Σοβαρά ζητήματα εγκυρότητας της σύμβασης δωρεάς που έχει υπογράψει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη με το Ίδρυμα Ωνάση και την ελεγχόμενη από αυτό εταιρεία ΑΡΙΟΝΑ ΕΛΛΑΣ ΑΕ για την υλοποίηση των έργων που εκτελούνται στην Ακρόπολη της Αθήνας προκύπτουν από την πρώτη ανάγνωση της απάντησης και των συνοδευτικών σε αυτήν εγγράφων που υποχρεώθηκε να δώσει στην Βουλή η υπουργός.
Συγκεκριμένα, η υπουργός Πολιτισμού υποχρεώθηκε στις 31 Μαρτίου 2021 να απαντήσει εγγράφως σε ερώτηση που είχαν καταθέσει σχετικά 38 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ στις 18 Φεβρουαρίου 2021 , συνοδεύοντας την απάντησή της με ένα σώμα εγγράφων 127 συνολικά σελίδων που φέρνουμε σήμερα στη δημοσιότητα.
Ας σημειωθεί, πάντως πως από το ογκώδες αυτό υλικό απουσιάζουν, για άγνωστους λόγους, σημαντικά τμήματα όπως λ.χ. τα αναφερόμενα στη σύμβαση ως Παραρτήματα “Δ1 – Σύμβαση προμήθειας Ανελκυστήρα Πλαγιάς” και “Δ2 – Οικονομική Προσφορά Φωτισμού Ακρόπολης” και κυρίως η αναφερόμενη ως “πρώτη πρόσθετη πράξη” της Σύμβασης Δωρεάς που φέρεται να έχει συνομολογηθεί στις 10 Ιουλίου 2020, η οποία προσθέτει οικονομικό αντικείμενο ύψους 600.000 ευρώ και πιθανότατα αφορά τις τσιμεντωστρώσεις του Βράχου.
Το πρώτο εξαιρετικά σοβαρό θέμα που χρειάζεται να επισημανθεί είναι πως η υπουργός Πολιτισμού διατείνεται, στην απάντησή της, πως δεν υπήρχε δήθεν υποχρέωση να αναρτηθεί η συγκεκριμένη σύμβαση στην “Διαύγεια”, διότι υποτίθεται πως “οι Συμβάσεις Δωρεάς που συνάπτονται με βάση το ν. 4182/2013 εξαιρούνται της υποχρέωσης ανάρτησης στη Διαύγεια”. Αν δεν πρόκειται για απόπειρα παραπλάνησης του κοινοβουλίου, πρόκειται σίγουρα για στρεβλή ανάγνωση του ίδιου του νόμου, καθώς οι διατάξεις που επικαλείται οι υπουργός δεν αφορούν τις Συμβάσεις Δωρεάς, αλλά μόνο τις επιμέρους συμβάσεις που συνάπτονται για την υλοποίηση της δωρεάς!
Και μόνο αυτό το σκέλος της απάντησης εκθέτει την υπουργό Πολιτισμού σοβαρά.
Οι συμβάσεις δωρεάς προφανώς και είναι δημόσιες συμβάσεις και, ως εκ τούτου υπόκεινται όχι μόνο στην υποχρέωση της δημοσίευσης (ανάρτηση στη “Διαύγεια”) αλλά και κύρωσής τους από τη Βουλή, με αντίστοιχη δημοσίευση της πράξης κύρωσης στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης.
Αντί λοιπόν να ακολουθηθεί η νόμιμη διαδικασία για την υπογραφή, την αποδοχή και την δημοσιοποίηση της Σύμβασης Δωρεάς με το Ίδρυμα Ωνάση, η πολιτική ηγεσία του υπουργείο Πολιτισμού επέλεξε μια τουλάχιστον “γκρίζα” διαδικασία μυστικότητας, που καθόρισε και τις επόμενες κινήσεις της. Για να εμφανίσει δε μια επίφαση νομιμότητας επικαλείται και προσκομίζει μια, τουλάχιστον παράδοξη και αυτή ως προς την νομιμότητά της, κοινή απόφαση του Γενικού Διευθυντή Δημόσιας Περιουσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Οικονομικών και της Γενικής Διευθύντριας Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού που φέρεται να έχει υπογραφεί στις 31 Μαρτίου 2020.
Το έγγραφο αυτό κάνει λόγο για “αποδοχή δωρεάς”, χωρίς καν να παραπέμπει στο συγκεκριμένο κείμενο-Σύμβαση Δωρεάς, ενώ παραπέμπει σε δύο γνωμοδοτήσεις του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, οι οποίες, ωστόσο δεν αφορούν την ίδια την Σύμβαση, αλλά μόνο εγκρίσεις μελετών (για τον ανελκυστήρα η από 19/02/2020 και για τον φωτισμό η από 18/3/2020). Η αποδοχή δωρεάς απαιτούσε, ασφαλώς, ξεχωριστή και διακριτή διαδικασία συζήτησης η οποία δεν προκύπτει να πραγματοποιήθηκε στο συγκεκριμένο Συμβούλιο ποτέ!
Πρόκειται, επομένως, για ένα εξόχως προβληματικό κείμενο που δεν προβλέπεται από καμία διάταξη και που επιχειρεί να υποκαταστήσει ενέργειες και πράξεις νομιμοποίησης και δημοσιοποίησης που δεν έγιναν. Ακόμη και έτσι, πάντως, το ίδιο αυτό παράδοξο έγγραφο φέρει την ένδειξη “Αναρητέα στο διαδίκτυο” (δηλαδή στην “Διαύγεια”), αλλά και την καταληκτική φράση “Περίληψη της παρούσης να δημοσιευτεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως”. Αμφότερα αυτά, ανάρτηση και δημοσίευση, δεν προκύπτει να έχουν υλοποιηθεί και σε κάθε περίπτωση, είναι απορίας άξιο γιατί η υπουργός δεν κατέθεσε την περίληψη όπως δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και την “αποδοχή δωρεάς” όπως αναρτήθηκε στη “Διαύγεια”, αλλά “Σχέδιο της απόφασης”.
Προχωρώντας στο ίδιο το κείμενο της από 28 Φεβρουαρίου 2020 Σύμβασης Δωρεάς, θα πρέπει να επισημάνουμε πως αυτό αναφέρεται αποκλειστικά και μόνο στην “(α) κατασκευή και λειτουργία ενός Ανελκυστήρα Πλαγιάς για την άνοδο των ατόμων με κινητικές δυσκολίες στην Ακρόπολη των Αθηνών και (β) την αποκατάσταση του φωτισμού του βράχου της Ακρόπολης των Αθηνών και των μνημείων που βρίσκονται σε αυτόν”. Δεν έχει καμιά απολύτως αναφορά σε διαστρώσεις επιφανειών ή άλλες διαμορφώσεις επί του Βράχου. Προβλέπει μάλιστα ρητά πως “η οικονομική υποχρέωση του Ιδρύματος περιορίζεται και εξαντλείται στην καταβολή του ποσού του άρθρου 2.2. (δηλ. 1.700.000 ευρώ) μη επιδεχόμενου οιασδήποτε αναπροσαρμογής ή επαύξησης” (2.4) και πως “δεν θα ζητηθεί από το Ίδρυμα ή τον Φορέα Υλοποίησης να δαπανηθεί μέρος του προϋπολογισμού για την υποστήριξη άλλων δράσεων πέραν της αναφερόμενης στο παρόν”.
Παρόλα αυτά, φέρεται να υπάρχει μια πρώτη τροποποίηση της Σύμβασης με πράξη που υπογράφηκε στις 10 Ιουλίου 2020 “προκειμένου να ενταχθούν στο Έργο, όπως αυτό ορίζεται, επιπρόσθετες εργασίες και να συμπεριληφθεί στο αντικείμενο της Δωρεάς επιπρόσθετο ποσό εξακοσίων χιλιάδων Ευρώ (600.000)”. Το ασαφές αυτό χωρίο προέρχεται από την “Δεύτερη Πρόσθετη Πράξη – Τροποποίηση” της Σύμβασης Δωρεάς. Το ακριβές περιεχόμενο της πρώτης αυτής τροποποίησης παραμένει άγνωστο, καθώς όπως σημειώσαμε η υπουργός Πολιτισμού δεν συμπεριέλαβε το κείμενό της στο σώμα των εγγράφων που συνοδεύουν την απάντησή της.
Η “Δεύτερη Πράξη Τροποποίησης” φέρει ημερομηνία 22 Μαρτίου 2021, δηλαδή μεταγενέστερη τόσο της υλοποίησης σειράς εργασιών όσο και της δημοσιοποίησης πολλών στοιχείων από την δημοσιογραφική έρευνα και τις δημόσιες καταγγελίες, μεταξύ άλλων όσων έχει φέρει ως τώρα στο φως το Κοσμοδρόμιο, αλλά και εκείνων που αναφέρθηκαν στη διαδικτυακή εκδήλωση που διοργανώθηκε από το Culture Through Politics την Τετάρτη 17 Μαρτίου 2021, με θέμα: “Αμφιλεγόμενες παρεμβάσεις στην Ακρόπολη. Μια δημόσια συζήτηση δίχως φόβο και πάθος”.
Στο κείμενο αυτό για πρώτη φορά γίνεται αναφορά σε “διαμόρφωση διαδρομών ΑΜΕΑ” που έχουν ήδη εκτελεστεί, ενώ σημειώνεται πως “προέκυψε η ανάγκη μεταξύ άλλων να πραγματοποιηθούν και εργασίες που αφορούν τη διευθέτηση των ομβρίων στο βράχο της Ακρόπολης, μέχρι το σημείο που οδεύονται εκτός του βράχο της Ακρόπολης κλπ”.
Πότε προέκυψε αυτή η ανάγκη, όταν ακόμη και οι όροι της εγκριτικής απόφασης για τις διαστρώσεις της επιφάνειας του βράχου προέβλεπαν πως τα σχετικά με τη διευθέτηση των ομβρίων υδάτων έπρεπε να έχουν προηγηθεί των διαστρώσεων;
Το σημαντικότερο, ωστόσο, ζήτημα που προκύπτει από την πρώτη ανάγνωση του κειμένου της “Δεύτερης Πράξης Τροποποίησης” είναι πως στη Σύμβαση Δωρεάς με το Ίδρυμα Ωνάση προστίθεται και νέο αντικείμενο, τόσο φυσικό και οικονομικό, ύψους 900.000 ευρώ, ενώ η “Τροποποίηση” στην πραγματικότητα έρχεται να νομιμοποιήσει εκ των υστέρων μια σειρά από εργασίες που έχουν ήδη υλοποιηθεί, αλλά και συμβάσεις που έχει ήδη υπογράψει η ΑΡΙΟΝΑ ΑΕ με επιμέρους εργολήπτριες εταιρείες, χωρίς να υπάρχει καμιά νομιμοποιητική βάση προς τούτο!
Και οι δύο πράξεις τροποποίησης, τόσο εκείνη της 7ης Ιουλίου 2020 όσο και η τελευταία της 22ας Μαρτίου 2021, στην πραγματικότητα είναι νέες συμβάσεις που προβλέπουν άλλα αντικείμενα από την αρχική και έχουν άλλους προϋπολογισμούς. Ως εκ τούτου, και με δεδομένο το σημείο που προαναφέρθηκε σχετικά με την ρητή πρόβλεψη της μη αναπροσαρμογής του αρχικού ποσού της δωρεάς, θα έπρεπε να υπογραφούν ως αυτοτελείς και ξεχωριστές συμβάσεις και όχι ως τροποποιήσεις της αρχικής. Ακόμη κι έτσι όμως, θα έπρεπε και αυτές να δημοσιοποιηθούν και να κυρωθούν από την Βουλή, διαδικασία που, όπως είδαμε δεν ακολουθήθηκε, παρά τις προβλέψεις του νόμου, ούτε στην αρχική σύμβαση.
Μάλιστα, στην περίπτωση των δύο τροποποιήσεων δεν τηρήθηκε ούτε καν η, έτσι κι αλλιώς προβληματικής νομιμότητας, διαδικασία που ακολουθήθηκε στην αρχική “αποδοχή δωρεάς”, με την απόφαση των δύο Γενικών Διευθυντών των συναρμόδιων Υπουργείων. Φυσικά ούτε και σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε συνεδρίαση του ΚΑΣ για αποδοχή ούτε ανάρτηση στη “Διαύγεια” ούτε ΦΕΚ ούτε τίποτα.
Τα προβλήματα νομιμότητας της όλης διαδικασίας δεν σταματούν εδώ. Για παράδειγμα, ενώ υποτίθεται πως η συγκεκριμένη Σύμβαση Δωρεάς διέπεται από της διατάξεις του άρθρου 3Α του Ν. 4182/2013, αυτές δεν τηρούνται. Ο νόμος προβλέπει πως για τις επιμέρους συμβάσεις για την υλοποίηση της δωρεάς, αυτές που στην περίπτωσή μας συνήψε με διάφορες εργολήπτριες και άλλες εταιρείες η ΑΡΙΟΝΑ ΕΛΛΑΣ ΑΕ, θα έπρεπε να έχει οριστεί ειδική επιτροπή που να υποδεικνύει τους οικονομικούς φορείς, να συντάσσει προδιαγραφές και να κάνει έρευνα αγοράς, να προσκομίζει τις προβλεπόμενες 3 προσφορές στον δωρητή, να υλοποιεί οικονομικές και λογιστικές πράξεις κλπ. Τίποτα από αυτά δεν συμβαίνει! Όλες αυτές τις ενέργειες τις υλοποιεί απευθείας ο Φορέας Υλοποίησης (ΑΡΙΟΝΑ ΕΛΛΑΣ ΑΕ), κατά παράβαση των σχετικών διατάξεων που διέπουν την ίδια τη Σύμβαση.
Στις σχετικές αναφορές, τόσο στην αρχική Σύμβαση όσο και στην δεύτερη τροποποίηση- επέκτασή της γίνεται σαφές πως τις δουλειές αυτές τις κάνει η ΑΡΙΟΝΑ ΕΛΛΑΣ ΑΕ, ενώ οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού είτε δίνουν απλώς τη σύμφωνη γνώμη τους είτε εγκρίνουν εκ των υστέρων.
Για το θέμα του αναβατορίου των ΑμεΑ, ειδικότερα, που ήταν και στο επίκεντρο του κυβερνητικού αφηγήματος για την Ακρόπολη ήδη πριν από τις εκλογές του Ιουλίου του 2020, αξίζει να σημειωθεί πως, όπως προκύπτει από τη σχετική ηλεκτρονική αλληλογραφία που προσκομίστηκε τώρα, οι προπαρασκευαστικές επαφές για την αντικατάσταση του παλαιού αναβατορίου για ΑμεΑ με νέο ανελκυστήρα είχαν ήδη δρομολογηθεί από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων πριν από την προκήρυξη των εκλογών. Μάλιστα, είχε ζητηθεί από την εταιρεία Marsepo Elevatori, την ίδια που προμήθευσε τελικά το νέο ασανσέρ, να καταθέσει την σχετική προς τούτο τεχνική της πρόταση με βάση συγκεκριμένες προδιαγραφές, τουλάχιστον από τις αρχές Ιουνίου 2019. Επομένως, οι αιτιάσεις της Λίνας Μενδώνη για το θέμα δεν ανταποκρίνονταν στη αλήθεια. Το μόνο στο φαίνεται πως στόχευαν ήταν, πέρα από την μικροκομματική εκμετάλλευση του θέματος, να εμπλέξει το Ίδρυμα Ωνάση σε μια εργασία που το υπουργείο και οι αρμόδιες υπηρεσίες του είχαν ήδη δρομολογήσει να κάνουν μόνες τους.
Επιπλέον, όπως προκύπτει από μια σειρά εγγράφων που αναφέρονται στην απάντηση Μενδώνη, οι εγκρίσεις των απαραίτητων μελετών για την τοποθέτηση του ανελκυστήρα εκδίδονταν μέχρι και τον Οκτώβριο του 2020: 16 Ιουνίου η αναθεωρημένη στατική μελέτης ως προς τις εκσκαφές, 7 Αυγούστου και 17 Σεπτεμβρίου η αναθεωρημένη στατική μελέτη του νέου ανελκυστήρα, η οποία αφορούσε στο φρεάτιο βάσης και στη μελέτη δυναμικής ανάλυσης, 24 Σεπτεμβρίου η αρχιτεκτονική μελέτη διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου περιοχής Περιπάτου και βάσης τοιχίου Μπαλάνου και θέσης άφιξης (πλατφόρμα) νέου ανελκυστήρα, 9η Οκτωβρίου η ηλεκτρομηχανολογικής μελέτης του συστήματος του υπό εγκατάσταση ανελκυστήρα. Επομένως, οι διαβεβαιώσεις της υπουργού πως το έργο θα παραδιδόταν τον Ιούνιο του 2020 ήταν εξ αρχής και σε γνώση της κενές περιεχομένου, αφού έπρεπε να προηγηθούν και να εγκριθούν όλες αυτές οι μελέτες, όπως άλλωστε ψευδείς ήταν και οι δηλώσεις της καθόλη την διάρκεια του περασμένου καλοκαιριού πως το έργο άργησε δήθεν λόγω των καθυστερήσεων του ιταλικού εργοστασίου στην παράδοση του ανελκυστήρα λόγω του κορονοϊού.
Ιδιαίτερη μνεία τέλος αξίζει να κάνουμε στο Άρθρο 9 της Σύμβασης Δωρεάς. Το μεταφέρουμε κατά λέξη: “Το Δημόσιο συμφωνεί ότι στην αρχή και την απόληξη της πλατφόρμας του Ανελκυστήρα Πλαγιάς και στην είσοδο των Προπυλαίων της Ακρόπολης δίπλα από την σχερτική επιγραφή που αφορά την χορηγία της Ε.Ε και του Ινστιτούτου Θερβάντες, θα μπει ειδική μαρμάρινη επιγραφή διαστάσεων ίσων προς τις δύο προαναφερόμενες (άλλως τουλάχιστον 70χ40 εκ.) που θα αναφέρει: “Ο Ανελυστήρας Πλαγιάς και ο Φωτισμός της Ακροπόλεως πραγματοποιήθηκαν με αποκλειστική χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση επί Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη (Ιούνιος 2020).”
Να λοιπόν ένας επαρκής λόγος για την επιμονή της Λίνας Μενδώνη να φέρει το Ίδρυμα Ωνάση στην Ακρόπολη, σε υποκατάσταση των υπηρεσιών του Υπουργείου, μέσα από μια σύμβαση που βρίθει παρατυπιών και της οποίας η νομιμότητα ελέγχεται στο σύνολό της: η ματαιοδοξία ενός προσώπου που θέλει να δει το όνομά του χαραγμένο σε μαρμάρινη πλάκα στην Ακρόπολη των Αθηνών…
Το Ίδρυμα Ωνάση και η Λίνα Μενδώνη θέλουν να δουν τα ονόματά τους εκεί που δεν υπάρχουν ούτε του Περικλή ούτε του Ικτίνου και του Καλλικράτη ούτε του Φειδία… Το λες και ύβρη…
