Η νέα παρτίδα στο σύνθετο γεωπολιτικό σκάκι που παίζεται εδώ και πολλά χρόνια στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αποκτά χαρακτηριστικά αυξημένου ενδιαφέροντος, καθώς τα κέρδη του νικητή ή των νικητών δεν περιορίζονται, προφανώς, στο γόητρο και τη χαρά πρόσκαιρης επικράτησης επί του αντιπάλου.

Ως εκ τούτου, ελάχιστοι ξαφνιάστηκαν όταν στις 21/7/20 η Τουρκία αφενός ανακοίνωσε την έκδοση NAVTEX για τη διενέργεια «εργασιών» σε περιοχή που διεκδικεί σαν «γαλάζια» εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας, αφετέρου ανέπτυξε τουλάχιστον 17 τουρκικά πολεμικά πλοία από τις ναυτικές βάσεις της Αττάλειας και του Αξάζ απέναντι από ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου καθώς και πλήθος «αλιευτικών» εντός ελληνικών χωρικών υδάτων ώστε να δημιουργήσει επιπρόσθετους «σπινθήρες» σε εύφλεκτο περιβάλλον για να αυξήσει τη διαπραγματευτική ισχύ.

Είναι προφανές πως η τακτική της Άγκυρας, στην παρούσα φάση, είναι η τακτική της κλιμάκωσης σε πολλά μέτωπα ώστε να δείξει «πυγμή» και «αποφασιστικότητα» στο πλαίσιο διεκδίκησης του ρόλου «σεβαστής» περιφερειακής δύναμης. Άλλωστε δεν είναι μόνον οι κόντρες με την Αθήνα και οι απαιτήσεις που προβάλλει σε βάρος των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων εδώ και χρόνια. Στην παρούσα φάση η Άγκυρα (και δεν εννοούμε, ασφαλώς, μόνον την κυβέρνηση του προέδρου Ρετζέπ Τ. Ερντογάν αλλά τον νέο κρατικό μηχανισμό που στήθηκε με τις πλάτες της τουρκικής αστικής τάξης, ιδιαίτερα, μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου του 2016) δοκιμάζει τις αντοχές και την υπομονή γειτόνων, συμμάχων, εταίρων και αντιπάλων σε διάφορα πεδία δράσης στο δρόμο ανάπτυξης ρόλου μείζονος περιφερειακής δύναμης. Το δρόμο τον σχεδίασε αρκετά χρόνια πριν.

Πριν καν ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου είχε πει (πριν περίπου μία δεκαετία) το αλησμόνητο «πρόκειται να γεννηθεί μία νέα Μέση Ανατολή και εμείς θα είμαστε ιδιοκτήτης, πρωτοπόρος και υπηρέτης αυτής της νέας Μέσης Ανατολής». Στο πλαίσιο αυτού του σχεδίου και ενώ έχουν επέλθει σημαντικές αλλαγές στην ευρύτερη περιοχή αλλά και το διεθνές πολιτικο-οικονομικό στερέωμα, η Άγκυρα σήμερα ωμά και ανοικτά:

· Αμφισβητεί το λόγο και το ρόλο του Βερολίνου στην επίλυση «περιφερειακών διαφορών», μεταξύ άλλων και αυτών μεταξύ Αθήνας-Αγκυρας «διαβάζοντας» σωστά τις εσωτερικές σκληρές κόντρες στους κόλπους της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών του Brexit).

· Εντείνει την αντιπαράθεση με τη Γαλλία για τη «μοιρασιά» στην Ανατολική Μεσόγειο αμφισβητώντας την ισχύ και επιρροή που απολάμβανε στην περιοχή υπό το βάρος του βρώμικου παρελθόντος τής ως πάλαι ποτέ αποικιοκρατικής δύναμης

· Τεστάρει τη συνοχή του («απηρχαιωμένου», όπως έλεγε παλιότερα και ο Αμερικανός πρόεδρος Ντ. Τραμπ ή του «εγκεφαλικά νεκρού» όπως εκτιμούσε σχετικά προσφάτως ο Γάλλος ομόλογός του Ε.Μακρόν) ΝΑΤΟ, δίχως παράλληλα να διστάσει να αξιοποιήσει, εάν χρειαστεί, ακόμη και το άρθρο 5 περί «συλλογικής άμυνας»…

· Συνεχίζει τη διαπραγμάτευση με γεωπολιτικούς αντιπάλους της Δύσης, όπως η Ρωσία και το Ιράν, συνομιλώντας ως σχεδόν ίσος προς ίσο για το «μέλλον» και την «ειρήνη» σε Συρία, Λιβύη, Β. Ιράκ. Παράλληλα αφήνει ανοικτή την πίσω πόρτα για παζάρια και με την Συρία του προέδρου Μπασάρ Άσαντ παρά την πολύ-επίπεδη αντιπαράθεσή τους εδώ και μία δεκαετία

· Σκληραίνει την αντιπαράθεση με την Αίγυπτο όχι μόνον σε ό,τι αφορά την «επόμενη μέρα» στη Λιβύη (π.χ. «πάρτι» ανοικοδόμησης, κοιτάσματα και υποδομές Ενέργειας σε Σύρτη και Τζούφνα, άλλα «φιλέτα» λιβυκής οικονομίας που θα προκύψουν από τη σχεδιαζόμενη ιδιωτικοποίηση του μεγάλου δημόσιου τομέα) αλλά και εντός του πλαισίου της «σουνιτικής» αντιπαράθεσης για «πρωτοκαθεδρία» με επίκεντρο την κόντρα Καϊρου – Άγκυρας – Ντόχα και με αφορμή τη εργαλειοποίηση των «Αδελφών Μουσουλμάνων» (από τις δύο τελευταίες).

· Συνεχίζει τη συναφή, αλλά μεγαλύτερου μεγέθους διελκυστίνδα με τη Σαουδική Αραβία στο πλαίσιο των ανταγωνισμών στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και στο κάδρο της αποτυχημένης, ως τώρα, απόπειρας του Αμερικανού προέδρου Ντ. Τραμπ για «αραβικό ΝΑΤΟ».

· Εκτοξεύει απειλές και προς το Ισραήλ με ιαχές περί «απελευθέρωσης»… του τεμένους Αλ Άκσα στην Ιερουσαλήμ, σε μία προσπάθεια πατερναλισμού των απανταχού Μουσουλμάνων. Αυτά μολονότι παρασκηνιακώς καλεί το Ισραήλ σε αποκατάσταση των διμερών διπλωματικών σχέσεων (μιας που οι διμερείς οικονομικές σχέσεις παραμένουν ατάραχες εδώ και χρόνια…)

· Εντείνει τις προετοιμασίες για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί εντός των επόμενων λίγων ημερών αξιοποιώντας στο έπακρον την συγκυρία επετείων όπως η εισβολή στην Κύπρο (Ιούλιος 1974) και η υπογραφή της συμφωνίας της Λοζάνης (24 Ιουλίου 1923)

Επιπλέον, για να έχει κανείς αίσθηση της «μεγάλης εικόνας» αξίζει να συνεκτιμήσει κανείς και ορισμένες από τις σημαντικές εξελίξεις των τελευταίων 24ώρων, πριν την έκδοση της τουρκικής NAVTEX, όπως:

· Τη συμφωνία για «ευρωπαϊκό» σχέδιο Μάρσαλ ανασυγκρότησης της οικονομίας των χωρών-μελών της ΕΕ, εξαιτίας των συνεπειών της πανδημίας, όπως ανακοινώθηκε κατά τη μαραθώνια σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες.

· Τα «σύννεφα» στις διαπραγματεύσεις Ελλάδας-Γαλλίας για νέο εξοπλιστικό πακέτο- μποναμά προς τις γαλλικές πολεμικές βιομηχανίες (στο φόντο διαρκούς κλιμάκωσης της στρατιωτικής κινητικότητας διαφόρων χωρών και δρώντων σε Α. Μεσόγειο και ειδικότερα σε Λιβύη, ΒΑ Συρία, Β. Ιράκ).

· Εντεινόμενα τουρκικά παζάρια με Ουάσιγκτον, Βερολίνο, Μόσχα, Τεχεράνη για «εκεχειρία» στην Λιβύη υπό τον όρο πως θα παραμείνει ένα τμήμα της τουρκικό προτεκτοράτο

· Αύξηση της έντασης και της λαϊκής δυσαρέσκειας στο Ισραήλ από τις δυσμενείς επιπτώσεις της πανδημίας στην οικονομία που καθυστερούν τα σχέδια προσάρτησης-αρπαγής κατεχόμενων παλαιστινιακών εδαφών στη Δυτική Όχθη

· Απόφαση της ChevronTexaco να εξαγοράσει το σύνολο μετοχών της εταιρίας Noble Energy που εμπλέκεται ενεργά στην αξιοποίηση των ισραηλινών κοιτασμάτων φυσικού αερίου Λεβιάθαν και Ταμάρ και συμμετέχει σε κοινοπραξία που έχει άδεια εκμετάλλευσης για το μπλοκ «Αφροδίτη» στην κυπριακή ΑΟΖ.

· Κύρωση της συμφωνίας για το σχέδιο του αγωγού East med από τα κοινοβούλια Κύπρου και Ισραήλ

· Συνεχιζόμενες δυσκολίες στις πολύμηνες και σύνθετες διαπραγματεύσεις Αιγύπτου-Αιθιοπίας-Σουδάν για το «Μεγάλο Φράγμα Αιθιοπικής Αναγέννησης» στον Γαλάζιο Νείλο που φαντάζει ως πολύ σοβαρή, υπαρκτή απειλή για το μέλλον της αιγυπτιακής οικονομίας σε μία περίοδο ευρύτερης επιδείνωσης της σχέσης με την Τουρκία. (σ.σ. Η μίνι αφρικανική σύνοδος που πραγματοποιείται σήμερα, 22/7/20, δεν είναι σίγουρο πως θα οδηγήσει απαραίτητα σε λύση του «Γόρδιου δεσμού»).

· Ομόφωνη απόφαση της αιγυπτιακής βουλής στις 20/7/20 για ανάπτυξη στρατευμάτων «εκτός συνόρων» με πρώτη τη Λιβύη, για λόγους «εθνικής ασφάλειας»

Τα «αμφισβητούμενα ύδατα» του Στέιτ Ντηπάρτμεντ

Έχοντας υπόψη τα παραπάνω μαντεύει κανείς πόσο σύνθετες είναι οι εξελίξεις και πόσο πολύ-επίπεδο το παζλ των παζαριών και των ανταγωνισμών που στήνεται στην περιοχή. Μαντεύει, επίσης, τα μεγάλα συμφέροντα πολυεθνικών που «χρωματίζουν» και αυξομειώνουν την ένταση και ερμηνεύουν τη στάση «συμμάχων» της Ελλάδας , με πρώτες τις ΗΠΑ.

Η τελευταία ανακοίνωση του Στέιτ Ντηπάρτμεντ περί τουρκικής NAVTEX για «έρευνα σε αμφισβητούμενα ύδατα στην Ανατολική Μεσόγειο» θα έπρεπε κανονικά να διαλύσει και τα τελευταία ίχνη αυταπάτης στην Αθήνα πως μπορεί να αναζητήσει «ασπίδα προστασίας» από Ουάσιγκτον, Βερολίνο, Παρίσι ή Βρυξέλλες. Είναι προφανές πως όχι μόνον δεν θα της δώσουν «ασπίδα προστασίας», αλλά θα τη σύρουν ακόμη πιο έντονα, εκουσίως ή ακουσίως, σε «διαπραγμάτευση» για το καλό τάχα της περιφερειακής «σταθερότητας και ασφάλειας». Άλλωστε δεν βγαίνουν τυχαία, ούτε ξαναζεσταίνονται άσκοπα, κάθε τόσο, τα σενάρια για «συνδιαχείριση» και «συνεκμετάλλευση» των κοιτασμάτων και των δικτύων αγωγών Ενέργειας σε Αιγαίο και ευρύτερα σε Α. Μεσόγειο.

Πυροδότης επίσπευσης «εξελίξεων»

Όμως ακόμη και μέσα σε αυτό το σύνθετο πλέγμα εξελίξεων αναρωτιέται κανείς τι πυροδότησε την απόφαση της Άγκυρας να κλιμακώσει την ένταση με την Αθήνα τη δεδομένη στιγμή. Ποια από τις παραπάνω εξελίξεις την έκανε να επιταχύνει τα σενάρια για «εξελίξεις»; Ποιος μπορεί να είναι ο πιο σοβαρός λόγος που αναγκάζει την Άγκυρα να «συμπυκνώσει» τις προκλήσεις, ασχέτως με το εάν τελικώς το Oruc Reis θα αποπειραθεί ή όχι ως τις 2 Αυγούστου να κάνει «έρευνες» στον θαλάσσιο χώρο νοτίως της Ρόδου και του Καστελόριζου και νοτιοανατολικώς της Κρήτης; Οι εξελίξεις στην περιοχή θυμίζουν την αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων… Γι’ αυτό και, εν μέρει, η σημερινή όξυνση της αντιπαράθεσης Αθήνας-Άγκυρας μπορεί να περνά, μεταξύ άλλων, μέσω Καΐρου και Τρίπολης…

Ως τώρα, η Άγκυρα φαίνεται πως ήλπιζε και πίστευε πως ήταν «κλασικοί»
αιγυπτιακοί λεονταρισμοί οι κατά καιρούς προειδοποιήσεις της Αιγύπτου για στρατιωτική δράση επί του λιβυκού εδάφους, υπέρ των δυνάμεων του «Λιβυκού Εθνικού Στρατού» του στρατηγού Χαλίφα Χάφταρ. Εκλάμβανε την δυσαρέσκεια του Καΐρου πιο πολύ σαν «πυροτέχνημα». Τα πρόσφατα αιγυπτιακά στρατιωτικά γυμνάσια κοντά στα σύνορα με τη Λιβύη δεν φαίνεται να την εντυπωσίασαν, καθώς έδειξε να ποντάρει στην πιθανή «αναποφασιστικότητα» του Αιγύπτιου προέδρου Α.Φ.Σίσι να σύρει τη χώρα του σε μία στρατιωτική εμπλοκή ή και σύγκρουση με την Τουρκία ενώ συνεχίζονται:

Α) οι δοκιμασίες για την αιγυπτιακή οικονομία

Β) οι σποραδικές μεν, συνεχιζόμενες δε, συγκρούσεις με τους τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους» στην Χερσόνησο του Σινά

Γ) η ρευστότητα της κατάστασης στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη με πιθανή την όξυνση της έντασης ανά πάσα στιγμή

Δ) η σκλήρυνση των παζαριών με Αιθιοπία και Σουδάν στο φόντο των σημαντικά μεγάλων αλλαγών που αντικειμενικά θα φέρει η ολοκλήρωση του «Μεγάλου Αιθιοπικού Φράγματος Αναγέννησης».

Στη δεδομένη σύνθετη συγκυρία η Αγκυρα φαίνεται πως υποτίμησε την ανάγκη και την αποφασιστικότητα της πολιτικο-στρατιωτικής και οικονομικής ελίτ της Αιγύπτου να θωρακίσει και να προστατεύσει τα συμφέροντά της όχι μόνον εντός «τειχών» αλλά και εντός της ρημαγμένης «πίσω αυλής» που ακούει στο όνομα «Λιβύη». Ενδεχομένως να μην υπολόγισε σωστά! Μετά το ξεπέρασμα του πρώτου σοκ που προκάλεσε στο Κάιρο η ανάπτυξη τουρκικών στρατευμάτων και Σύρων μισθοφόρων στην Τρίπολη και σε ένα σημαντικό τμήμα της δυτικής Λιβύης, η αιγυπτιακή ηγεσία έδειξε «να παίρνει στροφές». Ακούγοντας ενδεχομένως και την καμπάνα κινδύνου που ηχεί εδώ και μήνες από την εφαρμογή του τουρκο-λιβυκού μνημονίου συνεργασίας πάνω στις «ανοικτές τρύπες» που δημιουργούν τα αέναα ελληνο-αιγυπτιακά παζάρια για τον καθορισμό ΑΟΖ…

Από την άλλη δεν αποκλείεται η Άγκυρα να εκτιμά, στην παρούσα φάση, πως είναι προτιμότερο ένα «θερμό επεισόδιο» μεταξύ Καστελλόριζου και Ρόδου, παρά μία πολύ πιο επικίνδυνη ανάφλεξη ανοικτά της Κρήτης, απέναντι από τις ακτές Λιβύης και Αιγύπτου. Σε κάθε περίπτωση, τα παιχνίδια με τη φωτιά είναι επικίνδυνα. Οι φλόγες μίας (μικρότερης ή μεγαλύτερης) σύρραξης σπάνια μπορούν να περιοριστούν, πόσο μάλλον να ελεγχθούν, ώστε να οδηγήσουν σε επιθυμητό αποτέλεσμα…