Ένα χρόνο μετά την πραξικοπηματική ανατροπή του Έβο Μοράλες, διεξάγονται σήμερα στη Βολιβία οι γενικές εκλογές, από τις οποίες θα προκύψουν αφ’ ενός μεν ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος της χώρας, η ηγεσία δηλαδή της εκτελεστικής εξουσίας, αφ’ ετέρου δε τα δύο νομοθετικά σώματα: η Γερουσία και η Πολυεθνική Νομοθετική Συνέλευση (Βουλή). Η αγωνία είναι μεγάλη για το τι θα βγάλουν οι κάλπες, εξίσου σημαντικό όμως είναι το αν το καθεστώς σεβαστεί το εκλογικό αποτέλεσμα σε περίπτωση νίκης του MAS, του “Κινήματος για τον Σοσιαλισμό”.
Ο Έβο Μοράλες και οι υποψήφιοι του MAS, Λούις Άρσε και Νταβίντ Κοτσεχουάνκα, κάνουν λόγο για καθαρή νίκη με 50% και πάνω. Όμως οι δημοσκοπήσεις δείχνουν οριακές καταστάσεις. Το MAS σαφώς προηγείται των διαιρεμένων αντιπάλων του και θα πάρει παραπάνω από το απαιτούμενο 40%. Το θέμα είναι τι θα γίνει αν δεν πετύχει και τη δεύτερη προϋπόθεση, που είναι διαφορά άνω των 10 μονάδων από τον δεύτερο. Τότε θα χρειαστεί δεύτερος γύρος, ο οποίος θα γίνει στις 9 Νοεμβρίου. Εκεί είναι πολύ πιθανό το MAS να χάσει από τις ενοποιημένες αντιmas ψήφους.
Με αυτά τα δεδομένα, μιας μικρής κλίμακας νοθεία εκ μέρους της ντε φάκτο κυβέρνησης πιθανότατα θα αρκούσε για να στερήσει από το MAS τη νίκη στον πρώτο γύρο. Γι’ αυτό και υπάρχει ένα πολύ μεγάλο πανεθνικό δίκτυο εκλογικών αντιπροσώπων και εθελοντών παρατηρητών, που θα ελέγχει τη νομιμότητα της καταμέτρησης και της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων.
Φτάνει όμως αυτό για να επιβάλει τη νομιμότητα και την εγκυρότητα της διαδικασίας; Η δυσπιστία είναι διάχυτη. Η ντε φάκτο κυβέρνηση δείχνει διαρκώς δείγματα αυθαιρεσίας. Οι παραστρατιωτικές ομάδες καραδοκούν. Από την άλλη μεριά οι υποστηρικτές του MAS (κυρίως τα ιθαγενικά αγροτικά στρώματα) είναι έτοιμοι να ξεσηκωθούν, ακόμα και αγνοώντας αυτή τη φορά τις ειρηνευτικές παραινέσεις της ηγεσίας τους. Υπάρχει πολύ σοβαρή πιθανότητα για βίαιες συγκρούσεις από τη Δευτέρα με απρόβλεπτη κατάληξη.
Για την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων θα πρέπει κανείς να έχει υπ’ όψη του ότι τα πρώτα αποτελέσματα είναι από τα αστικά κέντρα, όπου η υπεροχή του MAS είναι μικρότερη, και ακολουθούν χρονικά οι αγροτικές περιοχές, όπου το ποσοστό του MAS είναι πολύ μεγαλύτερο. Τελευταίες αναμένονται οι ψήφοι του εξωτερικού, που επίσης θεωρείται ότι θα είναι πολύ περισσότερο υπέρ του MAS απ’ ό,τι ο εθνικός μέσος όρος. Αυτό σημαίνει ότι τα αποτελέσματα που θα δημοσιευθούν Δευτέρα και Τρίτη είναι πολύ πιθανόν να ανατραπούν την Τετάρτη που βγουν τα επίσημα οριστικά αποτελέσματα. Σε περίπτωση οριακού αποτελέσματος η καθυστέρηση αυτή και η πολύ πιθανή οριακή ανατροπή των αποτελεσμάτων μπορεί να δώσει την αφορμή για ηθελημένες παρανοήσεις.
Στη συνέχεια παρατίθενται κάποια βασικά πληροφοριακά στοιχεία, που θα επιτρέψουν στους αναγνώστες να παρακολουθήσουν όσα θα ακολουθήσουν τις αμέσως επόμενες ημέρες.
Οι αντίπαλοι: Λούις Άρσε και Κάρλος Μέσα
Εκπρόσωπος του MAS είναι ο Λούις Άρσε (αριστερά στη φωτογραφία). Υπήρξε Υπουργός Οικονομίας του Έβο Μοράλες, και θεωρείται ο αρχιτέκτονας της οικονομικής του πολιτικής. Αυτής που οδήγησε τη Βολιβία σε πολύ ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, την οποία ο Άρσε συνδύασε με μια συστηματική πολιτική εισοδηματικής αναδιανομής και με την οικοδόμηση ενός, ανύπαρκτου έως τότε, κοινωνικού κράτους. Αυτός είναι, όπως φαίνεται, και ο λόγος που επελέγη από τον Έβο Μοράλες σαν διάδοχός του. Θεωρήθηκε πως είναι εκείνος ο άνθρωπος που θα μπορούσε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των μεσοαστικών στρωμάτων, που ενώ αρχικά υποστήριζαν το MAS, τα τελευταία χρόνια το εγκατέλειψαν για διάφορους λόγους.
Κύριος αντίπαλός του Λούις Άρσε είναι ο κεντροδεξιός Κάρλος Μέσα (δεξιά στη φωτογραφία). Οπαδός του νεοφιλελευθερισμού, υπήρξε Πρόεδρος της Βολιβίας μεταξύ 2003 και 2005. Στη διάρκεια της δικής του προεδρίας ξέσπασε η πολιτική κρίση του 2005 που οδήγησε στην επικράτηση τότε του Έβο Μοράλες. Ήταν αντίπαλος και του Έβο Μοράλες στις εκλογές του περσινού Οκτωβρίου. Είχε βγει δεύτερος με 36,51%, έναντι 47,08% του Μοράλες.
Οι άλλοι υποψήφιοι
Οι υπόλοιποι υποψήφιοι ανήκουν και αυτοί στο δεξιό, αντι-MAS στρατόπεδο, που όμως δεν μπόρεσε να κατέβει ενωμένο στις εκλογές. Υπάρχουν τρεις ακόμα υποψήφιοι. Όσοι δηλαδή παρέμειναν μέχρι τέλους στην εκλογική κούρσα. Διότι στην αρχή ήταν οκτώ και το τελευταίο διάστημα παραιτήθηκαν οι τρεις από αυτούς για να μην κόψουν ψήφους από τον Κάρλος Μέσα.
Τρίτος σε ποσοστά αναμένεται να είναι ο ακροδεξιός Λουίς Φερνάντο Καμάτσο. Πάμπλουτος επιχειρηματίας ο ίδιος, γόνος γνωστής οικογένειας της βολιβιανής ολιγαρχίας. Τις μέρες του πραξικοπήματος, τον Νοέμβριο 2019, είχε εισβάλει στο Προεδρικό μέγαρο με τη χριστιανική Βίβλο και την τρίχρωμη βολιβιανή σημαία, χωρίς το τμήμα της που περιλαμβάνει τα ιθαγενικά σύμβολα, σαν βασικά σύμβολα του αγώνα ενάντια στην ιθαγενική θρησκευτική πίστη και εθνική ταυτότητα του Μοράλες. (Στη φωτογραφία είναι στη μέση, σκυφτός πάνω από τη Bίβλο).
Ο Φερνάντο Καμάτσο υπήρξε κεντρική φιγούρα της αντιμοράλες συνωμοσίας του Οκτωβρίου-Νοεμβρίου 2019 και της παρακρατικής βίας που οδήγησε στην ανατροπή του νόμιμου προέδρου. Εκ των υστέρων αποκαλύφθηκε πως ο πατέρας του και ο ίδιος είχαν παίξει βασικό ρόλο στις υπόγειες συνεννοήσεις στρατού και αστυνομίας που οδήγησαν στο πραξικόπημα. Τα μέσα ενημέρωσης του άσκησαν το τελευταίο διάστημα πολύ έντονες πιέσεις να αποσυρθεί για χάρη του Μέσα, αυτός όμως επέμεινε, δείχνοντας ότι οι διαφορές μέσα και στο αντι-MAS στρατόπεδο δεν είναι εύκολο να γεφυρωθούν.
Υπάρχουν και δύο ακόμα υποψήφιοι, που επίσης πιέστηκαν να παραιτηθούν για χάρη του Μέσα, αλλά επέμειναν. Είναι ο κορεατικής καταγωγής χριστιανοδημοκράτης ευαγγελικός πάστορας Τσι Χιουν Τσουνγκ (φωτογραφία αριστερά) και ο συνδικαλιστής ηγέτης Φελιτσιάνο Μαμάνι, που είχε ενεργό συμμετοχή στις συγκρούσεις του 2016 μεταξύ των μεταλλωρύχων-ανθρακωρύχων και της κυβέρνησης του Έβο Μοράλες (φωτογραφία δεξιά).
Εκτός κούρσας βγήκε από τα μέσα Σεπτεμβρίου η ντε φάκτο Πρόεδρος της χώρας, Τζανίνε Άνιες. Στην αρχή εμφανίστηκε σαν μια νέα φιγούρα, με την πρόθεση να ενώσει στο πρόσωπό της το αντιμοράλες στρατόπεδο (κυρίως την κεντροδεξιά του Μέσα και την ακροδεξιά του Καμάτσο). Όμως η εμφανής ανικανότητα και η γενικευμένη διαφθορά της κυβέρνησής της την έφθειραν γρήγορα. Για ένα διάστημα ανταγωνιζόταν με τον Μέσα για τη δεύτερη θέση μετά τον Άρσε, αλλά οι τελευταίες δημοσκοπήσεις την έριξαν στην τρίτη θέση με καθοδικές τάσεις. Ο Έβο Μοράλες ισχυρίστηκε πως οι ολιγαρχικοί κύκλοι και οι Αμερικανοί της υποδείκνυαν να αποσυρθεί ήδη από τον Μάιο και πως αυτή άργησε να το κάνει απλώς και μόνο για να διαπραγματευτεί την ατιμωρησία της για όσα έχουν σωρευτεί εις βάρος της, ακόμα και από τα αντιmas μέσα ενημέρωσης.
Υπήρχαν και δύο ακόμα υποψήφιοι, που παραιτήθηκαν πολύ πρόσφατα· μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου. Ο ένας είναι ο Τούτο Κιρόγκα, με κεντροδεξιό νεοφιλελεύθερο προφίλ, παρόμοιο με αυτό του Μέσα. Είχε διατελέσει Πρόεδρος της χώρας πριν απ’ αυτόν, μεταξύ 2001 και 2002. Παραιτήθηκε για χάρη του Μέσα. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις του έδιναν 1,1-1,6%. Τελευταία είναι η Μαρία ντε λα Κρους Μπαγιά, εκπρόσωπος ενός μικρού κόμματος της παραδοσιακής εθνικιστικής ακροδεξιάς. Ούτε η ίδια δεν κατάλαβε πώς αναγκάστηκε να παραιτηθεί, καθώς το κόμμα της την απέσυρε από τις εκλογές παρά τη δική της διαφωνία. Το δημοσκοπικό ποσοστό της ήταν περί το 0,5%.
Εκτίμηση αποτελέσματος σε πρώτο και δεύτερο γύρο
Από τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις θα περιοριστούμε σε τρεις, που κατά τη γνώμη μου είναι οι πιο αξιόπιστες. Στις εκτιμήσεις τους για το εκλογικό αποτέλεσμα, που βασίζονται στην προβολή επί των θεωρούμενων “εγκύρων” ψήφων (αφαιρώντας δηλαδή λευκά, αναποφάσιστους κτλ.), οι δύο απ’ αυτές δείχνουν το MAS να υπολείπεται του στόχου του για ±1% (η μία για 0,9% και η άλλη για 1,3%). Η τρίτη δείχνει ότι ο Άρσε θα καλύψει, έστω και οριακά, τη διαφορά των 10 μονάδων από τον Μέσα και θα κερδίσει από τον πρώτο γύρο.
Η έρευνα της εταιρείας Ciesmori, που διεξήχθη για το ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι UNITEL και δημοσιεύθηκε τελευταία από όλες τις υπόλοιπες, την Κυριακή 11 Οκτωβρίου, δίνει στην προβολή επί των εγκύρων ψήφων 42,2% στον Λ. Άρσε και 33,1% στον Κ. Μέσα. Δείχνει δηλαδή το MAS να υπολείπεται του στόχου του κατά 0,9%.
Είχε προηγηθεί η έρευνα “Tu Voto Cuente” (“Η ψήφος Σου Μετράει”), η οποία στην προβολή επί των εγκύρων ψήφων δίνει στον Άρσε 42,9% και στον Μέσα 34,2%. Το MAS υπολείπεται του στόχου του κατά 1,3%. Η έρευνα αυτή διεξήχθη σε ένα πολύ μεγάλο δείγμα άνω των 15.500 ατόμων, από ένα δίκτυο εικοσιεπτά οργανισμών (δημοσιογραφικών, πανεπιστημιακών, οργανώσεων πολιτών κ.ά.) με κάποιες έστω και έμμεσες σχέσεις με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία της Βολιβίας. Δημοσιεύθηκε την Παρασκευή 9 Οκτωβρίου. Η δημοσίευση της προηγούμενης έρευνας του ίδιου δικτύου ήταν αυτή που εξανάγκασε την Άνιες να αποσύρει την υποψηφιότητά της.
Λίγο πιο πριν, στις 2 Οκτωβρίου, είχε δημοσιευθεί η έρευνα του CELAG (Λατινοαμερικανικό Στρατηγικό Κέντρο Γεωπολιτικής), οργανισμού φιλικού προς το MAS, η οποία στην προβολή επί των εγκύρων ψήφων δίνει στον Άρσε 44,4% και στον Μέσα 34,0%. Δείχνει το MAS να καλύπτει οριακά τον στόχο του κατά 0,4%.
Στις τρεις αυτές έρευνες ο Καμάτσο φαίνεται να παίρνει 16,7% (Ciesmori), 17,8% (Tu Voto Cuente) και 15,2% (CELAG). Ο Τσι Χιουν Τσουνγκ παίρνει 3,7% (Ciesmori), 2,9% (Tu Voto Cuente) και 2,8% (CELAG). Ο Μαμάνι παίρνει 0,7% (Ciesmori) και 0,4% (Tu Voto Cuente).
Ας ληφθεί υπ’ όψη ότι οι έρευνες αυτές διεξήχθησαν χωρίς να έχουν ακόμα αποσυρθεί ο Τούτο Κιρόγκα και η Μαρία Μπαγιά. Σε περίπτωση δεύτερου γύρου όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν νίκη του Μέσα επί του Άρσε. Η έρευνα του Ciesmori δίνει 41,4% στον Μέσα και 38,8% στον Άρσε. Η έρευνα Tu Voto Cuente 43,8% στον Μέσα και 38,0% στον Άρσε. Η έρευνα του CELAG δίνει πρώτον τον Μέσα με 44,6% έναντι 42,4% του Άρσε.
Οι αναποφάσιστοι και η διασπορά
Οι αναποφάσιστοι και η διασπορά
Εδώ πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι σε όλες αυτές τις έρευνες εμφανίζεται ένα πολύ ψηλό ποσοστό αναποφάσιστων, της τάξης του 18-20%, που υπολογίζεται πως στη μεγάλη του πλειοψηφία είναι μια κρυφή ψήφος υπέρ του MAS. Δηλαδή ψήφος που δεν δηλώνεται από φόβο· πρώτον εξ αιτίας της κρατικής βίας, και δεύτερον εξ αιτίας του αντι-MAS κλίματος που έχουν επιβάλει τα μέσα ενημέρωσης στον δημόσιο λόγο. Λέγεται πως ιδίως στα αστικά κέντρα, κάποια από τα μεσαία στρώματα που είχαν στραφεί εναντίον του MAS και στον έναν αυτό χρόνο άλλαξαν γνώμη, δεν τολμούν να το πουν δημόσια.
Επιπλέον οι αναλυτές τονίζουν ότι οι δημοσκοπήσεις δεν λαμβάνουν καθόλου υπ’ όψη τους ένα σημαντικό ποσοστό των ψηφοφόρων, της τάξης του 4%, που βρίσκονται στο εξωτερικό, κυρίως στις γειτονικές χώρες (Αργεντινή κτλ.), που επίσης εκτιμάται ότι κατά συντριπτική πλειοψηφία θα είναι υπέρ του MAS. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι οι ψήφοι του εξωτερικού θα είναι μέσω επιστολών, οι οποίες, όπως ελέχθη και στην αρχή, θα αργήσουν να καταμετρηθούν.
