Τζορτζ Φλόιντ, BLM, και η ασφάλεια των υπαιθρίων διαδηλώσεων
Στις 25 Μαΐου του 2020, δολοφονήθηκε από αστυνομικούς στη Μιννεάπολη των ΗΠΑ, ο Τζορτζ Φλόιντ, κατά ειρωνεία της ιστορίας και ο ίδιος φορέας του κορονοϊού. Η σαδιστική του εκτέλεση δια της ασφυξίας καταγράφηκε σε κάμερα κινητού και η εικόνα του αστυνομικού να γονατίζει πάνω στο λαιμό του κατέκλυσε τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και τα ΜΜΕ σχεδόν στιγμιαία. Η αντίδραση ήταν επίσης άμεση: από εκείνη την ημέρα και μετά ξέσπασε στις ΗΠΑ ίσως το μαζικότερο και πιο δυναμικό πολιτικό κίνημα στη χώρα από ιδρύσεώς της, μαζικότερο και από τα κινήματα του 1960. Στις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο (γιατί οι αντιρατσιστικές διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου), υπολογίζεται πως συμμετείχαν μεταξύ 15-26 εκατομμυρίων πολιτών, σε όλες τις πολιτείες και στο 40% των κομητειών (επαρχιών) των ΗΠΑ.
Αυτή η τεράστια έκρηξη του αντιρατσιστικού κινήματος έγινε καθώς οι ΗΠΑ βρισκόταν μέσα σε μια βαθιά, βαθύτατη, πανδημική κρίση. Όπως ήταν αναμενόμενο, μεταξύ των γιατρών από την πρώτη στιγμή υπήρξε ανησυχία για την ενδεχόμενη πανδημική επιβάρυνση που τέτοιες μεγάλες συναθροίσεις θα μπορούσαν να προκαλέσουν. Ιδίως συνυπολογίζοντας την προεξοφλημένη βίαιη επέμβαση της αστυνομίας κατά των διαδηλωτών, με δακρυγόνα (που βοηθούν μέσω του βήχα τη διασπορά του ιού), σωματική “επαφή” και συλλήψεις στο σωρό χωρίς μέτρα προστασίας κατά τη διαδικασία. Γιατροί και συμμετέχοντες όμως αποφάσισαν συνειδητά να δεχτούν ή να πάρουν το ρίσκο γιατί θεώρησαν πως η κινητοποίηση απέναντι σε μια “επιδημία 400 χρόνων” που δεν είναι κολλητική, αξίζει τη διακινδύνευση.
Είναι ενδιαφέρον πως οι κινητοποιήσεις συνέβησαν με το πανδημικό κύμα στις ΗΠΑ σε σχετική μεν ύφεση, αλλά σε επίπεδα ημερήσιων θανάτων από Covid-19 συγκρίσιμα με της Ελλάδος στο δεύτερο λοκ-ντάουν: Στις 27 Μαΐου π.χ. η πολιτεία της Μινεσότα, όπου συνέβη η δολοφονία και από όπου ξεκίνησαν οι μεγάλες ταραχές και διαδηλώσεις είχε 27 νεκρούς. Το αντίστοιχο, με αναγωγή στον πληθυσμό, περίπου 50 ημερησίων θανάτων στην Ελλάδα. Εν γνώσει τους οι διαδηλωτές αντιμετώπισαν τον κίνδυνο, με πρωτοβουλίες αλληλεγγύης να φτιάχνουν μάσκες για τους διαδηλωτές (από πανί, γιατί οι χάρτινες όταν ποτιστούν με δακρυγόνο καίνε το δέρμα όπως προειδοποιούν οι εμπειρογνώστες της πανδημικής και πάνδημης διαμαρτυρίας της Μινεάπολης) και τους οργανωτές να προσπαθούν – μάταια ως επί το πλείστον – να καταφέρουν να διατηρήσουν αποστάσεις μεταξύ τους.
Παρά την ένταση λοιπόν τότε της πανδημίας, και παρά την αγωνία για τα υγειονομικά αποτελέσματα τυχόν μαζικών διαμαρτυριών, ελάχιστοι είχαν βγει στις ΗΠΑ τότε για να αμφισβητήσουν το δικαίωμα στη διαδήλωση και στη διαμαρτυρία.
Και από ό,τι φαίνεται οι ανησυχίες δεν αποδείχθηκαν βάσιμες. Πολλαπλές έρευνες για τις συνέπειες των διαδηλώσεων του Black Lives Matter πάνω στα επιδημιολογικά δεδομένα, έχουν δείξει πως η επίδραση των συγκεντρώσεων αυτών ήταν από μηδενική ως μικρή, παρά μάλιστα τη συμβολή της αστυνομίας με δακρυγόνα, κλούβες και κελιά χωρίς αποστάσεις και προφυλακτικά μέτρα και σωματική επαφή. Η εξήγηση για αυτό το παράδοξο δίνεται μάλλον από τον συνδυασμό του καλοκαιρινού καιρού, της χρήσης μάσκας από τους διαδηλωτές, σε εξωτερικούς χώρους, χωρίς κοινές στεγασμένες υποδομές (εστιατόρια, τουαλέτες, μαγαζιά) και το γεγονός πως ο κόσμος που συμμετείχε, είχε απολύτως τη συναίσθηση του πανδημικού κινδύνου και πρόσεξε και κατά την διάρκεια και μετά τις διαδηλώσεις.
Αντίθετα, στις προεκλογικές συγκεντρώσεις του Τραμπ, που ήταν στατικές, μερικές σε κλειστούς ή ημίκλειστους χώρους, περιλάμβαναν πολλούς που δε φορούσαν μάσκες από άποψη ή δεν πίστευαν στα μέτρα πρόληψης του κορονοϊού, και είχαν κοινόχρηστους χώρους, τα αποτελέσματα ήταν διαφορετικά.
Παρόμοια απουσία εξάρσεων του ιού μετά από διαδηλώσεις BLM διαπιστώθηκε και στο Λονδίνο και την Αυστραλία.
Παρά τις ανησυχίες για τις υγειονομικές επιπτώσεις των διαδηλώσεων, ο ίδιος ο γραμματέας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Τέντρος Αντανόμ, υποστήριξε τις διαμαρτυρίες και απλά απηύθυνε έκκληση σε όσους θα διαδηλώσουν να το κάνουν ασφαλώς, διατηρώντας τις αποστάσεις και φορώντας μάσκα για να περιορίσουν τη διασπορά του COVID-19
Παγκόσμια πανδημική έξαρση διαδηλώσεων
Καθώς οι πορείες συνεχίζονταν στις ΗΠΑ, η Λατινική Αμερική και πολλά άλλα μέρη του κόσμου φλεγόταν παρομοίως από τις διαδηλώσεις. Για παράδειγμα, στη μαρτυρική Βολιβία όπου ο λαός της μετά το πρώτο σοκ της πανδημίας βρέθηκε στο δρόμο από το καλοκαίρι και μετά, ζητώντας εκλογές και την παραίτηση της χούντας της Άνιες, για να καταλήξει να πανηγυρίζει τον εκλογικό θρίαμβο του MAS και τη δικαίωση του Έβο Μοράλες τον Οκτώβριο / Νοέμβριο.
Ή στην Χιλή, όπου η αναταραχή που είχε ξεκινήσει πέρυσι συνεχίστηκε μεσούσης της πανδημίας, με διαδηλώσεις και ταραχές, οι οποίες κατέληξαν στο μεγαλειώδες αποτέλεσμα του συνταγματικού δημοψηφίσματος τον Οκτώβριο και στο λαϊκό δημόσιο πανηγύρι που το συνόδευσε.
Ή στην Κολομβία, όπου τον Σεπτέμβριο η δολοφονία ενός πολίτη που κατά την αστυνομία “δεν τηρούσε τα μέτρα αποστασιοποίησης” οδήγησε σε ξεσηκωμό αλλά και λυσσαλέα καταστολή με 13 νεκρούς, και άνοιξε το δρόμο για τη γενίκευση των διαδηλώσεων για κοινωνικά αιτήματα και εναντίον των κρατικών δολοφονιών στην χώρα. Αξιοσημείωτη είναι η απαγόρευση χρήσης δακρυγόνων από την αστυνομία, που επιβλήθηκε από τα δικαστήρια της Κολομβίας για λόγους αποτροπής της διασποράς του SARS CoV 2.
Αλλά η εξάπλωση των διαδηλώσεων και της κοινωνικής αναταραχής εν μέσω πανδημίας δεν είναι λατινοαμερικάνικο μόνο φαινόμενο: μετά το αρχικό πάγωμα των πρώτων λοκ ντάουν ο κόσμος ολόκληρος ξέσπασε σε μαζικές διαδηλώσεις που άλλες αφορούσαν την πανδημία και άλλες απλά συνέχιζαν την παγκόσμια αναταραχή που ξεκίνησε το 2019, πυροδοτημένες από την κατάσταση έκτακτης ανάγκης και την οικονομική κρίση που συνόδευσε την πανδημία του κορονοϊού.
Ένα τμήμα των διαμαρτυριών αφορούσε την άρνηση του κορονοϊού και των μέτρων περιορισμού της πανδημίας. Στις ΗΠΑ (με την ενθάρρυνση του Προέδρου τους), στην Ισπανία, την Γερμανία, την Βρετανία και αλλού η ακροδεξιά οργάνωσε διαμαρτυρίες με βάση θεωρίες συνωμοσίας ως επί το πλείστον, εκμεταλλευόμενη την απόγνωση που έχουν φέρει τα περιοριστικά μέτρα σε μεγάλες κατηγορίες πολιτών.
Στην αντίθετη κατεύθυνση ήταν οι διαμαρτυρίες για την ανεπάρκεια των μέτρων προστασίας: στο Ισραήλ, στο Τουρκμενιστάν, στη Βραζιλία, στο Ιράκ και σε πολλές άλλες χώρες πολίτες διαμαρτυρήθηκαν για την ανεπάρκεια των μέτρων για την αντιμετώπιση του κορονοϊού (όπως είχαν κάνει άλλωστε και στην Ελλάδα οι μαθητές με μαζικές καταλήψεις).
Η μεγάλη όμως μάζα των διαδηλώσεων ήταν, όπως είπαμε, ευθεία συνέχεια της μεγάλης παγκόσμιας αναταραχής του 2019, με το πανδημικό κραχ απλά να αυξάνει την έντασή τους. Αφορούσαν θέματα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά. Παραθέτουμε μερικές μόνο περιπτώσεις. Και ήταν ποικίλων τάσεων και προέλευσης.
Στη Λευκορωσία, μαζικές συγκεντρώσεις εναντίον του Προέδρου Λουκασένκο έγιναν μετά τις εκλογές και τις καταγγελίες για μεγάλης κλίμακας νοθεία
Στη Γαλλία, όπου ο Μακρόν χρησιμοποίησε την πανδημία και σαν ευκαιρία περαιτέρω καταστολής εναντίον των κοινωνικών κινημάτων που αντιδρούν στις πολιτικές του, τα Κίτρινα Γιλέκα ξαναβγήκαν στους δρόμους τον Σεπτέμβριο και κόσμος κατέβηκε μαζικά σε διαμαρτυρίες για τη δολοφονία Γάλλου καθηγητή από φανατικό ισλαμιστή τον Οκτώβριο.
Στο Μαυροβούνιο, εκκλησιαστικές και πολιτικές διαδηλώσεις γέμισαν τους δρόμους τον Ιούνιο και τον Σεπτέμβριο. Στη Σερβία αναταραχές είχαμε τον Ιούλιο σε μια συνέχεια μεταξύ της διαμαρτυρίας για την επαναφορά του λοκντάουν και της διαμαρτυρίας για εκλογική νοθεία…
Αλλά και στη Βουλγαρία η κοινωνική και πολιτική αναταραχή άρχισε τον Ιούλιο και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Στην Αλβανία η κατεδάφιση του Εθνικού Θεάτρου των Τιράνων εν μέσω καραντίνας προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις
Πέρα από τη γειτονιά μας, και στις τέσσερις άκρες του κόσμου οι διαδηλώσεις και οι κινητοποιήσεις είναι αλλεπάλληλες και δυναμικές, ενώ η πανδημία χρησιμοποιείται σαν πρόσχημα καταστολής τους. Ενδεικτικά:
- Στην Ταΐλάνδη (Οκτώβριος – Νοέμβριος). Στα πλαίσια του κινήματος για τη δημοκρατία και αμφισβήτησης των υπερεξουσιών βασιλιά. Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν τον Φεβρουάριο και συνεχίζονται μέχρι και σήμερα
Επίθεση της αστυνομίας σε διαδηλωτές στην Μπανγκόκ
- Στην Ινδονησία, όπου έγιναν μεγάλες διαδηλώσεις για να αποκρουστεί ο νέος εργασιακός νόμος που ξεκίνησαν από τον Γενάρη και κορυφώθηκαν τον Οκτώβριο. Οι διαδηλωτές συγκρούστηκαν με την αστυνομία για να εμποδίσουν έναν νόμο που μεταξύ άλλων καταργεί τις κλαδικές συμβάσεις και περιορίζει τις αποζημιώσεις λόγω απόλυσης – ως απάντηση στην κρίση που προκάλεσε ο COVID-19, αν σας θυμίζει όλο αυτό κάτι. Οι υγειονομικές αρχές της χώρας προφανώς ανησυχούν για την ένταση της πανδημίας εξαιτίας των ταραχών, όμως αντίθετα με τις δικές μας συνιστούν αυτοσυγκράτηση όχι μόνο στους διαδηλωτές, αλλά και στην κυβέρνηση στην οποία υποδεικνύουν να μην περάσει νόμους που θα φέρουν λαϊκή αντίδραση.
- Στο Λίβανο, με την κοινωνία επί ποδός πολέμου από το 2019, η μεγάλη έκρηξη της Βηρυτού τον Αύγουστο, ξαναέστειλε τον κόσμο στους δρόμους, αλλά και στα νοσοκομεία και σε αναζήτηση στέγης. Οι διαδηλώσεις ήταν σημαντικές, αλλά σε σχέση με την έκρηξη και την βαθειά οικονομική κρίση ήταν μάλλον ήσσονος σημασίας ως προς την έξαρση της πανδημίας,
- Στο Σουδάν η πολιτική αστάθεια του 2019 κληρονομήθηκε και μέσα στην πανδημία. Από τον Σεπτέμβριο μέχρι σήμερα οι διαμαρτυρίες έχουν ενταθεί και λόγω της οικονομικής καταστροφής. Το Σουδάν
- Στην Αίγυπτο, διαδηλώσεις με εργατικά και οικονομικά αιτήματα ξέσπασαν τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο και κατεστάλησαν με αγριότητα.
- Στην Πολωνία έγιναν μαζικές – και τελικά νικηφόρες – διαδηλώσεις εν μέσω οξύτατης έξαρσης της πανδημίας, μέσα στον Οκτώβριο για τη διατήρηση του δικαιώματος στην έκτρωση
- Τις τελευταίες ημέρες το Περού έγινε η τελευταία χώρα της Λατινικής Αμερικής που βγήκε στο μονοπάτι των μεγάλων λαϊκών κινητοποιήσεων
Το Περού είναι η χώρα που μαζί με το Βέλγιο είναι στην πρώτη θέση των θανάτων από COVID-19 κατ’ αναλογίαν στον πληθυσμό τους, έχοντας χάσει από την πανδημία περίπου έναν από 1000 πολίτες του. Οι επόμενες εβδομάδες θα δείξουν αν και πόσο η κινητοποίηση θα επηρεάσει αρνητικά την εξέλιξη της πανδημίας.
Πόσο υποδαύλισαν την πανδημία οι διαδηλώσεις;
Αν εξαιρέσει κανείς τις διαδηλώσεις του BLM στις ΗΠΑ, όπου όπως έχουμε δει τα συμπεράσματα για τη σύνδεση της έξαρσης της πανδημίας και των πολιτικών συγκεντρώσεων είναι μάλλον αρνητικά, δηλαδή οι διαδηλώσεις δεν φαίνεται σε τελική ανάλυση να επηρέασαν τη διασπορά του ιού στον πληθυσμό, επιδημιολογικές επεξεργασίες για τις υπόλοιπες ανά τον κόσμο διαδηλώσεις, από όσο ψάξαμε, δεν έχουμε, Για κάποιες περιπτώσεις είναι νωρίς να πούμε ή δε θα υπάρξουν ποτέ αξιόπιστα στοιχεία, για άλλες όμως με κάθε επιφύλαξη μπορούμε να καταλήξουμε σε ένα πρόχειρο συμπέρασμα: με βάση την εξέλιξη των θανάτων στις διάφορες χώρες, εκ πρώτης όψεως, ακόμα και χώρες που είχαν μεγάλης έκτασης και συχνότητας υπαίθριες διαδηλώσεις, δεν μοιάζει να επηρεάστηκαν ως προς την πορεία της πανδημίας εμφανώς αρνητικά. Προφανώς οι παράγοντες που εμπλέκονται σε μια τέτοια ανάλυση είναι πολλοί και δεν μπορεί κανένας να είναι κατηγορηματικός, αλλά πάρτε για παράδειγμα τη Βολιβία:
Στη Βολιβία μια πάρα πολύ ενεργή προεκλογική εκστρατεία τον Σεπτέμβρη και τον Οκτώβρη, με πολλαπλές συγκεντρώσεις, προηγήθηκε της αναμέτρησης, πέραν του θερμού Αυγούστου των διαδηλώσεων. Η εξέλιξη του αριθμού θανάτων στη χώρα είναι ομαλά πτωτική από τα τέλη Αυγούστου περίπου και μετά
Το ίδιο και στη Χιλή, όπου αλλεπάλληλες διαδηλώσεις και πανηγυρισμοί μοιάζουν να έχουν περάσει χωρίς να αφήσουν κάποιο πανδημικό ίχνος
Με δεδομένο πως ανάλογα δε μοιάζει να συσχετίζονται οι πορείες και οι διαμαρτυρίες σε ανοιχτό χώρο με τον αριθμό των θανάτων από COVID-19, π.χ. ούτε στη Σερβία, ούτε στη Λευκορωσία, μπαίνει κανείς στον πειρασμό να εικάσει πως όλες αυτές οι μαζικότατες διαμαρτυρίες στο δρόμο (στις περισσότερες εκ των οποίων πάντως αξίζει να τονίσει κανείς, οι διαδηλωτές συμμετείχαν με μάσκα, και κρατώντας όση απόσταση ήταν εφικτή) δεν επηρέασαν την εξέλιξη της πανδημικής διασποράς κατά κάποιον οφθαλμοφανή τρόπο. Η ανάλυση των επιπτώσεων στην πανδημική διασπορά των διαδηλώσεων στις ΗΠΑ, είναι το προηγούμενο που επιτρέπει μια τέτοια εικασία, αλλά προφανώς αν δεν υπάρξουν μελέτες επί του συγκεκριμένου δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τη συνολική εικόνα – μια και τα στοιχεία σε άλλες χώρες (π.χ. Μαυροβούνιο) δεν επιτρέπουν την εύκολη γενίκευση. Μπορεί να έχει σχέση με τον καλοκαιρινό καιρό (αλλά στη Χιλή έχει άνοιξη π.χ.), μπορεί απλά η επίδραση να μην μπορεί να διακριθεί μέσα στον στατιστικό θόρυβο.
Πολιτική Διαμαρτυρία και Πανδημία
Ας κρατήσουμε λοιπόν από την παραπάνω ενδεικτική παρουσίαση, πως παγκοσμίως οι καραντίνες, τα λοκ-ντάουν και τα περιοριστικά μέτρα κάθε άλλο παρά απέτρεψαν τις δημόσιες πολιτικές κινητοποιήσεις και τις κοινωνικές αναταραχές. Και πως οι αναταραχές αυτές σχεδόν παντού δεν ακολουθήθηκαν από εμφανείς εξάρσεις της πανδημίας.
Πιο ενδιαφέρον από την επιδημιολογική πλευρά των διαδηλώσεων όμως, έχει για μας η συζήτηση που διεξάγεται παγκόσμια, για την ισορροπία μεταξύ των δημοκρατικών δικαιωμάτων και της προστασίας από την πανδημία του κορονοϊού. Και αυτή είναι μια συζήτηση που εδώ, στην Ελλάδα, δεν έχουμε κάνει.
Ας αρχίσουμε με τα δικά μας. Η Διεθνής Αμνηστία κατήγγειλε τα περιοριστικά μέτρα που ανακοίνωσε προχθές η κυβέρνηση ευθέως ως δυσανάλογα και υπερβολικά:
Η Διεθνής Αμνηστία εκφράζει τη βαθύτατη ανησυχία της για την απόφαση των ελληνικών αρχών να εκδώσουν γενική απαγόρευση των δημοσίων συναθροίσεων για τέσσερις ημέρες και καλεί επειγόντως τις αρχές να την ανακαλέσουν, καθώς συνιστά δυσανάλογο περιορισμό στα δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης και της ειρηνικής συνάθροισης.
Ο Nils Muižnieks, περιφερειακός διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη δήλωσε: «Η απόφαση των ελληνικών αρχών να εκδώσουν γενική απαγόρευση σε όλες τις δημόσιες συναθροίσεις σε ολόκληρη τη χώρα είναι δυσανάλογη και παραβιάζει τις υποχρεώσεις της Ελλάδας βάσει του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ορισμένοι περιορισμοί στο δικαίωμα της ειρηνικής συνάθροισης για τον έλεγχο της πανδημίας μπορούν να είναι επιτρεπτοί, αλλά πρέπει να πληρούν τις αρχές της αυστηρής αναγκαιότητας και της αναλογικότητας. Οι κυβερνήσεις δεν έχουν καμία λευκή επιταγή για να περιορίσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, ακόμη και σε αυτές τις δύσκολες στιγμές».
Η θέση αυτή της Διεθνούς Αμνηστίας είναι απόλυτα συμβατή με τον τρόπο με τον οποίο είχε καταγγείλει την αντίστοιχη ακρότητα του Μακρόν στη Γαλλία, όταν είχε και αυτός για λόγους “υγείας” επιβάλλει πολιτικό σιωπητήριο. Ήταν η συνέχεια μιας φονικής εκστρατείας δύο ετών εναντίον των Κίτρινων Γιλέκων, που ήδη μετρά νεκρούς και πολυάριθμους τραυματίες. H Διεθνής Αμνηστία τον Σεπτέμβριο, στην έκθεσή της για την ποινικοποίηση του δικαιώματος στη διαμαρτυρία από την κυβέρνηση Μακρόν αναφέρει μεταξύ άλλων το (οικείο πλέον και σε μας) παράδοξο να απαγορεύεται η δημόσια συνάθροιση 10 ατόμων (κατέπεσε δικαστικά αργότερα), αλλά να επιτρέπεται ταυτόχρονα η συνάθροιση περισσοτέρων από δέκα ατόμων σε ΜΜΜ, σε χώρους εργασίας κτλ. Η έκθεση επισημαίνει παράλληλα και τη συνέχεια των περιοριστικών μέτρων με τις πολιτικές καταστολής, και φιμώματος κάθε διαμαρτυρίας που είχε ήδη εγκαινιάσει ο Γάλλος Πρόεδρος.
Ο Μάρκο Περολίνι, ερευνητής της Διεθνούς Αμνηστίας στην Ευρώπη, παρατηρεί, σε άρθρο στο οποίο εκφράζεται η ανησυχία για τη μονιμότητα της καταστολής της διαμαρτυρίας στην Ευρώπη, πως:
Οι Ευρωπαϊκές αρχές δεν κατέστειλαν απλά βίαια τις διαμαρτυρίες μέσα στο 2019. Χρησιμοποίησαν επίσης την πανδημία του 2020 σαν προπέτασμα καπνού για την επιδίωξη της συστηματικής αποσιώπησης της διαφωνίας
– Μάρκο Περολίνι
Ανάλογες ανησυχίες υπάρχουν και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού καθώς μια σειρά από πολιτείες έχουν υπερβεί τα όρια της απλής προστασίας της δημόσιας υγείας, περιορίζοντας με τρόπο εξαιρετικά προβληματικό για τη δημοκρατία τις δημόσιες συναθροίσεις και διαδηλώσεις – ακόμα και όταν αυτές είναι ειρηνικές. Άλλωστε η καταπάτηση των δικαιωμάτων του συνέρχεσθαι και όχι μόνο, με αφορμή την πανδημία είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Όψεις του έχει αποτυπώσει περιληπτικά η ΜΚΟ CIVICUS, σε έκθεσή της τον Οκτώβριο.
Η Διεθνής Αμνηστία δεν είναι η μόνη λοιπόν, που επισημαίνει τους κινδύνους της κατάχρησης των μέτρων για την πανδημία για πολιτικούς και όχι υγειονομικούς σκοπούς. Ο ίδιος ο ΟΗΕ, σε έκθεσή του με τίτλο COVΙD-19 και Ανθρώπινα Δικαιώματα, λέει τα ακόλουθα:
Μέτρα έκτακτης ανάγκης ή ασφαλείας, αν είναι απαραίτητα, θα πρέπει να είναι προσωρινά και να έχουν σαν στόχο την προστασία των ανθρώπων. Είμαστε στη μάχη αυτή όλοι μαζί. Η πανδημία συνιστά έναν σοβαρό κίνδυνο γα τη δημόσια υγεία με ευρείες συνέπειες για την ειρήνη και την ασφάλεια. Τα σώματα ασφαλείας έχουν ένα ρόλο να παίξουν για να στηρίξουν τη μάχη εναντίον της ασθένειας και να προστατεύσουν τον κόσμο. Έκτακτες εξουσίες μπορεί να αποδειχθούν απαραίτητες, αλλά ευρύτατες εκτελεστικές εξουσίες, που δίνονται γρήγορα με ελάχιστη δημοκρατική εποπτεία, κρύβουν κινδύνους. Οι βίαιες αντιδράσεις των σωμάτων ασφαλείας υπονομεύουν την υγειονομική απόκριση και μπορεί να εντείνουν τους υπάρχοντες κινδύνους στην ειρήνη και την ασφάλεια ή να δημιουργήσουν καινούριους. Η καλύτερη αντίδραση είναι εκείνη που έχει σαν στόχο την αναλογική απάντηση σε άμεσους κινδύνους ενώ ταυτόχρονα προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα μέσα σε ένα κράτος δικαίου…
Η καθ’ημάς απαγόρευση
Ζούμε σε ιδιαίτερες εποχές: ενώ είναι προφανές πως είναι απαραίτητη η οργάνωση της κοινωνίας με τέτοιο τρόπο ώστε να προστατευτεί από την πανδημία όσο γίνεται, νιώθει κανείς τη βαριά σκιά της πανδημικής συνθήκης να πέφτει πάνω σε βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Στον πυρήνα της αντίληψης των κοινωνιών μας για το τι συγκροτεί ελευθερία. Υπάρχει η όχι παράλογη ανησυχία πως τα μέτρα αυτά θα είναι μεν προσωρινά ως προς την αυστηρότητά τους, και ενδέχεται να φύγουν ολοκληρωτικά και τύποις, όταν τελειώσει η πανδημία (ό,τι και να σημαίνει αυτό), αλλά το προηγούμενο που θα έχουν δημιουργήσει θα βαρύνει στην εξέλιξη των υπερεξουσιών που θα μπορεί όλο και πιο εύκολα να λαμβάνει η εκτελεστική εξουσία. Και τονίζω το εκτελεστική γιατί η νομοθετική εξουσία δια των τηλεδιασκέψεων και των περιορισμών μετακίνησης υποβαθμίζεται, και έπεται των άμεσων αποφάσεων που παίρνει η εκτελεστική εξουσία σε ένα κράτος έκτακτης ανάγκης. Η δε δικαστική, ιδίως στη χώρα μας, έρχεται και επικυρώνει λίγο-πολύ τα συντελεσμένα. Και αυτά συμβαίνουν πάνω στο ήδη υπάρχον πλαίσιο στη χώρα μας του μητσοτακικού επιτελικού κράτους που ήδη είχε δείξει προς τα εκεί πριν καν μας πλήξει η πανδημία.
Το γεγονός πως και στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλά μέρη στον κόσμο, η πανδημική καταστολή δεν έρχεται σαν απότομη ασυνέχεια αλλά δένει απόλυτα με μια προϋπάρχουσα πορεία ολοένα και περισσότερης αστυνομοκρατίας και κατασταλτικής έντασης, είναι κάτι ανησυχητικό για όσους το αστυνομικό κράτος δεν αποτελεί πολιτικό ιδεώδες
Με αυτή την έννοια η γενική απαγόρευση που επέβαλε από 15/11 μέχρι σήμερα στις 9 το βράδυ (αλλά φυσικά, απλά θα αλλάξουμε απαγόρευση εκείνη την ώρα μέχρι τις 5 την άλλη μέρα) η κυβέρνηση, σε συνδυασμό με τις τρομακτικές επιδείξεις κατασταλτικής μανίας των μονάδων κρούσης της ΕΛ.ΑΣ, δεν είναι κάτι που μπορούμε να ξεπεράσουμε απλά. Η απόλυτη έλλειψη αναλογικότητας στην αντίδραση, η γενικότητα της απαγόρευσης, η εμφανής υποκρισία της καθώς καθημερινά συνωστίζονται σε ΜΜΜ και σε χώρους εργασίας πολύ πάνω από τέσσερις άνθρωποι χωρίς κανένα απαγορευτικό, αλλά και η κατασταλτική υποκρισία της απόλυτης αδιαφορίας για την προστασία από τον κορονοϊό από τους ίδιους τους αστυνομικούς για τον εαυτό τους, πολύ δε περισσότερο για όσους συνελάμβαναν, θα πρέπει να θεωρηθεί τεκμήριο υστερόβουλης χρήσης της έκτακτης ανάγκης για την τακτοποίηση πολιτικών αναγκών της κυβέρνησης. Μπροστά σε κόμματα και οργανώσεις τα οποία ήταν έτοιμα να συζητήσουν ασφαλείς, συμβολικούς τρόπους για να διεξαχθεί ένα τελετουργικό στην ουσία, η κυβέρνηση απάντησε με το σόου καταστολής που είδαμε χθες. Οι συγκρίσεις όχι μόνο με τη Γαλλία, αλλά και με τη Χιλή και την Κολομβία, είναι αναπόφευκτες
Δε γνωρίζω πόσο ασφαλές υγειονομικά είναι το να διαδηλώνει σήμερα κανείς, υποψιάζομαι πως αν το κάνει με όρους ΚΚΕ, σχεδόν απόλυτα. Γνωρίζω όμως πως είναι εξαιρετικά επικίνδυνο για τη δημοκρατία να πάψουμε να διαδηλώνουμε, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλον τον κόσμο. Άλλωστε, όπως είδαμε ο πραγματικός κίνδυνος μαζί με την καταστολή και την τρομοκράτηση κάθε άλλο παρά απέτρεψαν τις μαζικές διαμαρτυρίες παντού στον πλανήτη.
ΥΓ. Οι Ινδονήσιοι έχουν δίκιο: Αν δεν θέλει διαδηλώσεις για λόγους υγείας η κυβέρνηση μέσα στην καραντίνα, μπορεί να αναβάλλει την ψήφιση νομοσχεδίων που θα προκαλέσουν την ευθεία κινητοποίηση συνδικάτων και εργαζομένων, όπως π.χ. του επερχόμενου εργασιακού για μετά την καραντίνα. Έτσι θα μας γλιτώσει από το υγειονομικό κίνδυνο των διαδηλωτών
