Τον γύρο του διαδικτύου κάνει τις τελευταίες ημέρες η δημόσια αντιπαράθεση της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη με τον Τμηματάρχη Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας, Μιχάλη Λυχούνα.
Η υπόθεση σχετίζεται με την σχεδιαζόμενη αναστήλωση της Βασιλικής Β‘ στον, ενταγμένο στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων, τον οποίο επισκέφθηκε η υπουργός στις 20 Ιουνίου, προκειμένου να εποπτεύσει την πορεία τόσο των έργων που βρίσκονται σε εξέλιξη όσο και αυτών που δρομολογούνται με βάση εγκεκριμένες μελέτες.
Ο αρμόδιος για τις βυζαντινές αρχαιότητες αρχαιολόγος της Εφορείας θέλησε να εκφράσει τις αντιρρήσεις του για πλευρές της σχετικής μελέτης και ειδικότερα για την τοποθέτηση αταύτιστων αρχιτεκτονικών γλυπτών σε θέσεις που δεν σχετίζονται με την αρχική μορφή του μνημείου, αλλά και για την χρήση διαφορετικού μαρμάρου αντί του τοπικού, από το οποίο κατασκευάστηκε η Βασιλική Β’.
Στις αιτιάσεις του αρμόδιου αρχαιολόγου, η Λίνα Μενδώνη απάντησε με τη φράση “Όχι μαγκιές σε μένα!”… Μετά από αυτό, Μιχάλης Λυχούνας αποχώρησε από την συνάντηση και κατήγγειλε τη συμπεριφορά της υπουργού με ανάρτησή του στον προσωπικό λογαριασμό του στο facebook, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: “Και τότε η υπουργός με ένα ιδιόρρυθμο μείγμα γαλατικής ευγένειας και υπερχειλίζουσας τεστοστερόνης ξεσπά, ΟΧΙ ΜΑΓΚΙΕΣ ΣΕ ΜΕΝΑ! Μετά από αυτή τη νέα πίστα οικειότητας είχα δύο επιλογές. Ή να την πιάσω από το μαλλί με σοβαρό κίνδυνο να λερωθούν τα χέρια μου από τη μέτριας ποιότητας χρωμοβαφή/βερνίκι επίπλων ή να αποχωρήσω. Προτίμησα το δεύτερο. Έτσι και τα χέρια μου δε λέρωσα, και εκείνη έκανε δηλώσεις για την επιτάχυνση καταστροφής της Βασιλικής Β’ και δε γίναμε επιθεώρηση, αλλά συνεχίστηκε το μνημειακό… δράμα!”.
Παθογένειες και ατιμωρησία
Μάλιστα, ο Μιχάλης Λυχούνας έδωσε συνέχεια στην υπόθεση, καταγγέλλοντας επί της ουσίας ευρύτερες παθογένειες στο τρόπο με τον οποίο εκπονούνται, εγκρίνονται και υλοποιούνται οι σχετικές μελέτες για τα μνημεία και βάζοντας στο “κάδρο” των καταγγελιών του την προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας Σταυρούλα Δαδάκη, τους υπευθύνους της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων, στην οποία προΐσταται ο Θεμιστοκλής Βλαχούλης, αλλά και την εκπρόσωπο του Υπουργείου Πολιτισμού στην UNESCO Ευγενία Μπεντερμάχερ-Γερούση. Όπως σημειώνει ο ίδιος: “με ίδια πρωτοβουλία ή πολιτική εντολή, η Διεύθυνση στην Αθήνα εκπονεί μόνη τη μελέτη (;;;) […] την αποστέλλει για έγκριση από την τοπική εφορεία, όπου η διεύθυνση την υπογράφει (προφανώς), χωρίς διαφάνεια και δημοκρατική ενημέρωση των υπολοίπων συναδέλφων κάτω από πίεση ή και εκβιασμό από τη διεύθυνση ή την Περιφέρεια […] Η μελέτη περνάει από το ΚΑΣ, το οποίο, όπως αποδεικνύεται, είναι ακόμη μια πιθανή εστία άγνοιας. […] Κουκιά τρώνε από τη διεύθυνση του ΥΠΠΟΑ, κουκιά μολογάνε. Η μελέτη ποτέ δεν αποστέλλεται στο Παρίσι […] Καθώς φαίνεται τα στελέχη του ΥΠΠΟΑ που συνεργάζονται με την UNESCO για θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς, απολαμβάνουν τα ταξίδια στο Παρίσι και αλλού για σεμινάρια, αλλά εκτελούν πλημμελώς τις υποχρεώσεις τους“.
Αξίζει να σημειωθεί πως τα δύο τελευταία πρόσωπα εμπλέκονται και στην υπόθεση της καταστροφής το 2017 του τεμένους Βαγιαζήτ, για την οποία έχουν παραπεμφθεί εδώ και έναν χρόνο στο πειθαρχικό συμβούλιο, καθώς φέρονται, σύμφωνα με πόρισμα σχετικής Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης, να υπέπεσαν στα σοβαρότατα πειθαρχικά παραπτώματα της παράβασης υπαλληλικού καθήκοντος, της φθοράς λόγω ασυνήθιστης χρήσης ή εγκατάλειψης ή παράνομης χρήσης πράγματος που ανήκει στην υπηρεσία (του μνημείου εν προκειμένω) και της αμελούς ή ατελούς εκπλήρωσης του υπηρεσιακού τους καθήκοντος. Η υπόθεση εκείνη, για την οποία η σημερινή υπουργός Πολιτισμού τηρεί μια περίεργη στάση σιωπής, δεν φαίνεται να “ταρακούνησε” ιδιαίτερα τους κυρίαρχους μηχανισμούς λήψης των σχετικών αποφάσεων στο υπουργείο Πολιτισμού, που συνεχίζουν απερίσπαστοι τις ίδιες, βλαπτικές για τα μνημεία, τακτικές. Μάλιστα, η κ. Μπεντερμάχερ-Γερούση, παρά τις σοβαρές πειθαρχικές της εκκρεμότητες, διορίστηκε από την Λίνα Μενδώνη εθνική συντονίστρια για τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.
Αυταρχισμός και αντιστάσεις
Το επεισόδιο Μενδώνη-Λυχούνα δεν είναι το μοναδικό αντίστοιχο. Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ στο υπουργείο Πολιτισμού γνωρίζουν καλά την αυταρχική και απαξιωτική προς τα στελέχη του υπουργείου συμπεριφορά της υπουργού, από τα πολλά χρόνια που βρισκόταν στη θέση της Γενικής Γραμματέως στο ίδιο υπουργείο. Γύρω από την παροιμιώδη αγένεια της, άλλωστε, και την σκαιά συμπεριφορά της απέναντι σε απλούς υπαλλήλους, τμηματάρχες, διευθυντές, ακόμη και γενικούς διευθυντές, έχτισε το προφίλ της “σιδηράς κυρίας” του υπουργείου και του “αποτελεσματικού” στελέχους, τόσο στην υλοποίηση έργων όσο και στην καθυπόταξη των αντιστάσεων στην λογική του “αποφασίζουμε και διατάσσουμε”, κυρίως από αρχαιολόγους, με επίκεντρο ζητήματα επιστημονικής προσέγγισης, διαχείρισης και “αξιοποίησης” μνημείων και αρχαιολογικών χώρων.
Η επάνοδός της στο υπουργείο Πολιτισμού, από την αυξημένης εξουσίας θέση της υπουργού, όξυνε ακόμη περισσότερο την κατάσταση, αφού η Λίνα Μενδώνη συστηματοποίησε έτι περαιτέρω την τακτική απαξίωσης συλλήβδην των υπηρεσιακών στελεχών και μάλιστα συχνά ενώπιον τρίτων, αυτοδιοικητικών παραγόντων, στελεχών ιδρυμάτων και επιχειρηματικών ομίλων, δημοσιογράφων.
Η ιδιαιτερότητα του πρόσφατου περιστατικού στους Φιλίππους δεν έγκειται, λοιπόν, στην σπανιότητα του, αλλά στο γεγονός πως ο τμηματάρχης Βυζαντινών της οικείας Εφορείας Αρχαιοτήτων επέλεξε να το δημοσιοποιήσει ο ίδιος.
Η κλήση σε απολογία του συγκεκριμένου στελέχους ήταν αναμενόμενη, καθώς, κατά την υπουργό “υπέπεσε στα πειθαρχικά παραπτώματα της αναξιοπρεπούς ή ανάρμοστης ή ανάξιας για υπάλληλο συμπεριφορά εντός ή εκτός υπηρεσίας (άρθρο 107 παρ. 1 περ. ε του ν. 3528/2007), τη χρήση γλώσσας έμφυλης διάκρισης κατά την άσκηση των καθηκόντων (άρθρο 107 παρ. 1, περ.ζ του ν. 3528/2007) και της κακόβουλης άσκησης κριτικής των πράξεων αρμοδίων Υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ και της προϊσταμένης αρχής (Γενικού Γραμματέα Πολιτισμού και Υπουργού), δημοσίως, γραπτώς και προφορικώς, με σκόπιμη χρήση εν γνώσει εκδήλως ανακριβών”.
Κουβέντα, φυσικά, για την καταγγελλόμενη δική της ανάρμοστη συμπεριφορά, αλλά και για την ουσία των καταγγελιών σχετικά με τις επικείμενες επί του μνημείου καταστρεπτικές εργασίες.
Ένα αφήγημα καταρρέει
Η υπόθεση των Φιλίππων παρουσιάζει και ένα ακόμη ενδιαφέρον, ενδεικτικό της κατάστασης που έχει δημιουργήσει εντός της αρχαιολογικής υπηρεσίας η συμπεριφορά αλλά και οι πολιτικές επιλογές της Λίνας Μενδώνη. Όπως φαίνεται, το σύνολο σχεδόν της αρχαιολογικής κοινότητας στέκεται πλέον απέναντι στην πολιτική Μενδώνη.
Είναι χαρακτηριστικό πως, σύμφωνα με δημοσιεύματα, ο αρχαιολόγος που “επαναστάτησε” δημόσια ενάντια στην πολιτική του προϊσταμένη κινείται στον ίδιο ιδεολογικό και πολιτικό χώρο με την ίδια! Δεν είναι, λοιπόν, μόνο οι… συνήθεις ύποπτοι αριστεροί αρχαιολόγοι που αντιτίθενται και συγκρούονται μαζί της, αλλά η συντριπτική πλειονότητα των αρχαιολόγων της υπηρεσίας, που αντιλαμβάνεται πως η ασκούμενη επί των μνημείων πολιτική εκ μέρους της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου είναι εξόχως βλαπτική τόσο για τηναρχαιολογική υπηρεσία όσο και για τα μνημεία.
Έτσι, το αφήγημα που η ίδια και τα φιλικά της μέσα ενημέρωσης είχαν υφάνει, πως δήθεν η “σιδηρά της πυγμή” μπορεί να σύρει την αρχαιολογική υπηρεσία σε θέση πρόθυμου διεκπεραιωτή των πολιτικών της επιλογών, σταδιακά καταρρέει.
Τα πρώτα σημάδια της εξέλιξης αυτής είχαν, βέβαια, διαφανεί στην σύγκρουση για το ζήτημα της τύχης των μοναδικής αρχαιολογικής σημασίας ευρημάτων του σταθμού Βενιζέλου στο μετρό Θεσσαλονίκης. Παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες κυβερνητικών στελεχών να εμφανίσουν την αντίθεση, εντός και εκτός της αρχαιολογικής κοινότητας, στην απόσπαση των αρχαιοτήτων από την θέση τους ως υποκινούμενη από τον ΣΥΡΙΖΑ και άλλες αριστερές συλλογικότητες, η αλήθεια είναι άλλη. Η απερίφραστη συμπαράταξη, για παράδειγμα, της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, που ουδείς μπορεί να της χρεώσει… αριστερισμό, με τα στελέχη της υπηρεσίας και τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) στον αγώνα τους για διατήρηση των αρχαιοτήτων in situ, είναι ενδεικτική. Το ίδιο, άλλωστε, αποκαλύπτει και η ηχηρή παρέμβαση προς την ίδια κατεύθυνση του συντηρητικών πεποιθήσεων επιφανούς Βυζαντινολόγου και Ακαδημαϊκού Παναγιώτη Βοκοτόπουλου.
Προσπάθεια παρέμβασης στις εκλογές των αρχαιολόγων
Η διαφαινόμενη πλήρης απονομιμοποίηση της υπουργού Πολιτισμού στο σώμα των αρχαιολόγων της αρχαιολογικής υπηρεσίας, οδήγησαν τη Λίνα Μενδώνη σε μια εντελώς ριψοκίνδυνη για την ίδια κίνηση ωμής παρέμβασης στα εσωτερικά του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.
Σύμφωνα με καταγγελίες που είδαν το φως της δημοσιότητας, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου επιχείρησε να στήσει μια νέα ακραιφνώς “φιλομενδωνική” συνδικαλιστική παράταξη εν όψει των εκλογών που έχουν προγραμματιστεί για την ανάδειξη νέου Διοικητικού Συμβουλίου του συλλόγου στις 29 Ιουνίου. Αρωγοί της στην προσπάθεια αυτή ήταν τα ηγετικά στελέχη του Ομοσπονδίας των υπαλλήλων του υπουργείου, στην δύναμη της οποίας δεν ανήκει πάντως ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, προεξάρχοντος του συνδικαλιστή της ΔΗΣΥΠ (πρώην ΠΑΣΚ) και προέδρου της Ομοσπονδίας Γιάννη Τσακοπιάκου, ελεγχόμενου από την δικαιοσύνη για πληθώρα σοβαρών αδικημάτων, που σχετίζονται με διαχειριστικές και άλλες ατασθαλίες που έχουν εντοπιστεί στο διαβόητο Ταμείο Αλληλοβοήθειας του υπουργείου Πολιτισμού.
Η προσπάθεια αυτή, παρά τις πολιτικές πιέσεις που ασκήθηκαν, φαίνεται πως είχε πενιχρά αποτελέσματα, καθώς ακόμη και στελέχη της ΔΑΚΕ (της συνδικαλιστικής παράταξης της Νέας Δημοκρατίας) αρνήθηκαν να στηρίξουν το εγχείρημα, επιλέγοντας είτε την μη συμμετοχή τους στις εκλογές είτε την συστρατευσή τους με την κεντροδεξιά παράταξη “Συνεργασία Αρχαιολόγων”, με την οποία θέτει υποψηφιότητα και ο Μιχάλης Λυχούνας!
Μπροστά στον κίνδυνο η νεοσύστατη “φιλομενδωνική” συνδικαλιστική παράταξη να διασυρθεί εκλογικά, αποκαλύπτοντας την εξαιρετικά μικρή αποδοχή της υπουργού στο σώμα των αρχαιολόγων, επιστρατεύτηκε ο αρχαιολόγος Ντίνος Κίσσας για να προσβάλει με αίτηση ασφαλιστικών μέτρων τις εκλογές του συλλόγου.
Πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο που, όπως είχαμε αποκαλύψει σε σχετικό μας δημοσίευμα, διορίστηκε από την ίδια την Λίνα Μενδώνη ως προϊστάμενος στην Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου του υπουργείου Πολιτισμού, ενώ συγκαταλέγεται, μαζί με τον Γιάννη Τσακοπιάκο, στα πρόσωπα σε βάρος των οποίων η Εισαγγελία Εγκλημάτων Διαφθοράς έχει ασκήσει ποινικές διώξεις σε βαθμό κακουργήματος για πέντε αδικήματα σχετικά με το Ταμείο Αλληλοβοήθειας: της πλαστογραφίας, της ηθικής αυτουργίας σε πλαστογραφία, της απιστίας, της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες (ξέπλυμα μαύρου χρήματος) και της εγκληματικής οργάνωσης…
Η αντίδραση του Συλλόγου στην σπασμωδική αυτή κίνηση υπήρξε άμεση: “Η απόπειρα να τεθεί ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων υπό δικαστική ομηρία”, σημειώνει σε ανακοίνωσή του “σε μια συγκυρία ιδιαίτερα κρίσιμη, όταν δρομολογούνται μείζονος σημασίας ζητήματα, όπως ο νέος οργανισμός του ΤΑΠΑ, το ζήτημα της τύχης των αρχαιοτήτων του σταθμού Βενιζέλου στο Μετρό Θεσσαλονίκης, η μετατροπή των Μεγάλων Μουσείων σε ΝΠΔΔ, και ενώ πληθαίνουν οι πληροφορίες για προετοιμασία ενός νέου οργανισμού στο ΥΠ.ΠΟ.Α., πολύ φοβούμαστε ότι κρύβει σκοπιμότητες όχι μόνο προσωπικές αλλά πολύ περισσότερο πολιτικές”.
Η απόρριψη της αίτησης ασφαλιστικών μέτρων την Παρασκευή 26 Ιουνίου έκλεισε και αυτήν την οδό διαφυγής. Η Λίνα Μενδώνη και οι λιγοστοί της ακόλουθοι είναι αναγκασμένοι να δούνε την θλιβερή για αυτούς πραγματικότητα και στην κάλπη των αρχαιολόγων.
