Όταν στις 30 Ιανουαρίου το Υπουργείο Υγείας της Ινδίας ανακοίνωνε πως το πρώτο κρούσμα Covid-19 είχε καταγραφεί στην πολιτεία της Κέραλα στα νότια της χώρας και αφορούσε φοιτητή της Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Βουχάν, υπήρχε έντονη ανησυχία για την εξάπλωση του ιού, δεδομένης της έλλειψης βασικών υποδομών, όπως η πρόσβαση σε υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης.
Κι όμως, όταν 15 μέρες ο υπουργός Οικονομικών της πολιτείας ανακοίνωνε (μέσω Twitter) πως ο φοιτητής μαζί με άλλους δύο νοσούντες συμφοιτητές του είχαν αναρρώσει πλήρως και γινόταν φανερό πως τα κρούσματα ακολουθούσαν μιαν αυξανόμενη, αλλά σταθερή πορεία, η Κέραλα, που σήμερα μετρά μόλις 345 προσβεβλημένους και 2 νεκρούς από τον ιό, βρέθηκε στο επίκεντρο της προσοχής τόσο για την επιτυχία της όσο και για τον τρόπο που αυτή είχε επιτευχθεί.
Οι παράγοντες της επιτυχίας
Το “μοντέλο της Κέραλα” είναι από παλιά καθιερωμένο στη βιβλιογραφία, ως ένα παράδειγμα επίτευξης υψηλών δεικτών ανθρώπινης ανάπτυξης σε μια περιοχή με περιορισμένους υλικούς πόρους, λόγω των πολιτικών επένδυσης στο ανθρώπινο δυναμικό και περιορισμού των ανισοτήτων. Η μακρόχρονη πολιτική κυριαρχία της Αριστεράς στην Κέραλα μετά την ανεξαρτητοποίηση της Ινδίας το 1947 προφανώς δεν είναι άσχετη.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η επιτυχία της νοτιοδυτικής ινδικής πολιτείας μπορεί να αποδοθεί στον συνδυασμό της έγκαιρης λήψης προληπτικών μέτρων με στόχο την ελεγχόμενη διασπορά του ιού στο πλαίσιο ενός οργανωμένου σχεδίου παρεμβάσεων, που περιλάμβανε την συνέργεια κυβέρνησης, οργανωμένων πολιτικών ομάδων και λαϊκών κινημάτων, την κάλυψη των οικονομικών και βιοτικών αναγκών των πολιτών και την αξιοποίηση ενός ευρέος φάσματος επικοινωνιακών μεθόδων, με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού.
Ως προς το σκέλος των περιοριστικών μέτρων απέναντι στην εξάπλωση του ιού η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Πιναράι Βιτζαγιάν κινήθηκε ταχύτατα. Ενεργώντας προληπτικά, η κυβέρνηση εφήρμοσε αρχικά στοχευμένη καραντίνα στον κύκλο των επαφών των ασθενών (μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου είχαν τεθεί σε καραντίνα 2431 άτομα) και φρόντισε για την μαζική διεξαγωγή διαγνωστικών τέστ στον πληθυσμό. Αν και στο σκέλος των περιοριστικών μέτρων η κυβέρνηση δεν δίστασε να λάβει αυστηρότερα μέτρα επιβάλλοντας λίγες μέρες αργότερα καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας, η απόφασή της να παραμείνει σταθερή στην τακτική της μαζικής εξέτασης του πληθυσμού φάνηκε να την δικαιώνει. Η Κέραλα σήμερα έχει διεξαγάγει τον υψηλότερο αριθμό τεστ στην Ινδία μέχρι τώρα, περίπου 12000.
Θα ήταν λάθος ωστόσο να θεωρηθεί πως η κυβέρνηση έμεινε μόνο στα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας και στην προτροπή για κοινωνική αποστασιοποίηση. Αντιθέτως, τα αναπόφευκτα μέτρα περιορισμού των μετακινήσεων αποτέλεσαν μέρος ενός λεπτομερούς σχεδίου που περιλάμβανε τέσσερις φάσεις και καταρτίσθηκε από 17μελή ομάδα ειδικών που κατέθεσαν τις προτάσεις τους στην τοπική κυβέρνηση.
Άδεια κτίρια επιτάχθηκαν για να χρησιμοποιηθούν ως κέντρα φροντίδας για τους ασθενείς από τον κορονοϊό. Επιπλέον, έγιναν προσλήψεις 276 γιατρών και δημιουργήθηκαν 18 επιτροπές που κάλυπταν όλη την πολιτεία σε έκταση και επιφορτίστηκαν με την διαρκή ενημέρωση αφενός του κοινού σχετικά με τις εξελίξεις και αφετέρου του Υπουργείου Υγείας σχετικά με την καταγραφή και ταυτοποίηση των νοσούντων και των επαφών τους.
Ως αποτέλεσμα και των τελευταίων ενεργειών, η Κέραλα έχει φτάσει να διαθέτει σήμερα, συνυπολογιζόμενων των κρατικών, ημικρατικών και ιδιωτικών μονάδων υγείας, περίπου 105 χιλιάδες κλίνες και 1800 μονάδες υγείας (από κέντρα πρωτοβάθμιας υγείας μέχρι νοσοκομεία). Χρήσιμο είναι επίσης να τονισθεί ότι η ετοιμότητα της απόκρισης απέναντι στην πανδημία οφείλεται εν μέρει και στην οδυνηρή για την Κέραλα εμπειρία του ιού Νίπα, ο οποίος έπληξε το 2018 την περιοχή, αφήνοντας πίσω του 17 νεκρούς, αλλά και μια πολύτιμη παρακαταθήκη ως προς την διαχείριση νέων επιδημιών που προκαλούνται από την επαφή του ανθρώπου με άγνωστα παθογόνα.
Φροντίδα υπήρξε επίσης και για τα ψυχικά προβλήματα που δημιουργεί η συνθήκη της φυσικής απομόνωσης, αφού η κυβέρνηση δημιούργησε τηλεφωνικά κέντρα με 241 ειδικούς ψυχικής υγείας που παρέχουν υπηρεσίες συμβουλευτικής. Ο ίδιος μάλιστα ο Πιναράι μίλησε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου για την ανάγκη η φυσική αποστασιοποίηση να συνοδεύεται από κοινωνική ενότητα.
Ακόμη ένα συστατικό της επιτυχίας για την πολιτεία υπήρξε η διασύνδεση της κυβέρνησης με πολιτικές οργανώσεις και κοινωνικά κινήματα. Το μεγαλύτερο από τα κόμματα του αριστερού συνασπισμού του Αριστερού Δημοκρατικού Μετώπου, το μαοϊκών καταβολών “Κομμουνιστικό Κόμμα της Ινδίας (Μαρξιστικό)”, εκ του οποίου προέρχονται ο πρωθυπουργός, η υπουργός Υγείας και η πλειοψηφία του υπουργικού συμβουλίου, έθεσε στην υπηρεσία των πολιτών εκτός του δημόσιου τομέα υγείας και ολόκληρο τον κομματικό μηχανισμό. Το τοπικό παράρτημα της Δημοκρατικής Νεανικής Ομοσπονδίας της Ινδίας που διατηρεί στενούς δεσμούς με το κυβερνών κόμμα κινητοποιήθηκε για την παραγωγή αντισηπτικών, ενώ τοπικοί αξιωματούχοι και ομάδες μελών οργάνωσαν επιτροπές έκτακτης ανάγκης και ομάδες μαζικού καθαρισμού και ενημέρωσης της κοινής γνώμης. Πιο συγκεκριμένα, μέλη του κόμματος καθάρισαν και απολύμαναν λεωφορεία και έφτιαξαν νιπτήρες σε στάσεις των μέσων μεταφοράς, ώστε οι επιβάτες να πλένουν τα χέρια και το πρόσωπά τους. Πέρα από την κινητοποίηση, όμως, του (με την αυστηρή έννοια του όρου) πολιτικοποιημένου κόσμου, και μέλη της γυναικείας συλλογικότητας “Ευημερία για την Οικογένεια”(Kudumbashree) διέθεσαν 306 μονάδες παραγωγής για την παραγωγή προστατευτικών μασκών, με αποτέλεσμα να προστεθούν 126000 μάσκες την ημέρα σε κυκλοφορία.
Η οικονομική στήριξη
Παράλληλα, μέτρα ελήφθησαν σε σχέση με την οικονομική διάσταση της κρίσης. Ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε την λήψη πακέτου ανακούφισης ύψους 270 εκατ. δολαρίων μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η αναβολή πληρωμών για τις υπηρεσίες ηλεκτρισμού και ύδρευσης, το πάγωμα της αποπληρωμής των χρεών, την προμήθεια σιταριού χωρίς επιβάρυνση, την παροχή δανείων με εγγύηση του δημοσίου.
Ο στόχος είναι διττός, αφού πέρα από την διασφάλιση της στήριξης των επιχειρήσεων και τον νοικοκυριών, επιδίωξη της πολιτικής ηγεσίας είναι πως το πακέτο οικονομικών μέτρων θα λειτουργήσει αποτρεπτικά και οι εργαζόμενοι δεν θα αγνοήσουν τα περιοριστικά μέτρα επιχειρώντας να συνεχίσουν τις δουλειές τους – ένας φόβος που ισχύει για το σύνολο μιας χώρας όπου περίπου το 80% των εργατών ζεί από το μεροκάματο του δρόμου και δίχως την παραμικρή ασφαλιστική κάλυψη. Δέον να σημειωθεί πως τροφή και στέγη δόθηκε και σε μετανάστες που έμειναν στην Κέραλα χωρίς δουλειά.
Στα τέλη Μαρτίου το πακέτο οικονομικής ανακούφισης αναπροσαρμόστηκε στα 2,6 δισ. δολάρια, για να περιλάβει την παροχή κατ’ οίκον προσχολικών γευμάτων και την επένδυση σε υποδομές υγείας.
Όσον αφορά το σκέλος της επικοινωνίας, οι αρχές της Κέραλα υιοθέτησαν μια προσέγγιση που στηρίχθηκε στην απεύθυνση σε πολλαπλά επίπεδα πληροφόρησης. Στις απευθείας εκκλήσεις της υπουργού Υγείας Κ.Κ. Σέιλάτζα από τηλεοράσεως και διαδικτύου για την ανάγκη της οικειοθελούς καραντίνας και του περιορισμού των μετακινήσεων, προστέθηκαν η ενημέρωση του τύπου και οι τηλεοπτικές καμπάνιες σε 3 γλώσσες (εκτός της Μαλαγιάλαμ που κυριαρχεί στην Κέραλα, στα Μπενγκάλι και Χίντι), ώστε να ενημερωθούν και οι περιοχές με μετανάστες. Ταυτόχρονα, δημοφιλείς ψηφιακές πλατφόρμες ενεργοποιήθηκαν για τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με τους κανόνες υγιεινής, την ανάγκη της κοινωνικής αποστασιοποίησης και την επικινδυνότητα του νέου ιού. Στο μήνυμα της κεντρικής κυβέρνησης δεν άργησα να προστεθούν κι οι αστυνομικές αρχές. Το Κέντρο Επικοινωνίας της Αστυνομίας της Κέραλα δημιούργησε ένα βίντεο με αστυνομικούς να χορεύουν στους ρυθμούς της μουσικής υπόκρουσης της πρόσφατης κινηματογραφικής επιτυχίας Ayyapanum Koshium, όσο επιδεικνύουν τον σωστό τρόπο πλυσίματος των χεριών. Ακολούθησε μάλιστα και δεύτερο βίντεο στο πλαίσιο της κυβερνητικής καμπάνιας με την πρωτοβουλία του τομέα κοινωνικών δικτύων της πολιτειακής Αστυνομίας, που προτρέπει στη χρήση αντισηπτικού και μασκών ως μέσα καταπολέμησης του (εικονοποιημένου στο μικρής διάρκειας σποτ) ιού.
Επιπλέον, στο πλαίσιο της προσπάθειας για την ευαισθητοποίηση του κοινού, οι επίσημες πλατφόρμες της τοπικής κυβέρνησης δεν δίστασαν να χρησιμοποιήσουν κάθε είδους μέσο κοινωνικής δικτύωσης από το Facebook και το Twitter έως το Instagram και το TikTok, ώστε να αναπαράγουν μιμίδια με το κεντρικό σλόγκαν “Σπάστε την αλυσίδα”, διευρύνοντας έτσι την εμβέλεια του μηνύματος και κάνοντας το αποτελεσματικότερο. Αναρτήθηκαν επίσης χάρτες με τις διαδρομές που ακολούθησαν όσοι μολύνθηκαν πριν ταυτοποιηθούν ως θετικοί, διευκολύνοντας όσους βρίσκονταν στην πορεία που ακολούθησαν οι ασθενείς να έρθουν σε επαφή με τους επαγγελματίες υγείας. Τέλος, στις προληπτικές προσπάθειες της Κέραλα για να ισιώσει η επιδημική καμπύλη θα πρέπει κανείς να συμπεριλάβει την αναπαραγωγή από πλευράς μέσων ενημέρωσης σε καθημερινή σχεδόν βάση των εμπειριών ανθρώπων που ολοκλήρωσαν την καραντίνα ή ανέρρωσαν πλήρως, στη λογική της ενθάρρυνσης των υπόλοιπων πολιτών.
Οι ανησυχίες των επόμενων ημερών
Παρά την επιτυχημένη ως τώρα πορεία που δείχνει πως η Κέραλα έχει καταφέρει να τιθασεύσει τον κορονοϊό υπάρχει ακόμη ανησυχία, ειδικά για τις βόρειες περιοχές της πολιτείας, όπου εντοπίζονται νέα κρούσματα σε πόλεις σαν την Κανούρ και την Κάσαραγκόντ. Το δεδομένο που εντείνει τον φόβο ενός δεύτερου κύματος εξάπλωσης του ιού είναι ότι παρά τον χαμηλό αριθμό νέων κρουσμάτων, παρατηρείται η τάση τα νέα περιστατικά να αφορούν ντόπιους παρά ξένους, αντιστρέφοντας έτσι την επιδημιολογική ροπή που ήθελε την πλειονότητα τους να αφορούν μέχρι πρόσφατα ανθρώπους που είχαν μολυνθεί έξω από την Κέραλα. Είναι χαρακτηριστικό πως έως την περασμένη Πέμπτη από τα 345 κρούσματα τα 245 προέρχονταν εκτός της πολιτείας, γεγονός που ανατράπηκε, όταν από τις 12 νέες περιπτώσεις οι 11 προσβλήθηκαν από τον ιό από άμεση επαφή εντός της πολιτείας.
Ακόμη ένας φόβος είναι η καθυστέρηση των δοκιμαστικών κιτ με “γρήγορα” διαγνωστικά τεστ τα οποία αναμένεται να φτάσουν την 13η Απριλίου από τη Σιγκαπούρη, πέντε ημέρες μετά την αρχική ημερομηνία της συμπεφωνημένης παραλαβής.
Παρόλα αυτά, η Κέραλα και η κυβέρνησή της μπορεί να υπερηφανεύεται πως αποτελεί σημείο αναφοράς σε εγχώρια και παγκόσμια κλίμακα για την αντιμετώπιση της νόσου και των συνεπειών της.
Την ίδια στιγμή, η κεντρική κυβέρνηση του Δελχί και προσωπικά ο πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι δέχεται ισχυρές επικρίσεις, τόσο για την καθυστέρηση την οποία επέδειξε στην λήψη μέτρων όσο και για την έλλειψη μέριμνας όσον αφορά τους φτωχότερους πολίτες, ενώ το πακέτο ύψους μόλις 22 δισ. δολαρίων θεωρείται σταγόνα στον ωκεανό μιας οικονομίας 1,3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων.
Ήδη η συζήτηση έχει ανοίξει για την ικανότητα του κυβερνώντος εθνικιστικού κόμματος Μπαρατίγια Τζανάτα να ανταπεξέλθει σε ικανοποιητικό βαθμό στις προκλήσεις της έκτακτης περίστασης της πανδημίας, σε γλαφυρή αντίθεση με την προνοητικότητα των κομμουνιστών της νοτιοδυτικής πολιτείας που βλέπει τον Ινδικό Ωκεανό.
Μένει να δούμε αν το σκωπτικό σχόλιο ορισμένων πως “η Κέραλα είναι η μόνη πολιτεία που νίκησε 3 ιούς, τον Νίπα, τον κορονοϊό και το Μπαρατίγια Τζανάτα” θα αντανακλά μετά το τέλος της μάχης με τον θανατηφόρο ιό και την αρχή μιας άλλης με την οικονομική επιβίωση μια μετατόπιση της ινδικής κοινωνίας και σε πολιτικό επίπεδο.
