Είναι, από μια πλευρά, πηγή μεγάλης χαράς να γράφει κανείς για το 1821 σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς, παρόλο που η Επανάσταση δεν έχει μόνο φωτεινές, αλλά και πολλές απελπιστικές στιγμές και πτυχές, των οποίων άλλωστε έπεσαν θύματα οι λαμπρότεροι επαναστάτες. Και αν ορθά ο Νίκος Σβορώνος ορίζει το ελληνικό έθνος ως “αντιστασιακό”, δεν σημαίνει ότι δεν ξέρουμε όλοι μας, είτε θέλουμε, είτε δεν θέλουμε να τα αναγνωρίσουμε, και τα μεγάλα αποθέματα εγωπάθειας, ιδιοτέλειας, μικροπρέπειας και διπλοπροσωπίας που μπορούμε, ως κατεξοχήν μάλιστα εμπορικός λαός, να αναπτύξουμε. Και εξαιτίας των οποίων παραμένει διαχρονικά επίκαιρη η φράση του Σολωμού “λαέ μου ευκολόπιστε και πάντα προδομένε”.
Είναι όμως και πηγή πολύ μεγάλης λύπης να γράφουμε για τα κατορθώματα του παρελθόντος, σε μια στιγμή που διερωτάται κανείς μήπως οι σημαίες θάπρεπε να κυματίζουν μεσίστιες, με τόσους ανθρώπους να χαροπαλεύουν ακόμα και σε ράντζα νοσοκομείων, αλλά για το ΕΣΥ, για την ελευθερία και τη χώρα και την αξιπρέπειά μας που έχουμε χάσει.
Και έχουν άραγε νόημα αυτές οι πανάκριβες παρελάσεις, που παρακολουθούν οι πρίγκηπες της Βρετανίας, χιλιάδες αστυνομικοί και drones, όχι όμως ο λαός του οποίου οι πρόγονοι έκαναν την Επανάσταση – και την έκαναν υπερνικώντας την αντίσταση των κοτζαμπάσηδων που διαφέντευαν τότε, όπως και σήμερα, τον τόπο για λογαριασμό των ξένων;
Με τι ψυχή να μιλήσεις για τα κατορθώματα του παρελθόντος όταν ακούς τους ανθρωπόμορφους που μας διοικούν (τόσο ανοιχτοχέρηδες με τα λεφτά του ελληνικού λαού), να σου λένε ότι δεν πειράζει που περιμένουν οι άνθρωποι διασωληνωμένοι να μπούνε, αν προκάνουν, στις εντατικές;
Κάποτε, οι πλούσιοι αυτής της χώρας έβγαζαν έναν Αρσάκη, έναν Βαρβάκη, έναν Ζάππα, έναν Μαρασλή. Τώρα βγάζουν κλινικάρχες που δεν τους συγκινεί ούτε καν η πανούκλα που μας βρήκε, να προσφέρουν οι ίδιοι, με δική τους πρωτοβουλία, τα νοσοκομεία τους. Ονειρεύονται να χτίσουνε καζίνα στο χώμα της Παλλάδας. Πλοιοκτήτρια ήταν και η Μπουμπουλίνα. Αλλά όχι σαν τους εφοπλιστές μας, από τους πλουσιότερους στον κόσμο, που μιλάνε στα παιδιά τους αγγλικά και δεν ναυπήγησαν στα ελληνικά ναυπηγεία από το 2010, ούτε δέκα από τα χίλια καράβια που ναυπηγούνε κάθε χρόνο.
Κάποτε, εμείς οι Έλληνες, ρίξαμε μια Ιερά Συμμαχία που βασίλευε σε όλη την Ευρώπη, όπως και αργότερα, αντισταθήκαμε στον φασισμό περισσότερο από όλα τα ευρωπαϊκά κράτη. Τώρα δίνουμε απλόχερα τα χώματα του Κολοκοτρώνη και του Καραϊσκάκη στους νέους Σταυροφόρους, στη νέα Ιερά Συμμαχία, παρόλο που ξέρουμε πως, έτσι που το πάμε, θα μείνουμε χωρίς ούτε ένα φίλο (τους προδώσαμε άλλωστε σχεδόν όλους) ανά την υφήλιο. Απεβίωσε προ πολλού η υπερήφανη και ανεξάρτητη εξωτερική μας πολιτική και δεν της κάναμε ούτε καν μια αξιοπρεπή κηδεία. Ακόμα και οι βρυκόλακες της Ιστορίας μας αρχίζουν ξανά να ζωντανεύουν και ονειρεύονται πάλι να αρπάξουν το λάβαρο του έθνους, μιας λέξης που κατασκεύασαν οι Έλληνες, για να το ξευτελίσουν βάζοντάς το ξανά στην υπηρεσία των ξένων, πρόθυμοι συνεργάτες κάθε κατακτητή, Τούρκου, Γερμανού, Άγγλου και Αμερικανού.
Διακόσια χρόνια μετά το 1821, οι μανάδες δεν κρύβουν τα αγόρια τους να τα γλυτώσουν από το παιδομάζωμα, παρακαλάνε να τους τα πάρουν και να τα πάνε στα πέρατα της Οικουμένης. Λυπάμαι που το λέω, είθε να διαψευστώ, αλλά υπάρχει μεγάλος φόβος, όλα το δείχνουν, οι φετεινοί εορτασμοί να αποδειχτούν τραγική φάρσα πάνω στο κουφάρι του κράτους που μας κληροδότησαν οι επαναστάτες του ’21. Κάποτε όλη η πολιτισμένη ανθρωπότητα φώναζε “Είμαστε όλοι Έλληνες”, και το ’21 και αργότερα, τον καιρό της Εθνικής μας Αντίστασης, έως και με τους “Αγανακτισμένους” πρόσφατα. Τώρα μας λένε στα μούτρα μας ζητιάνους. Αν ζούμε κάτι σήμερα είναι το “αντι-1821”, μια πορεία εξαφάνισης όσων μας κληροδότησε το ’21 και οι γενηές που ακολούθησαν.
Ας είναι. Πάμε ακόμα μια φορά να δώσουμε τον αγώνα για την Αλήθεια μας, για τη μη Λήθη, για να μη ξεχνάμε τα σπουδαία και σημαντικά. Μόνο πάνω στην Αλήθεια μπορεί να υπάρξει η Ελπίδα.
Παιδί της Γαλλικής Επανάστασης και καταλύτης για τη συνέχειά της
Αστραπή στην ευρωπαϊκή νύχτα της Ιεράς Συμμαχίας, η ελληνική επανάσταση του 1821 δεν υπήρξε μεμονωμένο γεγονός. Υπήρξε η ίδια το “παιδί” της μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης και του Διαφωτισμού. Αν τα ιδανικά της Αθηναϊκής Δημοκρατίας ενέπνευσαν τους Γάλλους επαναστάτες, έτσι και οι ιδέες του Ροβεσπιέρου και των Ιακωβίνων, το ιδεώδες της “Ελευθερίας, Ισότητας, Αδελφότητας” ενέπνευσαν τον Ρήγα, τον συγγραφέα της “Ελληνικής Νομαρχίας”, τις πρώτες συντακτικές συνελεύσεις των επαναστατημένων Ελλήνων.
Αλλά και η Ελληνική Επανάσταση με τη σειρά της έπαιξε πολύ μεγάλο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο ρόλο. Υπήρξε καταλύτης του κινήματος των Δεκεμβριστών στη Ρωσία, που εγκαινίασε τον χρυσό ρωσικό αιώνα, του Ντοστογιέφκσι, του Μεντελέεφ, τον Τσερνισέφσκι, αλλά και της Ναρόντναγια Βόλια, οδηγώντας τελικά στην ανατροπή των Τσάρων με τις επαναστάσεις του 1905 και του 1917.
Η Ελληνική Επανάσταση του ’21 υπήρξε συγκοινωνούν δοχείο με το ιταλικό Risorgimento, που γεννιέται την ίδια εποχή, αλλά και ευνόησε το ξέσπασμα των Γαλλικών Επαναστάσεων του 1830 και του 1848, σε μια πορεία που φτάνει μέχρι την Κομμούνα του Παρισιού.
Παρά το σχετικά μικρό μέγεθος της Ελλάδας, η Επανάσταση του ’21 απέβη έτσι ένας πολύ σημαντικός κρίκος σε όλη την αλυσίδα των αγώνων των ευρωπαϊκών, σταδιακά και των μη ευρωπαϊκών λαών, για την ελευθερία τους σε ένα νήμα που αργότερα θα περιλάβει τον αγώνα κατά του φασισμού και της αποικιοκρατίας, όπου και πάλι θα πρωταγωνιστήσουν οι Έλληνες με την Εθνική Αντίσταση και με την κυπριακή επανάσταση του 1955-59.
Για αυτό άλλωστε ο Σέλεϊ και ο Μπάιρον, ο Βικτόρ Ουγκώ και ο Ευγένιος Ντελακρουά, ο Πούσκιν και οι Δεκεμβριστές, όλοι οι προοδευτικοί διανοούμενοι, οι ποιητές και οι καλλιτέχνες του τότε κόσμου φωνάζουν με μια φωνή: “Είμαστε όλοι Έλληνες”.
Το φάντασμα της Αθήνας
O λόγος που συνέβη αυτό είναι διπλός. Τη στιγμή που η φλόγα της Γαλλικής Επανάστασης φαινόταν να έχει σβήσει οριστικά, με την ήττα του Ναπολέοντα και τη σύμπηξη της Ιεράς Συμμαχίας, τη στιγμή που ο Μέτερνιχ είχε πιστέψει ότι επιτέλους είχε συντρίψει οριστικά τις “ανατρεπτικές” ιδέες των Γάλλων επαναστατών για “Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα” και είχε επιβάλλει για πάντα την “τάξη” του σε όλη την Ευρώπη, ο λαός μιας μικρής χώρας, στις πιο αντίξοες διεθνείς συνθήκες, αφού η Γαλλία είχε ηττηθεί και η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν είχε ακόμα εξασθενήσει, ξεσηκωνόταν και πραγματοποιούσε το θαύμα, ξαναδίνοντας θάρρος και ελπίδα σε όλους τους ελεύθερους ανθρώπους.
Και δεν το έκανε ένας οποιοσδήποτε λαός. Το έκαναν οι (μακρινοί έστω) απόγονοι του Περικλή και της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, αυτοί που μιλούσαν την ίδια γλώσσα στην εξέλιξή της με τους Αρχαίους και κατοικούσαν τα ίδια χώματα με αυτούς, που μπορούσαν με κάθε δικαίωμα να διεκδικήσουν την ιδιότητα των νομίμων κληρονόμων του πολιτισμού της Αρχαίας Ελλάδας, που ενέπνευσε την Αναγέννηση, τον Διαφωτισμό και τον Ροβεσπιέρο στην ομιλία του για την καθιέρωση της εορτής του Υπέρτατου Όντος. Αλλά και αντίστροφα, τασσόμενοι στο πλευρό της παγκόσμιας Επανάστασης, οι Έλληνες επικύρωναν με την πράξη τους τη χρήση της ακτινοβολίας του ελληνικού πολιτισμού από τους δημοκράτες και επαναστάτες της Ευρώπης και της Ρωσίας.
“Είμαστε όλοι Έλληνες. Οι νόμοι μας, η λογοτεχνία μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας έχουν στην Ελλάδα όλες τους τις ρίζες”, γράφει ο Σέλεϊ και προσθέτει: “Αν δεν υπήρχε η Ελλάδα θά’μασταν ακόμα άγριοι και ειδωλολάτρες”. Οι Γερμανοί Ρομαντικοί τρέχουν να πολεμήσουν στην Ελλάδα. Στη Ρωσία, ο Πούσκιν και οι προοδευτικοί αξιωματικοί πιέζουν τον Τσάρο να ενισχύσει στρατιωτικά τους Έλληνες και το ότι δεν το πράττει είναι ένας από τους λόγους που τους οδηγεί στο κίνημα του 1825.
Σημειωτέον ότι είναι για αυτό τον λόγο μεταξύ άλλων, που μια μεγάλη μερίδα του δυτικού κατεστημένου διαπνεόταν και διαπνέεται πάντα από ασίγαστο μίσος για τους Έλληνες και το δείχνει στην πρώτη ευκαιρία μέχρι τις μέρες μας. (Το αποδεικνύουν τα σαδιστικά πρωτοσέλιδα του γερμανικού τύπου το 2009-10 και πολλά άλλα περιστατικά, το αποδεικνύουν και τα Μνημόνια και οι Δανειακές). Αυτό εξηγεί και τη λύσσα του Φαλμεράιερ να αποδείξει τη μη φυλετική συνέχεια των Νεοελλήνων με τους αρχαίους Έλληνες.
Αλλά βέβαια η Ελληνική Επανάσταση δεν έπεσε από τον ουρανό. Προέκυψε από το πάντρεμα αφενός του νεώτερου ελληνικού εθνικού σχεδίου, που αρχίζει να σχηματίζεται ήδη στο ύστερο Βυζάντιο, και συντηρείται με την άμεση και έμμεση αντίσταση στους Οθωμανούς καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, αφετέρου με τις ιδέες που διέδωσε και το κλίμα που δημιούργησε η Γαλλική Επανάσταση, στις συνθήκες της σχετικής εξασθένησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της ανάπτυξης των δυτικών εμπορικών κυκλωμάτων στις ελληνικές θάλασσες και με τη συμμετοχή Ελλήνων ναυτικών και εμπόρων. Για να ειπωθεί το “είμαστε όλοι Έλληνες”, έπρεπε να μεσολαβήσει το “Έλληνες εσμέν” του Πλήθωνος. Αλλά για αυτά σε επόμενο άρθρο μας.
