Η ντε φάκτο Πρόεδρος της Βολιβίας, Τζανίν Άνιες, ανακοίνωσε την Κυριακή (21 Ιουνίου 2020) ότι παρά τις σοβαρές αντιρρήσεις της, θα δεχθεί τελικά να προσυπογράψει τον νόμο για διεξαγωγή των εκλογών στις 6 Σεπτεμβρίου. Πρόκειται για τις εκλογές που θα γίνονταν στις 3 Μαΐου, αλλά αναβλήθηκαν εξ αιτίας του κορωνοϊού.
Η ανακοίνωση της Άνιες ήρθε μετά από σκληρό μπρα-ντε-φερ αρκετών εβδομάδων ανάμεσα στην ίδια και στα δύο νομοθετικά σώματα της χώρας, τη Γερουσία και την Εθνοσυνέλευση. Η πλειοψηφία και στα δύο αυτά σώματα ανήκει στο Κίνημα για τον Σοσιαλισμό (Movimiento al Socialismo), το κόμμα του Έβο Μοράλες.
Μέχρι τώρα η Άνιες αρνιόταν πεισματικά να ορίσει ημερομηνία εκλογών, επικαλούμενη την όξυνση της πανδημίας, που από τις αρχές Μαΐου σαρώνει τη Βολιβία με εκθετικούς ρυθμούς. Δύο ήταν, όπως φαίνεται, οι παράγοντες που την ανάγκασαν να υποχωρήσει. Ο ένας ήταν ασφαλώς η ισχυρή και αποτελεσματική πίεση του MAS, αλλά βαρύνοντα ρόλο πρέπει να έπαιξε η απομόνωση της κυβέρνησης από σημαντικό τμήμα των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων που στην αρχή την είχαν στηρίξει.
Έτσι η πίεση προς την Κυβέρνηση για εκλογές παρά την πανδημία βασίστηκε σε μια ευρεία θεσμική και πολιτική συμφωνία, στην οποία, εκτός από το MAS, συνέκλιναν:
- Το Ανώτατο Εκλογικό Δικαστήριο της χώρας (Tribunal Supremo Electoral), ο Πρόεδρος του οποίου, Σαλβαδόρ Ρομέρο, βρίσκεται στη θέση αυτή από τον Νοέμβριο 2019, διορισμένος από τη σημερινή Κυβέρνηση·
- Η “Κοινότητα Πολιτών” (Comunidad Ciudadana), το κόμμα του κεντροδεξιού Κάρλος Μέσα, του βασικού εκλογικού αντιπάλου του MAS, που είχε έρθει δεύτερος μετά τον Μοράλες στις εκλογές του Οκτωβρίου 2019· και
- Οι υπόλοιποι υποψήφιοι για τις προεδρικές εκλογές, με εξαίρεση τον ακροδεξιό Λουίς Φερνάντο Καμάτσο, που επέμεινε εμφατικά (περισσότερο και από τη ντε φάκτο Πρόεδρο) στην αναβολή των εκλογών επ’ αόριστον.
Ενδεικτικό για τη στροφή αυτή εις βάρος της ντε φάκτο κυβέρνησης, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό της Βολιβίας είναι ένα άρθρο του Guardian (Is Bolivia’s ‘interim’ president using the pandemic to outstay her welcome?), το οποίο δημοσιεύθηκε μία μόλις ημέρα πριν την ανακοίνωση της συμφωνίας για εκλογές στις 6 Σεπτεμβρίου, και το οποίο όχι μόνο αμφισβητεί τα αγαθά κίνητρα της κυβέρνησης στην αναβολή των εκλογών, αλλά επιπλέον της καταλογίζει μια σειρά από λαθεμένες, αυταρχικές και σκανδαλώδεις ενέργειες σε διάφορους τομείς.
Η άλλη όψη της βιοπολιτικής
Στην απομόνωση αυτή της ντε φάκτο κυβέρνησης πρέπει να μέτρησε καθοριστικά η ανικανότητα της ίδιας και του ελεγχόμενου από αυτήν κρατικού μηχανισμού στη διαχείριση της πανδημίας. Διότι τους τρεις τελευταίους μήνες το υγειονομικό σύστημα της χώρας έχει πλήρως καταρρεύσει, η καραντίνα σπρώχνει όλο και πιο μεγάλο μέρος του πληθυσμού, κυρίως τους αγρότες, στην ανέχεια και στην πείνα, ενώ η ίδια η κυβέρνηση πνίγεται στα σκάνδαλα. Εξ αιτίας των σκανδάλων αυτών υπουργοί και άλλα κυβερνητικά στελέχη, μερικοί εκ των οποίων είναι προσωπικοί φίλοι της προέδρου, αναγκάζονται σε παραίτηση, άλλοι συλλαμβάνονται, και άλλοι σπεύδουν να εξαφανιστούν για να μη συλληφθούν.
Έτσι, ενώ κατά την πρώτη περίοδο της καραντίνας (από αρχές Μαρτίου έως μέσα Μαΐου) η κυβέρνηση είχε εξασφαλίσει τη συναίνεση ή την ανοχή, έστω, των πολιτικών δυνάμεων, περιλαμβανομένου και του MAS, από τα μέσα Μαΐου και μετά το βιοπολιτικό δόγμα “πρώτα η ζωή” άρχισε να λειτουργεί εις βάρος της. Σηκώνοντας το γάντι της βιοπολιτικής σε πολύ αντίξοες συνθήκες, που θα μπορούσαν κάλλιστα να είχαν αποβεί εις βάρος του, το MAS μπόρεσε να αντιστρέψει το κυβερνητικό υγειονομικό “επιχείρημα”.
Η πλειοψηφία των Βολιβιάνων αισθάνεται πως η χώρα είναι ήδη εκτεθειμένη στο κορονοϊό και ότι για αυτό δεν φταίνε οι εκλογές, οι οποίες έτσι κι αλλιώς μετατέθηκαν, αλλά η ντε φάκτο κυβέρνηση και ο καταστροφικός τρόπος με τον οποίο διαχειρίστηκε και εξακολουθεί να διαχειρίζεται την υγειονομική κρίση. Δεν τίθεται, επομένως, θέμα επιλογής μεταξύ δημοκρατίας και υγείας. Είναι η υπεράσπιση της υγείας του λαού που καθιστά τη δημοκρατία και τις εκλογές ακόμα πιο επιτακτικές και διπλά αναγκαίες.
Ο Κάρλος Μέσα το διατύπωσε ως εξής (Twitter, 3 Ιουνίου 2020): “Φροντίζοντας πρώτα την υγεία πιστεύουμε ότι οι εκλογές πρέπει να γίνουν επειδή βιώνουμε μια πολιτική κρίση, επειδή η μεταβατική κυβέρνηση έχει εξαντληθεί και επειδή της έχουμε δώσει περισσότερο χρόνο από ό,τι είχε το MAS στο νομοθετικό σώμα”.
Στο ίδιο μήκος κύματος μίλησε και η Έβα Κόπα, Πρόεδρος της Γερουσίας και εκπρόσωπος της μετριοπαθούς πτέρυγας του MAS, την Παρασκευή (19 Ιουνίου 2020), δύο μέρες πριν να καμφθούν οι αντιστάσεις της Άνιες. Οι εκλογές, είπε η Κόπα, θα βοηθήσουν “ώστε ο πληθυσμός να ασκήσει το δημοκρατικό του δικαίωμα να επιλέξει μια νόμιμη κυβέρνηση, ικανή να λάβει τα πλέον κατάλληλα μέτρα και να εφαρμόσει τις πολιτικές που χρειάζονται για τον περιορισμό της πανδημίας”.
Το εξέφρασε με πιο έντονο τρόπο ο εκτελεστικός γραμματέας της συνδικαλιστικής ομοσπονδίας των εργαζομένων στα μεταλλεία (Federación Sindical de Trabajadores Mineros de Bolivia), Ορλάντο Γκουτιέρεζ: “Η πανδημία σκοτώνει ανθρώπους αλλά η πείνα σκοτώνει ακόμη περισσότερους, γιατί μέχρι τώρα δεν έχουμε δει κάποια πολιτική υγείας που να είναι αποτελεσματική” (συνέντευξη τύπου, 18 Ιουνίου 2020). Ακόμα πιο ισχυρή ήταν η δήλωση της Σεγκουντίνα Φλόρες, της γραμματέως της εθνικής συνομοσπονδίας γυναικών Bartolina Sisa: “Αυτή η κυβέρνηση τρομάζει τους ανθρώπους, τους μολύνει περισσότερο και από τον κορονοϊό“.
Το χρονικό από την αναβολή στη συμφωνία
Οι εκλογές της 3ης Μαΐου αναβλήθηκαν με απόφαση της Κυβέρνησης και του Ανωτάτου Εκλογικού Δικαστηρίου στο πλαίσιο της γενικής καραντίνας (21 Μαρτίου 2020), αν και τα μέχρι τότε επιβεβαιωμένα κρούσματα στη χώρα ήταν μόνο 27, χωρίς ούτε έναν νεκρό (βλ. και kosmodromio 24/3). Οι περισσότεροι από τους υποψηφίους συμφώνησαν με την αναβολή. Αρνητικοί ήταν μόνο οι εκπρόσωποι του MAS και της Comunidad Ciudadana του Κάρλος Μέσα, χωρίς όμως να επιμείνουν στις αντιρρήσεις τους.
Τρεις μέρες αργότερα (24 Μαρτίου 2020), το Ανώτατο Εκλογικό Δικαστήριο έστειλε στην Εθνοσυνέλευση νομοσχέδιο τοποθετώντας τη νέα ημερομηνία των εκλογών σε ένα ανοικτό διάστημα μεταξύ 7 Ιουνίου και 6 Σεπτεμβρίου. Όμως το MAS αρνήθηκε να συζητήσει οτιδήποτε σχετικό με τις εκλογές όσο διαρκούσε η καραντίνα. Ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης Σέρχιο Τσόκε ζήτησε από τον Πρόεδρο του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου να συγκαλέσει κοινή σύσκεψη των οκτώ υποψηφίων προκειμένου να καταλήξουν σε μια συναινετική πρόταση για την ημερομηνία.
Μετά από ένα μήνα (στις 26 Απριλίου 2020) το Ανώτατο Εκλογικό Δικαστήριο υπέβαλε ξανά προς ψήφιση το νομοσχέδιο για την αλλαγή εκλογικής ημερομηνίας, αυτή όμως τη φορά είχε μεταθέσει ακόμα παραπέρα τις εκλογές, στο διάστημα μεταξύ 28 Ιουνίου και 27 Σεπτεμβρίου. Διαβλέποντας στην κίνηση αυτή μια σκοπιμότητα ροκανίσματος του χρόνου, οι εκπρόσωποι του MAS στη Γερουσία και στην Εθνοσυνέλευση απέρριψαν την πρόταση του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου και αντ’ αυτής ψήφισαν νόμο που όριζε ότι οι εκλογές θα πρέπει να γίνουν το αργότερο έως 3 Αυγούστου. Η ντε φάκτο Πρόεδρος απέρριψε τον νόμο αυτόν ως απαράδεκτο και δήλωσε πως θα καταθέσει ένσταση στο ειδικό Συνταγματικό Δικαστήριο, αντιπροτείνοντας σαν εναλλακτική ημερομηνία τα τέλη Σεπτεμβρίου, σύμφωνα και με την πρόταση του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου (βλ. αναλυτικά kosmodromio 7 Μαϊου).
Ακολούθησαν διαβουλεύσεις υπό την εποπτεία του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου, οι οποίες κατέληξαν τελικά σε κοινή συμφωνία όλων για εκλογές στις 6 Σεπτεμβρίου. Η πρόταση διατυπώθηκε σε μορφή νομοσχεδίου, και ανακοινώθηκε δημόσια από τον πρόεδρο του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου, Σαλβαδόρ Ρομέρο, την Τρίτη 2 Ιουνίου 2020. Στη σχετική ανακοίνωση υπογραμμίζεται ότι η συμφωνία είναι “το αποτέλεσμα μιας έντονης και υπομονετικής διαδικασίας διαπραγμάτευσης, διαβούλευσης και ανάλυσης με όλους τους υποψηφίους και τις πολιτικές οργανώσεις”, και επισημαίνεται πως η προσπάθεια αυτή είχε “την ανιδιοτελή υποστήριξη των Ηνωμένων Εθνών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Εκκλησίας”…
Πρώτες αντιδράσεις στη συμφωνία
Αμήχανη και ασαφής ήταν εκείνη την πρώτη στιγμή η στάση του του “Μαζί” (Juntos), του κόμματος της Τζανίν Άνιες, που ούτε συμφώνησε, αλλά ούτε και απέρριψε ρητά τη συμφωνία.
Από τους πρώτους που χαιρέτησαν τη συμφωνία ήταν ο Έβο Μοράλες, ο οποίος έγραψε στο Twitter: “Σε εναρμόνιση με τα αισθήματα του λαού της Βολιβίας, το MAS υπερασπίστηκε πάντα το δικαίωμα στη ζωή και την υγεία, καθώς και το πολιτικό δικαίωμα να εκλέγει στις κάλπες τους νόμιμους ηγέτες του. Χαιρετίζω τη συμφωνία των υποψηφίων με τον πρόεδρο του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου”.
Fiel al sentimiento del pueblo boliviano, el MAS defendió siempre el derecho a la vida y a la salud y el derecho político a elegir en las urnas a gobernantes legítimos. Saludo el acuerdo de candidatos con el presidente del Tribunal Supremo Electoral.
— Evo Morales Ayma (@evoespueblo) June 2, 2020
Τη συμφωνία χαιρέτησε αμέσως και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, με ανακοίνωσή του, στην οποία κάλεσε “τα πολιτικά κόμματα και τις αρχές να συνεργαστούν πλήρως με το Ανώτατο Εκλογικό Δικαστήριο για τη διεξαγωγή ειρηνικών, διαφανών και χωρίς αποκλεισμούς εκλογών”.
Ο Μοράλες έσπευσε να ευχαριστήσει τον Γ.Γ. του ΟΗΕ “για την υποστήριξη των εκλογών στη Βολιβία στις 6 Σεπτεμβρίου” συμπληρώνοντας ότι “το MAS-IPSP, ως έκφραση του αυτόχθονου κινήματος και άλλων κοινωνικών και προοδευτικών τμημάτων, θα συμβάλλει πάντα σε ειρηνικές και δημοκρατικές λύσεις”.
Agradecemos al Secretario General de ONU @antonioguterres por el apoyo a las elecciones en #Bolivia el 6 de septiembre.
— Evo Morales Ayma (@evoespueblo) June 2, 2020
El MAS-IPSP, como expresión del movimiento indígena y otros sectores sociales y progresistas, contribuirá siempre a salidas pacíficas y democráticas. https://t.co/a71vKhT9mY
Την ίδια θέση εξέφρασε ο υποψήφιος του MAS για την pροεδρία της Βολιβίας, Λουίς Άρσε Κατακόρα: “Ως πολιτικό όργανο του λαού και πρώτη πολιτική δύναμη της Βολιβία, το MAS συνέβαλε στο να καταστεί δυνατή η συμφωνία για τις εκλογές, με σκοπό της διασφάλιση της υγείας της δημοκρατίας. Χαιρετίζουμε τη διεθνή υποστήριξη του ΟΗΕ και του Αντόνιο Γκουτέρες”.
Como instrumento político del pueblo, MAS-IPSP, y primera fuerza política de #Bolivia, contribuimos a viabilizar el acuerdo sobre las elecciones, velando por la salud y la democracia. Saludamos el respaldo internacional de @ONU_es @ONUBolivia y @antonioguterres.#PrimeroLaVida https://t.co/2lp9uYOduB
— Lucho Arce (@LuchoXBolivia) June 2, 2020
Ανάλογη ήταν και η δήλωση του Κάρλος Μέσα: “Η υποστήριξη του ΟΗΕ στην πρόταση του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίουτης Βολιβίας για τροποποίηση της ημερομηνίας εκλογών και για αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας σε συνεννόηση με τους κύριους πολιτικούς παράγοντες, αποτελεί ένδειξη ότι ο διάλογος και η διαβούλευση είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης”.
El respaldo de la #ONU a la propuesta del @TSEBolivia de modificar la fecha de elecciones atendiendo a la emergencia de salud, y en consulta a los principales actores políticos, es una muestra de que el diálogo y la concertación son el mejor camino para enfrentar la crisis. pic.twitter.com/L1X0AOWfBh
— Carlos D. Mesa Gisbert (@carlosdmesag) June 2, 2020
Η πρόταση έγινε δεκτή και από τα υπόλοιπα πολιτικά κόμματα, εκτός από τον ακροδεξιό Λουίς Φερνάντο Καμάτσο, επικεφαλής του κόμματος “Πιστεύουμε” (Creemos), που την απέρριψε ασυζητητί. Το Creemos, έγραψε ο Καμάτσο στο Τwitter, “δεν αποτελεί μέρος αυτής της συμφωνίας. Η θέση μας είναι ξεκάθαρη: […]εκλογές όταν η υγεία και η ζωή είναι ασφαλείς…” κτλ. κτλ.
Presidente del @TSEBolivia miente, CREEMOS no es parte de ese acuerdo. Nuestra posición es clara: a) elecciones cuando la salud y la vida estén seguras, b) desmontar la maquinaria fraudulenta del MAS: un ciudadano, un voto, c) voto para los jóvenes que cumplieron 18 años. pic.twitter.com/yh6h5Ema5k
— Luis Fernando Camacho (@LuisFerCamachoV) June 2, 2020
Η κυβέρνηση αμφιταλαντεύεται
Μία εβδομάδα μετά την ανακοίνωση του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου, την Τρίτη 9 Ιουνίου 2020, η Γερουσία και η Εθνοσυνέλευση επικύρωσαν τη συμφωνία ψηφίζοντάς τη με πλειοψηφία μεγαλύτερη των δύο τρίτων. Οι εκπρόσωποι του κόμματος της Άνιες, προτίμησαν να μην καταψηφίσουν, αλλά να απέχουν από την ψηφοφορία.
Παρά την έκδηλη κυβερνητική αμφιθυμία, την επομένη ο υπουργός Προεδρίας Γιέρκο Νούνιες προέβη σε δηλώσεις τονίζοντας ότι η πρόεδρος Τζανίν Άνιες δεν θα έφερνε εμπόδια στην υλοποίηση του νόμου. Θα τον επικύρωνε “από σεβασμό στους δημοκρατικούς θεσμούς” και “για να μην υπάρχουν υπόνοιες ότι η κυβέρνηση προσπαθεί με το ζόρι να παρατείνει τη θητεία της”. Καθιστούσε όμως υπεύθυνο τον Έβο Μοράλες και όποιους άλλους πολιτικούς παράγοντας πίεσαν για εκλογές “για τις συνέπειες και τις βλάβες στην υγεία που μπορεί να προκληθούν από τη διεξαγωγή εκλογών στην πιο σοβαρή στιγμή της πανδημίας”.
Ακολούθησε μεγάλη ταραχή στο κυβερνητικό στρατόπεδο, με κάποιους να διαμαρτύρονται ότι ο Μοράλες “εξακολουθεί να κυβερνά τη χώρα” (sic). Προφανώς υπήρξε έντονο παρασκήνιο στο εσωτερικό της κυβέρνησης, ενώ υπήρξαν και δημόσιες τοποθετήσεις από κάποιες “Επιτροπές Πολιτών”, όπως αυτή της Σάντα Κρους, που ζητούσαν την αναθεώρηση της απόφασης και τη διεξαγωγή των εκλογών μετά το πέρας της πανδημίας. Ο Καμάτσο έξαλλος κατηγορούσε την Άνιεζ ότι εκθέτει τους πολίτες σε τεράστιο υγειονομικό κίνδυνο, νίπτοντας τας χείρας της ως Πόντιος Πιλάτος.
Όλα αυτά φαίνεται πως είχαν αποτέλεσμα. Μετά από δύο ημέρες, την Παρασκευή 12 Ιουνίου 2020, η κυβέρνηση σκλήρυνε τη θέση της. Η Τζανίν Άνιες δήλωσε ότι δεν πρόκειται να υπογράψει τον νόμο για την ημερομηνία των εκλογών αν δεν της δοθούν επιστημονικές εγγυήσεις για την υγειονομική ασφάλεια του πληθυσμού.
Απηύθυνε μάλιστα επιστολή προς την πρόεδρο της Γερουσίας, Έβα Κόπα, λέγοντάς: “Σας ζητώ λοιπόν να μου στείλετε την ιατρική και επιστημονική μελέτη (την επιδημιολογική μελέτη) στην οποία βασίζεται η απόφασή σας και η απόφαση του MAS για την προώθηση των εκλογών της 6ης Σεπτεμβρίου. Και σας ενημερώνω ότι οι επιδημιολογικές προβλέψεις για τη Βολιβία δείχνουν ότι ο Ιούλιος και ο Αύγουστος θα είναι οι μήνες με τον μεγαλύτερο αριθμό κρουσμάτων”.
“Θέλω να καταστήσω απολύτως σαφές” συμπληρώνει στην επιστολή της η Άνιες “ότι αυτός ο προβληματισμός αφορά την υγεία και τη ζωή και δεν είναι μια προσπάθεια παράτασης της θητείας μου. […] μπορείτε έτσι να είστε απολύτως σίγουροι ότι θα συμμορφωθώ με τη νομική απόφαση που εσείς και το Ανώτατο Εκλογικό Δικαστήριο θα λάβετε σε ό,τι αφορά την ημερομηνία των εκλογών. Και θα το κάνω γιατί αυτή είναι η συνταγματική μου υποχρέωση”.
Acabo de enviar esta carta a la Senadora Copa sobre la fecha de elecciones y la necesidad de cuidar la salud de las familias bolivianas. pic.twitter.com/CYPkwObIRQ
— Jeanine Añez Chavez (@JeanineAnez) June 12, 2020
Σε μια δεύτερη ανάγνωση η επιστολή αυτή αποκαλύπτει περισσότερα από όσα λέει. Η αντίφαση ανάμεσα στην απαίτηση της Άνιες να της παραδοθεί μια “επιστημονική μελέτη”, που η ίδια γνώριζε πολύ καλά ότι δεν υπάρχει, και στη διαβεβαίωσή της ότι θα “συμμορφωθεί με τη νομική απόφαση” του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου και της Εθνοσυνέλευσης, προδίδει αμφιθυμία και αβεβαιότητα. Όπως προκύπτει και από την εξέλιξη των πραγμάτων, η ντε φάκτο πρόεδρος έπαιζε με ανοικτά ενδεχόμενα, χωρίς να έχει καταλήξει αν θα τραβήξει την αντίθεσή της μέχρι τα άκρα ή αν απλώς προσπαθούσε να χρυσώσει το χάπι της υποχώρησης στο εσωτερικό της δικής της παράταξης.
Σε κάθε περίπτωση, η επαναλαμβανόμενη από την πλευρά της κυβέρνησης διαβεβαίωση ότι το κίνητρο της δεν είναι η παράταση της θητείας της, δείχνει πως η Άνιες είχε σοβαρό πρόβλημα να αποδείξει σε κάποιους ότι όντως δεν ενεργεί με πρόθεση να επεκτείνει τη θητεία της. Και αυτοί οι κάποιοι δεν είναι ασφαλώς ούτε η Γερουσία, ούτε το MAS, ούτε και ο βολιβιανός λαός, αλλά άλλοι, στους οποίους η Άνιες αισθάνεται ότι οφείλει να απολογηθεί.
Μια ένδειξη για το ποιοι είναι αυτοί στους οποίους απολογείται η Άνιες πιθανόν να μας δίνει το άρθρο του Guardian που αναφέρθηκε στην αρχή, ή ακόμα και η αποστροφή της ανακοίνωσης του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου ότι η διαδικασία που κατέληξε στη συμφωνία για τη νέα εκλογική ημερομηνία είχε την υποστήριξη “των Ηνωμένων Εθνών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Εκκλησίας”. Και τέλος, η ίδια η άμεση ανακοίνωση του Γ.Γ. του OHE, που επιβεβαιώνει τα παραπάνω.
Στην Άνιεζ απάντησε αυθημερόν, σε τηλεοπτική συνέντευξή του, ο πρόεδρος του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου, Σαλβαδόρ Ρομέρο: “Το Ανώτατο Εκλογικό Δικαστήριο” είπε μεταξύ άλλων “είναι πεπεισμένο ότι ο κόσμος θα αποδείξει τη δέσμευσή του στη δημοκρατία και ότι θα έχουμε υψηλά επίπεδα εκλογικής συμμετοχής. Υιοθετούμε όλα τα μέτρα και τα πρωτόκολλα για την ασφάλεια της υγείας ώστε να έχουμε μια ασφαλή μέρα”. (Δίκτυο Unitel, 12 Ιουνίου 2020).
Σε επόμενη τηλεοπτική του συνέντευξη ο Σαλβαδόρ Ρομέρο έγινε λίγο πιο σαφής: “Θα έχουμε συγκεκριμένα πρωτόκολλα για την εκπαίδευση των εκλογικών επιτροπών, για τον χειρισμό του εκλογικού υλικού. […] θα έχουμε περισσότερους εκλογικούς χώρους, […] περισσότερα εκλογικά τμήματα που θα βοηθήσουν στην αποσυγκέντρωση των μεγαλύτερων τμημάτων στις μεγάλες πόλεις, ώστε να μπορούμε να διαχειριστούμε καλύτερα τη ροή των πολιτών” (Δίκτυο PAD, 15 Ιουνίου 2020).
Υπήρξαν παράλληλες κομματικές ανακοινώσεις και πολλές άλλες δημόσιες παρεμβάσεις εκατέρωθεν. Το MAS και η Comunidad Ciudadana του Κάρλος Μέσα επέμειναν στην κατηγορία ότι η κυβέρνηση επικαλείται προσχηματικά την πανδημία για να παρατείνει τη θητεία της. Και το πιο σημαντικό ήταν ότι τα ηγετικά στελέχη του MAS στη Γερουσία και στην Εθνοσυνέλευση, η Έβα Κόπα και ο Σέρχιο Τσόκε προειδοποίησαν ότι αν η Πρόεδρος δεν επικυρώσει τον νόμο για τη νέα εκλογική ημερομηνία μέσα σε δέκα εργάσιμες ημέρες, δηλαδή μέχρι τις 24 Ιουνίου, όπως το ορίζει το Σύνταγμα, τότε θα το κάνουν οι ίδιοι. Τι θα συνέβαινε σ’ αυτή την περίπτωση;
Μνήμες Νοεμβρίου
Λίγες μέρες πριν να υποχωρήσει η Άνιες η αντιπαράθεση είχε φτάσει σε ακραίες καταστάσεις. Και οι δύο πλευρές (τόσο η Κυβέρνηση, όσο και το MAS) είχαν αρχίσει να κάνουν λόγο για βίαιες συγκρούσεις. Ο συμβιβασμός που είχε επιτευχθεί τον Νοέμβριο 2019, χάρη στον οποίο είχε αποτραπεί τότε ο εμφύλιος, φάνηκε προς στιγμήν να καταρρέει.
Χαρακτηριστική του κλίματος ήταν η δήλωση-τελεσίγραφο του προαναφερθέντος εκτελεστικού γραμματέα της συνδικαλιστικής ομοσπονδίας των εργαζομένων στα μεταλλεία (FSTMB), Ορλάντο Γκουτιέρεζ, σε κοινή συνέντευξη τύπου με άλλες συνδικαλιστικές και κοινωνικές οργανώσεις: “Θα ήθελα να πω στην κυρία Άνιες, ότι έχει δύο δρόμους. Ο ένας είναι να εγκρίνει αμέσως την ημερομηνία των εκλογών στις 6 Σεπτεμβρίου, ο δεύτερος είναι η εξέγερση του λαού (…) και να θυμάσαι: ή φεύγεις με δημοκρατικές εκλογές ή φεύγεις με κοινωνική αναταραχή, επειδή οι άνθρωποι είναι κουρασμένοι” (18 Ιουνίου 2020).
Στην ίδια συνέντευξη ήταν παρών και ο γενικός γραμματέας της εθνικής Εργατικής Συνομοσπονδίας (Central Obrera Boliviana), Χουάν Κάρλος Χουαράτσι. Ο ρόλος του τις δύσκολες μέρες του Νοεμβρίου 2019 δεν ήταν καθόλου καθαρός. Ήταν από αυτούς που είχαν πιέσει τότε τον Μοράλες να παραιτηθεί. Τώρα πάντως κάλεσε τις κοινωνικές οργανώσεις της χώρας να βγουν στους δρόμους και στις λεωφόρους και να αντισταθούν “στη βία και στον φόβο”. “Σήμερα” είπε “έχουμε μια διμέτωπη μάχη, γιατί πεθαίνουμε είτε από τον κορονοϊό είτε από την πείνα”.
Ανάλογες ήταν οι δηλώσεις από κυβερνητικής πλευράς. Καταρχάς η Άνιες κατηγόρησε τον Μοράλες και τον υποψήφιο του MAS για την Προεδρία, Λούις Άρσε Κατακόρα, ότι υποκινούν “σε βίαιες επιθέσεις κατά της δημοκρατίας εν μέσω πανδημίας”. Και κάνοντας έναν έμμεσο αλλά σαφή υπαινιγμό σε όσα της είχε πει πρωτύτερα ο συνδικαλιστής της FSTMB προσέθεσε: “Υπάρχουν δύο δρόμοι για τη Βολιβία. Από τη μία πλευρά υπάρχει το μονοπάτι που προσφέρει το MAS και ο υποψήφιος του, το μονοπάτι του διχασμού και της βίας μεταξύ των Βολιβιανών, όπως κάνουν εδώ και 14 χρόνια, και αυτός είναι ο δρόμος με τον οποίο ο Έβο και οι καλλιεργητές κόκας που τον υποστηρίζουν προσπαθούν να επιστρέψουν στην εξουσία. Ο άλλος είναι ο δρόμος που θέλει η κυβέρνηση και η συντριπτική πλειοψηφία, ο δρόμος της ενότητας, των δεσμών, της επανενεργοποίησης της οικονομίας, της φροντίδας για την υγεία, της τάξης, της δημοκρατίας και του νόμου. Αυτός είναι ο δρόμος μας και αυτή είναι η αποστολή μας”.
Την επομένη (19 Ιουνίου 2020) κατά τη διάρκεια μιας εκδήλωσης προς τιμήν της αστυνομίας, όπου παρευρίσκονταν και ο σκληροπυρηνικός υπουργός Εσωτερικών Αρτούρο Μουρίγιο, η ντε φάκτο πρόεδρος κάλεσε την αστυνομία “να αναλάβει, μαζί με τον λαό της Βολιβίας, μια νέα αποστολή, για την προώθηση της τάξης, του νόμου και της ασφάλειας στη χώρα, διότι εάν δεν υπάρχει τάξη, εάν δεν υπάρχει ασφάλεια και εάν δεν υπάρχει νόμος, δεν θα υπάρξει οικονομική επανενεργοποίηση για τις οικογένειες της Βολιβίας”. Εργαζόμαστε, είπε, για τον περιορισμό της “βίας των βίαιων”. Υπάρχουν “πολλοί βίαιοι άνθρωποι που εκμεταλλεύονται την καραντίνα για να αναδιοργανωθούν πολιτικά και να επιστρέψουν με τα ρόπαλα στα χέρια. Για παράδειγμα, οι οπαδοί του Εβισμού”, κατέληξε η Άνιες, με σαφή αναφορά στα κοινωνικά κινήματα.
Την επομένη (20 Ιουνίου 2020) ο υπουργός Εσωτερικών Μουρίγιο αναφέρθηκε στον κίνδυνο υποτιθέμενου πραξικοπήματος, που ενθαρρύνεται, όπως είπε, “από την αντιπολίτευση που σχετίζεται με τον πρώην Πρόεδρο Έβο Μοράλες”, και προειδοποίησε ότι θα ενεργήσει δραστικά “εναντίον εκείνων που παραβιάζουν την τρέχουσα έννομη τάξη”. “Σας διαβεβαιώνω” πρόσθεσε “ότι εάν το MAS προσπαθήσει να αποσταθεροποιήσει αυτή τη συνταγματική κυβέρνηση, οι ένοπλες δυνάμεις και η αστυνομία θα βγουν στους δρόμους, όπως έκαναν τον Νοέμβριο του περασμένου έτους, για να επιβάλουν την τάξη, χωρίς να χρειαστεί να κηρυχθεί κατάσταση έκτακτης ανάγκης”.
Τέλος καλό ή όχι ακριβώς;
Τελικά, την Κυριακή (21 Ιουνίου 2020) η ντε φάκτο πρόεδρος συναντήθηκε με τον πρόεδρο του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου, Σαλβαδόρ Ρομέρο. Και αργά το απόγευμα μετά τη συνάντηση η Άνιες ανακοίνωσε την πρόθεσή της να υπογράψει και να εφαρμόσει τον νόμο, σύμφωνα και με τη συνταγματική της υποχρέωση.
Μετά από αυτό η ένταση αποκλιμακώθηκε σχετικά, αν και παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Δεν πρόκειται βέβαια για κάτι νέο. Όλο αυτό το διάστημα η κυβέρνηση εφευρίσκει διαρκώς τρόπους και προσχήματα για να καταδιώκει το MAS και τα στελέχη του. Και είναι αναμενόμενο, όσο προχωράμε προς τις εκλογές, να αυξάνεται και η καταστολή και να αναζητούνται τρόποι υπονόμευσης της επιρροής του MAS στο εκλογικό σώμα.
Το τι θα γίνει από εδώ και πέρα είναι ασφαλώς ένα μεγάλο ερώτημα. Το βέβαιο είναι πάντως ότι το MAS κατάφερε προς ώρας να αποτρέψει τα χειρότερα, που θα ήταν η ντε φάκτο ματαίωση των εκλογών. Η σύγκρουση συνεχίζεται.
