζ των αγωγών Nord Stream, διέκοψε μια ζωτικής σημασίας πηγή φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου. Οι Γερμανοί λένε πως οι αυτουργοί είναι κάτι ουκρανικές τράτες, όλο το σύμπαν κοιτάζει τον Μπάιντεν: μία ή άλλοι, οι Γερμανοί βραβεύουν τον δεύτερο και υποστηρίζουν τους πρώτους. Το υψηλό ενεργειακό κόστος επιδείνωσε τον πληθωρισμό, μείωσε τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα και προκάλεσε απεργίες των εργαζομένων υπό την ηγεσία ισχυρών συνδικάτων όπως το IG Metall. Οι παραδοσιακές βιομηχανίες, που κάποτε αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της γερμανικής οικονομίας, βρίσκονται αντιμέτωπες με την παρακμή λόγω του παγκόσμιου ανταγωνισμού και της μεταβαλλόμενης ενεργειακής δυναμικής.
Η εξάρτηση από ακριβές εισαγωγές ενέργειας από τις Ηνωμένες Πολιτείες και η φθίνουσα πρόσβαση σε προσιτό ρωσικό φυσικό αέριο έχουν αφήσει τη Γερμανία σε επισφαλή θέση. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι αυτή η εξάρτηση αναδεικνύει την ανάγκη για μεγαλύτερη οικονομική αυτοδυναμία.
Γεωπολιτικές πιέσεις: ΗΠΑ και Κίνα
Η γεωπολιτική θέση της Γερμανίας διαμορφωνόταν πάντοτε από τις σχέσεις της με τις μεγάλες δυνάμεις. Από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες άσκησαν σημαντική επιρροή στη γερμανική πολιτική. Αυτή η δυναμική αποκαλύπτεται ως απώλεια κυριαρχίας, ιδίως μετά τα σχόλια του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε το 2011, που υποδηλώνουν ότι η κυριαρχία της Γερμανίας έχει περιοριστεί από το 1945.
Εσχάτως, η Κίνα έχει αναδειχθεί τόσο ως οικονομικός εταίρος όσο και ως γεωπολιτική πρόκληση. Οι ισχυροί εμπορικοί δεσμοί της Γερμανίας με την Κίνα έρχονται σε αντίθεση με τις προσπάθειες υπό την ηγεσία των ΗΠΑ να αντιμετωπιστεί η επιρροή του Πεκίνου. Μια δεύτερη προεδρία Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσε να επιδεινώσει αυτή την ένταση. Η απρόβλεπτη εξωτερική πολιτική του Τραμπ και οι πιθανοί εμπορικοί πόλεμοι θα μπορούσαν να αφήσουν τη Γερμανία σε διασταυρούμενα πυρά, ιδίως δεδομένης της εξάρτησής της από τις κινεζικές αγορές.
Το σαμποτάζ του Nord Stream και η ευρύτερη ενεργειακή κρίση, δίπλα στον πόλεμο στην Ουκρανία, έχουν επίσης εκμηδενίσει τις σχέσεις της Γερμανίας με τη Ρωσία, και το τηλεφώνημα Σολτς σε Πούτιν συνεπάγεται σημαντική αλλαγή στάσης. Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η ενίσχυση των δεσμών με τη Ρωσία και την Κίνα θα μπορούσε να προσφέρει στη Γερμανία ένα αντίβαρο στην επιρροή των ΗΠΑ, αλλά αυτός ο δρόμος είναι γεμάτος με πολιτικούς και διπλωματικούς κινδύνους, αν υποθέσουμε ότι αποτελεί πρώτα πρώτα μια εφικτή επιλογή για μια χώρα με ζητήματα κυριαρχίας.
Η άνοδος της AfD και η απειλή της ριζοσπαστικής αλλαγής
Καθώς αυξάνεται η απογοήτευση από τα παραδοσιακά κόμματα, η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) έχει κερδίσει έδαφος, όπως και ο Σύνδεσμος Ζάρα Βάγκενκνεχτ. Αν και είναι απίθανο να κερδίσει άμεσα, οι πολιτικές της AfD -συμπεριλαμβανομένης της πιθανής εξόδου από το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε- αντιπροσωπεύουν μια ριζική απομάκρυνση από τη μεταπολεμική συναίνεση της Γερμανίας. Μια σημαντική εκλογική επικράτηση θα μπορούσε να αλλάξει το πολιτικό τοπίο και ενδεχομένως να οδηγήσει σε ευρύτερη αποσύνθεση της ΕΕ. Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο γερμανικός πολιτικός κανόνας «κανείς μας δεν συνεργάζεται με την AfD» θα δοκιμαστεί στην πράξη -κι αν όχι αύριο κιόλας, τότε μεθαύριο.
Η άνοδος του AfD υπογραμμίζει ένα αυξανόμενο συναίσθημα μεταξύ των Γερμανών για μεγαλύτερη αυτονομία και απόρριψη του status quo -ό,τι δηλαδή παγίως καταγγέλλεται ως «λαϊκισμός» από το ίδιο το status quo. Το κατά πόσον αυτό μεταφράζεται σε ουσιαστικές αλλαγές πολιτικής μένει να φανεί. Το παράδειγμα της Μελόνι δεν ξεχνιέται εύκολα, ενώ ο παραγκωνισμός του «ιδεολογικώς πλατφορμούχου» Μαξιμίλιαν Κραχ εντός της AfD μόνο ασήμαντος δεν είναι.
Το διακύβευμα για τη Γερμανία και την Ε.Ε.
Οι επιλογές που θα κάνει η Γερμανία τους επόμενους μήνες -και τα επόμενα χρόνια- θα έχουν εκτεταμένες επιπτώσεις. Μια νίκη του CDU/CSU μπορεί να προσφέρει μια προσωρινή ανάσα σε όσους ελπίζουν σε μη ανατροπή του status quo, αλλά δεν μας λέει τίποτα για τις αιτίες της εκτυλισσόμενης ανατροπής στο ευρύτερο πολιτικό σκηνικό. Εναλλακτικά, μια συνεχιζόμενη πτώση στην τρέχουσα πορεία θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για ριζικές αλλαγές, όπως μεσομακροπρόθεσμα μια κυβέρνηση του AfD με ό,τι αυτό συνεπάγεται ή μια αναπροσαρμογή των συμμαχιών της Γερμανίας.
Καθώς οι γεωπολιτικές εντάσεις αυξάνονται και η δυναμική της παγκόσμιας ισχύος μετατοπίζεται, η ικανότητα της Γερμανίας να προσαρμοστεί θα διαμορφώσει όχι μόνο το δικό της μέλλον αλλά και την πορεία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Διότι Ε.Ε. σήμαινε εν πολλοίς Γερμανία, τουλάχιστον στο οικονομικό πεδίο, και η τριπλή κρίση της χώρας αλλάζει την εξίσωση με τρόπους δυνητικά ραγδαίους.
