Για τρίτο Σαββατοκύριακο πραγματοποιούνται στη Γερμανία διαδηλώσεις ενάντια στα μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του κορονοϊού. Ένα ετερόκλητο πλήθος συμμετέχει σε αυτές: από πολίτες που ανησυχούν για την περιστολή ατομικών ελευθεριών, ανθρώπους που ασχολούνται με τον πνευματισμό, μέχρι συνωμοσιολόγους και βέβαια ακροδεξιούς.
Οι πιο μεγάλες διαδηλώσεις έχουν σημειωθεί στη Στουτγάρδη με συμμετοχή έως και πέντε χιλιάδων ανθρώπων, ενώ ανησυχία στη αρχές έχουν προκαλέσει περιστατικά βίας που οδήγησαν ακόμα και στο σοβαρό τραυματισμό διαδηλωτή το περασμένο Σάββατο. Η αστυνομία που ερευνά σχετικά με απόπειρα ανθρωποκτονίας καταλογίζει τη βία σε ακροαριστερούς και μέλη του αναρχοαυτόνομου χώρου, οι οποίοι, σύμφωνα πάντα με την αστυνομία, επιτίθενται, θεωρώντας ότι οι διαδηλώσεις είναι στην ουσία ακροδεξιές. Η παρουσία ακροδεξιών σε αυτές είναι πάντως εμφανής. Στο Μπράουνσβαϊκ για παράδειγμα, η διαδήλωση δηλώθηκε στις αρχές από μέλος μικρού ακροδεξιού κόμματος και παρά την απόφαση των τοπικών αρχών να την απαγορεύσουν για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, τα δικαστήρια την επέτρεψαν.
Στο Αμβούργο η συμμετοχή μέχρι τώρα δεν έχει υπάρξει ιδιαίτερα μεγάλη και η παρουσία ακροδεξιών δεν έχει υπάρξει τόση, ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε για έντονη παρουσία. Παρόλα αυτά αντιφασιστικές οργανώσεις έχουν προχωρήσει σε αντιδιαδηλώσεις, με την αστυνομία να καταφέρνει το στόχο του να μην υπάρχει απευθείας επαφή μεταξύ των αντιπάλων. Στο Βερολίνο διαδηλώνουν μερικές εκατοντάδες, δεν υπήρξε βία μέχρι τώρα, ενώ η συμμετοχή ακροδεξιών αποτελεί αντικείμενο διαφωνίας για τους υπόλοιπους διαδηλωτές, με τις γνώμες να διίστανται στο αν αυτοί πρέπει να γίνονται αποδεκτοί ή όχι. Πάντως το περασμένο Σάββατο εκεί ήταν και ο ιστορικός ηγέτης του ναζιστικού κόμματος NPD, Ούντο Φόικτ. Σε πολλές περιπτώσεις οι ακροδεξιοί και η AfD αναλαμβάνουν την διοργάνωση των διαδηλώσεων στις διάφορες πόλεις και συμμετέχουν ενεργά σε αυτές.
Μια από τις πιο προβεβλημένες μορφές του κινήματος ενάντια στα περιοριστικά μέτρα, ο vegan μάγειρας Αττίλα Χίλντμαν μίλησε στο Βερολίνο ενάντια στον Μπιλ Γκέιτς, τα τσιπάκια, τον ολοκληρωτικό έλεγχο. Γεννήθηκε στην Τουρκία, υιοθετήθηκε από Γερμανούς γονείς, προβλήθηκε πολύ από τα μέσα ενημέρωσης ως μάγειρας, εξέφρασε ήδη με την προσφυγική κρίση το 2015 ακροδεξιές απόψεις και τώρα είναι από τους πιο γνωστούς κήρυκες των θεωριών συνωμοσίας σχετικά με την πανδημία.
Πάντως μέχρι τώρα, και ενώ οι διαδηλωτές δεν τηρούν μέτρα ασφάλειας, δεν υπήρξε αύξηση κρουσμάτων λόγω των διαδηλώσεωνς όπως εκτιμούσαν κάποιοι πολιτικοί και επιδημιολόγοι. Παρόλα αυτά, π.χ. στο Βερολίνο, η αστυνομία επεμβαίνει και διαλύει ομάδες άνω των 50 ατόμων που συγκροτούνται στα πλαίσια των συγκεντρώσεων, ακριβώς για την τήρηση των κανόνων υγειονομικής ασφάλειας.
Το πολιτικό πρόβλημα της AfD
Το κόμμα στα δεξιά της Χριστιανοδημοκρατίας, η “Εναλλακτική για τη Γερμανία” (AfD) δεν δείχνει να μπορεί να αποκομίσει πολιτικά κέρδη από τις σχετικές με την πανδημία εξελίξεις. Οι συγκυρίες από τις αρχές του έτους έχουν οδηγήσει σε ένα πολλαπλό αδιέξοδο και είναι άγνωστο με ποιον τρόπο το κόμμα θα βγει από αυτό και εάν θα βρεθεί αυτός ο τρόπος.
Εν αντιθέσει με τις σχετικά δημοφιλείς θέσεις που εξέφραζε τα περασμένα χρόνια σχετικά με την κρίση χρέους σε χώρες της Ε.Ε. και σχετικά με το προσφυγικό, τώρα δεν έχει καταφέρει να πιάσει τον πλειοψηφικό παλμό της κοινωνίας, ούτε σε σχέση με την κλιματική κρίση, ούτε με την πανδημία. Σχετικά με την κλιματική κρίση, η άρνηση της ύπαρξής της αποξενώνει από την κοινή γνώμη, όταν η τελευταία βρίσκεται μπροστά σε γεγονότα, όπως η παρατεταμένη ξηρασία, η αισθητή από τον καθένα άνοδος της θερμοκρασίας, οι μεγάλες πυρκαγιές στην Αυστραλία και στη Νότια Αμερική, το ραγδαίο λιώσιμο των πάγων στους πόλους και τα ψηλά βουνά. Η Γερμανία εξάλλου είναι μια χώρα εξαρτημένη στον μέγιστο βαθμό από τις εισαγωγές υγρών καυσίμων και αποτελεί στρατηγικό αίτημα η αποδέσμευση από αυτήν την εξάρτηση. Έτσι η άρνηση της ύπαρξης της κλιματικής κρίσης από την AfD μιλάει μεν σε όσους ονειρεύονται έναν Γερμανό Τραμπ ή σε αυτούς που δεν είναι διατεθειμένοι να δεχτούν αλλαγές σε καθημερινές συνήθειές τους, αφήνει όμως απ’ έξω ένα πολύ μεγάλο κομμάτι των πολιτών που πραγματικά ανησυχούν για το περιβάλλον και την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Όμως και στο θέμα της πανδημίας, και ενώ η Γερμανία πλήττεται από τις συνέπειες του lockdown, δεν φαίνεται να πείθει η άποψη ότι το μέγεθος του προβλήματος μεγαλοποιείται για να αποκομίσουν οικονομικά και πολιτικά οφέλη κάποιοι, για να περιοριστούν ατομικές ελευθερίες με στόχο την εγκαθίδρυση κάποιου είδους δικτατορίας. Η Γερμανία δεν ανήκει στις χώρες που πολύ γρήγορα προχώρησαν στο σχετικό κλείσιμο της οικονομίας και ήταν από τις πρώτες χώρες, οι οποίες άνοιξαν σιγά σιγά επιχειρήσεις και την εκπαίδευση. Επειδή οι ειδήσεις ταξιδεύουν αστραπιαία, ήταν σε θέση οι πολίτες να συγκρίνουν με το τι συνέβη ή συμβαίνει στις ΗΠΑ, στη Βραζιλία ή στη Σουηδία, έχοντας και την εμπειρία των τραγικών εξελίξεων σε Ιταλία και Ισπανία. Έτσι η αμφισβήτηση της χρησιμότητας του lockdown δεν μπόρεσε να αποφέρει πολιτικά οφέλη στην πέραν της Χριστιανοδημοκρατίας Δεξιά.
Πίεση από το κράτος, μια διαγραφή και κρίση
Δημοσκοπικά η AfD έχει απωλέσει μέσα στο 2020 πάρα πολλούς υποστηρικτές της. Έχοντας φτάσει μέχρι και το 18% σε δημοσκοπήσεις το φθινόπωρο του 2018 και όντας τρίτο κόμμα στην ομοσπονδιακή βουλή, με πολύ υψηλά ποσοστά σε όλη σχεδόν την πρώην Ανατολική Γερμανία, δεν δείχνει να μπορεί προς ώρας να συγκρατήσει αυτές τις δυνάμεις. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις της δίνουν ποσοστά στην πρόθεση ψήφου που κυμαίνονται μεταξύ 9 και 11%.
Σε αυτήν την εξέλιξη, που μένει να δούμε αν θα συνεχιστεί, έχουν παίξει ρόλο διάφοροι παράγοντες πέρα από τις θέσεις του κόμματος σχετικά με την κλιματική κρίση και την πανδημία που αναφέραμε παραπάνω. Ήδη από τις αρχές του 2019 γινόταν σοβαρή συζήτηση σχετικά με το αν το κόμμα είναι ενάντια στην συνταγματική τάξη και εάν πρέπει να παρακολουθείται από την Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος (Verfassungsschutz).
Πράγματι η εν λόγω υπηρεσία είχε θέσει τον Ιανουάριο του 2019 υπό μερική παρακολούθηση τη λεγόμενη “Πτέρυγα” (Flügel) εντός της AfD με την υποψία ότι πρόκειται για ακραία εξτρεμιστική δεξιά οργάνωση. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι σχεδόν το ένα τρίτο των μελών του κόμματος συνδέονται με την “Πτέρυγα”, η οποία όμως δεν έχει επίσημη δομή με λίστες μελών, επίσημες διαδικασίες και έκφραση. Στις 12 Μαρτίου 2020 η “Πτέρυγα” ανακηρύχθηκε επίσημα ως ακροδεξιά, ρατσιστική και εχθρική προς τη δημοκρατία, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τη θρησκεία του Ισλάμ οργάνωση και παρακολουθείται πλέον με όλα τα διαθέσιμα μέσα.
Οι δυο πιο σημαντικές μορφές της “Πτέρυγας”, ο Γιοργκ Χέκε και ο Αντρέας Κάλμπιτς αναφέρονται ονομαστικά πλέον από τις αρχές ως ακροδεξιοί ηγέτες. Ο Κάλμπιτς, γεννημένος στο Μόναχο το1972 και τοπικός βουλευτής στο κρατίδιο του Βρανδεμβούργου, στην πρώην Ανατολική Γερμανία, διεγράφη από το κόμμα στα μέσα Μαΐου γιατί είχε αποκρύψει κατά την αίτηση εγγραφής του στην AfD το γεγονός ότι είχε υπάρξει μέλος της ναζιστικής οργάνωσης “Γερμανική Νεολαία πιστή στην Πατρίδα” (HDJ) και στο ακροδεξιό κόμμα των Ρεπουμπλικάνων. Η διαγραφή αποφιασότηκε με πλειοψηφία 7 προς 5 στην αρμόδια επιτροπή, η αίτηση εγγραφής δεν έχει βρεθεί και την αιτία της εγγραφής την στηρίζουν δύο μάρτυρες. Επίκειται δικαστικός αγώνας για να φανεί αν η διαγραφή είναι σύννομη ή όχι. Η διαγραφή έχει πυροδοτήσει μεγάλη κρίση στο εσωτερικό του κόμματος.
Τρομοκρατικές επιθέσεις από ακροδεξιούς
Ο Χέκε, πάλι, δεν είναι άλλος από τον ηγέτη του κόμματος στην Θουριγγία. Εκεί όπου η AfD πέτυχε στις εκλογές του Οκτωβρίου 2019 το εντυπωσιακό 23,4%, αναδείχτηκε δεύτερο κόμμα και έφτασε μέχρι του σημείου να εκλέξει προσωρινά πρωθυπουργό με τις ψήφους της. Η συμπαιγνία Φιλελευθέρων, Χριστιανοδημοκρατών και AfD τον περασμένο Φεβρουάριο, προκειμένου να μην επανεκλεγεί ο μέχρι τότε πρωθυπουργός από το Αριστερό Κόμμα, Μπόντο Ράμελο, απέτυχε πανηγυρικά, έχοντας όμως παγώσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για ένα διάστημα: η ιδέα και μόνο ότι ακροδεξιοί στη Γερμανία γίνονται ρυθμιστές του ποιος θα γίνει πρωθυπουργός έστω και σε ένα κρατίδιο οδήγησε σε παραλληλισμούς με το πως ανέβηκε ο Χίτλερ στην εξουσία και σε παγκόσμια αγανάκτηση και κατακραυγή.
Τότε, τον Φλεβάρη δεν ήταν ακόμα γνωστό επίσημα ότι ο Χέκε τελεί υπό παρακολούθηση από το κράτος. Είχαν προηγηθεί στη Γερμανία τρομοκρατικές επιθέσεις ακροδεξιών: το πλήγμα στη Συναγωγή της πόλης Χάλε στις 9 Οκτωβρίου 2019 με δύο νεκρούς και η δολοφονία τον Ιούνιο του ίδιου έτους του Χριστιανοδημοκράτη πολιτικού από το Κάσσελ, προέδρου της τοπικής κυβέρνησης, Βάλτερ Λύμπκε, από τον νεοναζί και υποστηρικτή της AfD, Στέφαν Ερνστ. Τις εξελίξεις στη Θουριγγία με την ήττα του σχεδίου του Χέκε ακολούθησε η ναζιστική τρομοκρατική επίθεση στο Χάνναου στις 19 Φεβρουαρίου με 9 νεκρούς και 5 τραυματίες. Η κοινωνία και η πολιτική είδαν εδώ μια κόκκινη γραμμή που ξεπεράστηκε και από όλους τους πολιτικούς χώρους αποδιδόταν ευθύνη στην AfD για τον λόγο μίσους ενάντια στους μετανάστες και τους μουσουλμάνους που όπλισε το χέρι του τρομοκράτη. Οι προηγούμενες επιθέσεις δεν είχαν δείξει να πλήττουν πάντως τις εκλογικές αποδόσεις του κόμματος.
Ο βουλευτής της AfD στην Σαξονία Χανς-Τόμας Τίλσνάιντερ πήρε αποστάσεις από παλιότερη δήλωσή του σχετικά με το Ισλάμ το 2017, μήπως και σώσει κάτι, όπου χαρακτήριζε τους μουσουλμάνους στη Γερμανία ως “μύκητες στο δέντρο”. Μετά την ανακοίνωση της Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος, δήλωσε μετανοιωμένος για εκείνη την έκφραση λέγοντας ότι δεν ήθελε να παρομοιάσει ανθρώπους με παράσιτα (μια παρομοίωση αγαπητή στους ακροδεξιούς και τους ναζιστές) αλλά να κριτικάρει τη δημιουργία παραλλήλων κοινωνιών λόγω ελλιπούς ενσωμάτωσης.
Το κόμμα της AfD ξεκίνησε ως ένα συντηρητικό κόμμα που εναντιωνόταν στο ευρώ και στη χρηματοδότηση των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου σε συνθήκες κρίσης χρέους. Η μάχη για τον έλεγχο του κόμματος χάθηκε από αυτούς που περιορίζονταν σε αυτά τα πολιτικά περιεχόμενα, με πιο επιφανή τον προερχόμενο από τη Χριστιανοδημοκρατία καθηγητή Μπερντ Λύκε. Στη συνέχεια το κόμμα προσανατολίστηκε σε πιο κλασική υπερσυντηρητική θεματολογία, στην ξενοφοβία και την ισλαμοφοβία. Εκεί ηττήθηκε η Φράουκε Πέτρι από την Σαξονία, η οποία ήθελε πιο στρογγυλεμένες θέσεις, ώστε το κόμμα να μπορέσει στο μέλλον να συγκυβερνήσει. Η τρίτη φάση χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη στην ηγεσία του Αλεξάντερ Γκάουλαντ και της Άλις Βάιντελ. Έγινε κατορθωτό να κεφαλαιοποιηθεί πολιτικά η αντιμεταναστευτική και αντιπροσφυγική τάση σε τμήματα της γερμανικής κοινωνίας, το κόμμα οδηγούνταν σε εκλογικές επιτυχίες στην ανατολική κυρίως Γερμανία και ταυτόχρονα άνοιγε όλο το φάσμα της ακροδεξιάς ρητορικής, όπως δείξαμε εδώ πριν δυο βδομάδες.
Η πίεση όμως από τους άλλους πολιτικούς φορείς, οι ακραίες θέσεις, η ανακοίνωση της παρακολούθησης από το κράτος και η συγκυρία, έχουν οδηγήσει σε μια βαθιά κρίση η οποία έχει διαλυτικό φορτίο. Κι ενώ στο δρόμο η ακροδεξιά δείχνει να μπορεί να κάνει κάτι, στις αίθουσες συνεδριάσεων έχουν βγει τα μαχαίρια.
