Αναπάντεχη (για όλους μας, υποθέτω) ήταν η θριαμβευτική νίκη του Κινήματος για τον Σοσιαλισμό (MAS) στη Βολιβία. Παρ’ όλο που οι ηγέτες του μας είχαν προειδοποιήσει. “Θα νικήσουμε από τον πρώτο γύρο με πάνω από 50%”, έλεγαν – τόσο ο Έβο Μοράλες, όσο και ο νικητής των εκλογών Λούις Άρσε. Αποδείχθηκε πως ήξεραν καλύτερα από μας.

Και μάλιστα, όπως δείχνει η πορεία της καταμέτρησης, η νίκη του MAS θα είναι ακόμα πιο συντριπτική απ’ αυτή που έδειξαν τα exit-polls. Ξημερώνοντας Τετάρτη, στο 86% περίπου των καταμετρημένων ψήφων, το ποσοστό του Λούις Άρσε είχε φτάσει το 54%, ενώ ο κεντροδεξιός Κάρλος Μέσα είχε ήδη πέσει κάτω του 30%.

Αναλυτικά (στο 85,87% των έγκυρων ψήφων): Λ. Άρσε (MAS) 54,00% | Κ. Μέσα (CC) 29,50% | Λ. Φ. Καμάτσο (Creemos) 14,41% |Τ. Χ. Τσουνγκ (FPV) 1,55% | Φ. Μαμάνι (Pan-Bol) 0,51%. (Οι άλλες δύο υποψηφιότητες που εμφανίζονται με πολύ χαμηλά ποσοστά είναι αυτών που παραιτήθηκαν, αλλά για τεχνικούς λόγους δεν πρόλαβαν αφαιρεθούν από το ψηφοδέλτιο. Τυπικά η συμμετοχή τους θεωρείται έγκυρη και όπως φαίνεται κάποιοι τους ψήφισαν, είτε από λάθος ή ενδεχομένως σαν ένα είδος λευκού ή άκυρου).

Τετάρτη ή Πέμπτη τα τελικά αποτελέσματα

Κατά πάσα πιθανότητα τα επίσημα τελικά αποτελέσματα θα ανακοινωθούν αργά την Τετάρτη ή την Πέμπτη. Η καθυστέρηση αυτή είναι συνήθης σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής: φταίνε οι δυσκολίες στην επικοινωνία της ιθαγενικής υπαίθρου με τα αστικά κέντρα, δεν υπάρχουν εκτεταμένα ψηφιακά δίκτυα κτλ. Για τον λόγο αυτό, παράλληλα προς την επίσημη καταμέτρηση, συνήθως τηρείται και ένα άτυπο σύστημα “ταχείας καταμέτρησης” των αποτελεσμάτων (quick count), γνωστό ως TREP (Transmisión de Resultados Electorales Preliminares). Βάσει αυτού προκύπτει ένα προσεγγιστικό αποτέλεσμα, κυρίως για να έχουν μια πρώτη εικόνα τα μέσα ενημέρωσης το ίδιο βράδυ των εκλογών ή την επόμενη μέρα.

Στην προκείμενη όμως περίπτωση το Ανώτατο Εκλογικό Δικαστήριο της Βολιβίας, που είναι αρμόδιο για τη διεξαγωγή των εκλογών, έλαβε προφανώς υπ’ όψη του τη δυσπιστία και την ένταση, καθώς και το κακό προηγούμενο των περσινών εκλογών, και φοβήθηκε μήπως ενδεχόμενες διαφορές μεταξύ των δύο συστημάτων (του άτυπου και του επίσημου) έδιναν αφορμή για παρεξηγήσεις, αντιπαραθέσεις κ.ο.κ. Έτσι άλλωστε ξέσπασαν και οι ταραχές στις εκλογές του Νοεμβρίου 2019. Γι’ αυτό και την τελευταία στιγμή αποφάσισε να αδρανοποιήσει αυτή την άτυπη “γρήγορη καταμέτρηση” και κάλεσε τους Βολιβιανούς να κάνουν υπομονή μέχρι να ανακοινωθούν τα επίσημα αποτελέσματα. Αποδείχθηκε ότι κανείς δεν είχε αυτή την υπομονή. Την απουσία της “γρήγορης καταμέτρησης” την κάλυψαν τα exit polls.

Τα exit polls έχρισαν τον νικητή

Δύο ανεξάρτητα μεταξύ τους exit polls έδειξαν το εκλογικό αποτέλεσμα. Πρώτα ανακοινώθηκαν λίγο μετά τα μεσάνυχτα, μεταξύ Κυριακής και Δευτέρας, τα exit polls της δημοσκοπικής εταιρείας Ciesmori για τα ιδιωτικά κανάλια Unitel και Bolivisión.

Exit poll Ciesmori: Λούις Άρσε: 52,4% | Κάρλος Μέσα: 31,5% | Φερνάντο Καμάτσο: 14,1% | Τσι Χιούν Τσουνγκ: 1,6% | Φελιτσιάνο Μαμάνι: 0,4%. (Τα γραφικά είναι της εφημερίδας El Deber).

Μία ώρα αργότερα δημοσιεύθηκαν και τα δεύτερα exit polls, του δικτύου “Tu Voto Cuenta” (Η Ψήφος Σου Μετράει). Όπως έχουμε γράψει σε προηγούμενο άρθρο, το “Tu Voto Cuenta” είναι ένα φιλόδοξο δημοσκοπικό και συμμετοχικό εγχείρημα που πραγματοποιείται από ένα ευρύ δίκτυο δίκτυο εικοσιεπτά οργανισμών (δημοσιογραφικών, πανεπιστημιακών, οργανώσεων πολιτών κ.ά.) κάποιοι από τους οποίους έχουν σχέσεις με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Exit poll “Tu Voto Cuenta”: Λούις Άρσε: 53% | Κάρλος Μέσα: 30,8% | Φερνάντο Καμάτσο: 14,1% | Τσι Χιούν Τσουνγκ: 1,6% | Φελιτσιάνο Μαμάνι: 0,5%. (Τα γραφικά είναι της εφημερίδας El Deber).

Η πολιτική γεωγραφία της χώρας

Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς πώς κατανέμεται η εκλογική επιρροή των κομμάτων. Η μεγάλη επιρροή του MAS εντοπίζεται κυρίως στις πέντε δυτικές επαρχίες, ενώ η ανατολική περιφέρεια της Σάντα Κρους είναι το προπύργιο της ακροδεξιάς. Οι τρεις περιφέρειες του κέντρου, μία στον βορρά και δύο στον νότο, έβγαλαν πρώτο τον υποψήφιο της κεντροδεξιάς. Αυτό εξηγεί τον φόβο του Μοράλες πέρυσι τον Νοέμβριο, ότι μια εμφύλια σύγκρουση μπορεί και να κατέληγε σε διαίρεση της χώρας.

Ο πρώτος πίνακας δίνει μια οπτική αίσθηση της πολιτικής επιρροής. Ο δεύτερος έχει αναλυτικά στοιχεία για την κατανομή των τριών υποψηφίων στα οκτώ περιφερειακά διαμερίσματα της Βολιβίας.

Χωνεύουν την ήττα τους

Το επόμενο ερώτημα και φυσιολογική ανησυχία όλων ήταν το πώς θα αντιδράσει το καθεστώς. Όπως και στο ζήτημα του εκλογικού αποτελέσματος, έτσι και σε αυτό, οι περισσότεροι φανταζόμασταν ότι οι πραξικοπηματίες δεν θα παρέδιδαν με τίποτα την εξουσία· τουλάχιστον όχι αμαχητί. Και όμως! Ένας ένας, όλοι οι ορκισμένοι “αντιμασίστες”, όπως πολλοί απ’ αυτούς αυτοπροσδιορίζονται, παραδέχονται την ήττα τους χωρίς πολλά πολλά.

Μόλις μισή ώρα αργότερα από την ανακοίνωση των πρώτων exit polls, κατά τις 12:45 μετά τα μεσάνυχτα της Κυριακής, η ντε φάκτο Πρόεδρος Τζανίνε Άνιες, έγγραψε στο twitter της ένα λακωνικό μήνυμα που έλεγε τα εξής: “Δεν έχουμε ακόμα τα επίσημα αποτελέσματα, αλλά με βάση τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας, οι κ.κ. Λούις Άρσε και Νταβίντ Κοτσεχουάνκα έχουν κερδίσει τις εκλογές. Συγχαίρω τους νικητές και τους ζητώ να κυβερνήσουν με τη σκέψη τους στη Βολιβία και στη δημοκρατία”.

Όπως σχολίασε αργότερα ο Έβο Μοράλες, όλο το πολιτικό σύστημα ήταν απολύτως ενήμερο για το ποιο θα είναι το αποτέλεσμα από αρκετές μέρες πιο πριν. Ήταν σαφές από τις δημοσκοπήσεις. Ήξεραν πως το μεγάλο ποσοστό των “αναποφάσιστων” και “δεν απαντώ” ήταν κρυφή ψήφος υπέρ του MAS, από ανθρώπους που φοβόντουσαν να δηλώσουν ανοιχτά τι θα ψήφιζαν.

Φαίνεται λοιπόν πως το πολιτικό και κοινωνικό κατεστημένο της χώρας είχε αποφασίσει από πριν ότι θα παρέδιδε την εξουσία. Και γι’ αυτό βγήκε η Άνιες πολύ νωρίς να δηλώσει αποδοχή της νίκης του MAS, προφανώς για να προλάβει ενδεχόμενες αντιδράσεις σε στρατό, αστυνομία και στις παραστρατιωτικές ομάδες, ή ακόμα και σε φανατικές “αντιμοράλες” μερίδες του πληθυσμού.

Την επόμενη μέρα παραδέχθηκε την ήττα του και ο Κάρλος Μέσα, λέγοντας ότι ο λαός τον όρισε σαν “ηγεσία της αντιπολίτευσης”, ενώ ο Καμάτσο δήλωσε ότι θα περιμένει τα τελικά αποτελέσματα. Κατά τα άλλα, τα ολιγαρχικά μέσα ενημέρωσης, που μέχρι πριν λίγες ώρες έδιναν τον “υπέρ πάντων αγώνα”, από το βράδυ της Κυριακής σφυρίζουν αδιάφορα. Το μόνο που τους ενδιαφέρει, λένε, είναι η σωστή ενημέρωση και η εύρυθμη λειτουργία των θεσμών…

Μερικοί παρηγορούνται ότι έχουν καταφέρει να διώξουν τον Έβο Μοράλες, και προσπαθούν με διάφορους τρόπους να καλοπιάσουν τον Λούις Άρσε, ξεχωρίζοντας τους κακούς και βίαιους  “μασίστες” από τους άκακους και ειρηνικούς. Και παροτρύνουν τον Άρσε να αποδειχθεί ότι είναι από τους δεύτερους.

Αυτό, για να μην κρυβόμαστε, είναι και ο φόβος πολλών αριστερών στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, που βλέπουν ήδη με μισό μάτι την ήπια στάση και τις πρώτες διαλλακτικές δηλώσεις του Λούις Άρσε και του Έβο Μοράλες, που κάνουν λόγο για καταλλαγή, μη-εκδικητικότητα και συγχώρεση των αντιπάλων τους.

Από αύριο προβληματιζόμαστε, τώρα γιορτάζουμε

Όμως έχουμε όλο τον καιρό μπροστά μας για τέτοιες σκέψεις. Για την ώρα ας μείνουμε στο απλό γεγονός: ότι η επιστροφή του MAS στην κυβέρνηση της Βολιβίας, που πριν δύο μέρες ήταν σχεδόν αδιανόητη, πρέπει πλέον να θεωρείται δεδομένη. Τα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης λειτουργούν ήδη ως αντιπολίτευση, αναδεικνύοντας σε κεντρικό πολιτικό πρόβλημα το αν και πότε θα επιστρέψει στη Βολιβία ο Έβο Μοράλες και προσπαθώντας να ανακαλύψουν διαφωνίες επ’ αυτού μέσα στο MAS. Ο ίδιος ο Μοράλες δήλωσε ότι αυτό θα γίνει “ούτως ή άλλως, αργά ή γρήγορα”. Όπως είχε δηλώσει σε πρόσφατη συνέντευξή του ο πρώην αντιπρόεδρος Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα μια βδομάδα πριν τις εκλογές, η πρόθεση της ηγεσίας του MAS, και του Μοράλες προσωπικά, δεν είναι να παραγράψουν πολιτικά τις εις βάρος τους δικαστικές καταγγελίες, αλλά να τις αντιμετωπίσουν κανονικά στο δικαστήριο.

Προφανώς υπάρχουν πολλά ανοικτά ερωτήματα σχετικά με το πώς θα προχωρήσει η χώρα, τι συνέβη και έγιναν όλα τόσο απλά, ποια θα είναι η φυσιογνωμία του MAS από δω και πέρα, πώς θα κυβερνήσει το νέο δίδυμο συνδυάζοντας το τεχνοκρατικό προφίλ του Προέδρου Λούις Άρσε και το ριζοσπαστικό ιθαγενικό προφίλ του αντιπροέδρου Νταβίντ Τσοκεχουάνκα, ποια θα είναι η θέση του Μοράλες, του Λινέρα και όλης της παλαιάς ηγεσίας κτλ. Προς το παρόν η Βολιβία γιορτάζει την επιστροφή της στη δημοκρατία και στην “πορεία αλλαγής” που είχε διακοπεί βίαια για έναν χρόνο.

Σύμφωνα με το ημερολόγιο του Ανωτάτου Εκλογικού Δικαστηρίου, η ορκωμοσία του νέου Προέδρου και Αντιπροέδρου αναμένεται να γίνει μεταξύ 31 Οκτωβρίου και 14 Νοεμβρίου. Στη χειρότερη περίπτωση (αν τύχει και υπάρξουν ενστάσεις, ακυρώσεις, νέες ψηφοφορίες κτλ.), η νέα κυβέρνηση θα έχει ορκιστεί το αργότερο έως τις 5 Δεκεμβρίου. Από τη βάση του MAS πολλοί ζητούν η ορκωμοσία να γίνει στις 10 Νοεμβρίου, ώστε να συμπέσει με την επέτειο της παραίτησης των Μοράλες-Λινέρα πέρυσι.