Την Τετάρτη 9 Δεκεμβρίου 2020, εκατόν δεκαπέντε χρόνια από τον νόμο του 1905 για τον διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους, ο υπουργός Εσωτερικών Ζεράρ Νταρμανέν και η υφυπουργός και υπεύθυνη για την ιθαγένεια Μαρλέν Σιαπά, του κυβερνώντος κόμματος “La République En Marche!” (LREM) υπέβαλαν στο υπουργικό συμβούλιο της Γαλλίας το “Νομοσχέδιο παγίωσης του σεβασμού στις δημοκρατικές αρχές”. Πρόκειται για σχέδιο νόμου που εστιάζει ιδιαίτερα στις συνθήκες εκπαίδευσης και άσκησης λατρείας, το οποίο είχε ήδη προαναγγελθεί στην ομιλία του Εμμανουέλ Μακρόν στo Λε Μυρώ, όπου για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε ο όρος αυτονομισμός (séparatisme).
Η νομοθετική αυτή πρωτοβουλία επιταχύνθηκε με αφορμή τη δολοφονία του Σαμουέλ Πατύ, καθηγητή Ιστορίας σε γυμνάσιο της Γαλλίας, τον Οκτώβριο. Ο τίτλος του νομοσχεδίου επρόκειτο αρχικά να είναι “Νομοσχέδιο ενάντια στον αυτονομισμό” (Loi séparatisme), με τον οποίο είναι και ευρέως γνωστό, ωστόσο αυτός απορρίφθηκε και αντικαταστάθηκε από το “Νομοσχέδιο παγίωσης του σεβασμού στις δημοκρατικές αρχές”, κατόπιν της σφοδρής κριτικής των κομμάτων της αντιπολίτευσης.
Παρόλο που ο τίτλος και το περιεχόμενο του νομοσχεδίου διαφοροποιήθηκε, προκειμένου να μην “φωτογραφίζει” το Ισλάμ, είναι σαφές πως μια σειρά διατάξεών του θέτουν στο στόχαστρο τη μουσουλμανική θρησκεία. Άλλωστε, ο Μακρόν είχε διακηρύξει σε πληθώρα δημοσίων εμφανίσεων ότι σκοπεύει να λάβει όλα τα απαιτούμενα μέτρα ενίσχυσης του νομοθετικού πλαισίου, ώστε ο “εσωτερικός εχθρός” να ηττηθεί. Επιπλέον, στο εισαγωγικό σημείωμα του νομοσχεδίου, αναγράφεται πως “Μία ύπουλη, αλλά ισχυρή γάγγραινα, καταστρέφει αργά τα θεμέλια της κοινωνίας μας σε ορισμένες περιοχές. Αυτή η γάγγραινα είναι ουσιαστικά ισλαμικής έμπνευσης. Αποτελεί την ενσάρκωση ενός οργανωμένου, πολιτικο-θρησκευτικού σχεδίου, του οποίου η φιλοδοξία είναι να υπερισχύσουν οι θρησκευτικοί κανόνες έναντι του εθιμικού δικαίου που έχει ελεύθερα καθιερωθεί. Θέτει σε κίνηση μια αυτονομιστική δυναμική που στοχεύει στη διαίρεση”.
Μέσω των διατάξεων του συγκεκριμένου νομοσχεδίου επιδιώκεται, λοιπόν, ο εμπλουτισμός του νομοθετικού οπλοστασίου της Γαλλίας, προκειμένου να παταχθεί ο ριζοσπαστικός ισλαμισμός που, όπως αναφέρεται “επιδιώκει την αποσταθεροποίηση της Δημοκρατίας”.
Ποινικοποίηση της διαμαρτυρίας;
Με το άρθρο 4εισάγεται στον Ποινικό Κώδικα ένα νέο αδίκημα, καθώς ορίζεται πως “η απειλή, η άσκηση βίας ή οποιαδήποτε άλλη εκφοβιστική πράξη εναντίον δημοσίου υπαλλήλου, με στόχο ένα άτομο να αποκτήσει για τον εαυτό του ή για άλλους μια πλήρη ή μερική εξαίρεση ή μια διαφοροποιημένη εφαρμογή των κανόνων που διέπουν τη λειτουργία της εν λόγω υπηρεσίας, θα τιμωρείται με ποινή φυλάκισης πέντε ετών και πρόστιμο 75.000 ευρώ”. Στο ίδιο άρθρο διευκρινίζεται πως όσοι πολίτες μη γαλλικής καταγωγής κριθούν ένοχοι για το αδίκημα αυτό, αντιμετωπίζουν ποινή απέλασης μεγαλύτερης των δέκα ετών, η οποία ενδέχεται να είναι οριστική.
Η θέσπιση της εν λόγω διάταξης θα έχει ως αποτέλεσμα τη φίμωση των μεταναστών και προσφύγων της Γαλλίας, καθώς οποιαδήποτε αντίδραση σχετικά με πρακτικές δημοσίων υπαλλήλων ή υπηρεσιών, ενδέχεται να επιφέρει την απέλασή τους.
Απέλαση λόγω πολυγαμίας
Το άρθρο 14ορίζει πως στο εξής δεν θα παρέχεται άσυλο και άδεια διαμονής σε πρόσφυγες ή μετανάστες που ζουν σε καθεστώς πολυγαμίας, ενώ, ταυτόχρονα, πρόκειται να ανακληθεί κάθε άδεια που έχει χορηγηθεί σε πολυγαμικά άτομα μη γαλλικής καταγωγής. Η εφαρμογή αυτού του παραβιαστικού για τα ανθρώπινα δικαιώματα μέτρου θα έχει ως αποτέλεσμα την απέλαση όσων πολυγαμικών αλλοδαπών ζουν στη χώρα. Το άρθρο 15στοχεύει επίσης στην καταπολέμηση της πολυγαμίας, περιορίζοντας το ποσό της σύνταξης ενός ατόμου σε μία μόνο επιζώσα σύζυγο και στην παροχή μεριδίου στις άλλες συζύγους μόνον εφόσον είχε κατατεθεί διαζύγιο πριν τον θάνατό του.
Δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων
Επιπλέον, στο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται διατάξεις σχετικά με τη ρητορική μίσους και το παράνομο περιεχόμενο στο Διαδίκτυο. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 18 αναγράφεται πως “τιμωρείται με φυλάκιση τριών ετών και πρόστιμο 45.000 ευρώ η αποκάλυψη, διάδοση ή μετάδοση, με οποιονδήποτε τρόπο, πληροφοριών σχετικά με την ιδιωτική, οικογενειακή ή επαγγελματική ζωή ενός ατόμου, οι οποίες επιτρέπουν την ταυτοποίηση ή τον εντοπισμό του με σκοπό να εκτεθεί το ίδιο ή τα μέλη της οικογένειάς του με άμεσο κίνδυνο πλήγματος στη ζωή, τη σωματική ή διανοητική ακεραιότητα και τα περιουσιακά του στοιχεία”. Στο ίδιο άρθρο ορίζεται ακόμη πως “όταν το αδίκημα διαπράττεται είς βάρος ατόμου που κατέχει δημόσια εξουσία ή εκτελεί τα καθήκοντά του ως υπάλληλος δημόσιας υπηρεσίας, οι ποινή αυξάνεται σε φυλάκιση πέντε ετών και πρόστιμο 75.000 ευρώ”.
Άραγε στο συγκεκριμένο άρθρο αποτυπώνεται μια ακόμη προσπάθεια της κυβέρνησης να ποινικοποιήσει τη δημοσιοποίηση υλικού στο οποίο απεικονίζονται αστυνομικοί, όπως επιχείρησε ήδη να κάνει στο άρθρο 26 του Νομοσχεδίου για την Καθολική Ασφάλεια, το οποίο, μετά τις θυελλώδεις αντιδράσεις των Γάλλων πολιτών, επιστράφηκε στο Κοινοβούλιο με τη δέσμευση του πρωθυπουργού να ξαναγραφτεί;
Εκπαίδευση
Τοάρθρο 21 θεσπίζει την υποχρεωτική εκπαίδευσης για όλα τα παιδιά που υπόκεινται σε αυτή, ηλικίας τριών έως δεκαέξι ετών. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό “Η υποχρεωτική διδασκαλία πραγματοποιείται σε δημόσια ή ιδιωτικά ιδρύματα ή σχολεία. Μπορεί επίσης, κατά παρέκκλιση, να παρέχεται κατ’ οίκον, κατόπιν άδειας που εκδίδεται υπό όρους”στους οποίους πλέον δεν συμπεριλαμβάνονται“οι πολιτικές, φιλοσοφικές ή θρησκευτικές πεποιθήσεις που επικαλούνται οι κηδεμόνες των παιδιών”. Στο εξής, λοιπόν, θα απαγορεύεται δια νόμου η κατ’ οίκον διδασκαλία, που αποτελεί σύνηθες φαινόμενο για τους μουσουλμάνους της Γαλλίας, και ιδιαίτερα για τα κορίτσια, καθώς απαγορεύεται να κυκλοφορούν σε δημόσιους χώρους με οποιουδήποτε τύπου πέπλο που καλύπτει το πρόσωπο.
Από το συγκεκριμένο άρθρο απορρέει ένα ακόμη ζήτημα: η εκπαίδευση των παιδιών που ζουν σε καθεστώς φτώχειας και που θα μπορούσαν, εφόσον η φοίτηση σε σχολείο καθίσταται υποχρεωτική, να ενταχθούν στο εκπαιδευτικό σύστημα. Ωστόσο, δεν υπάρχει ανάλογη πρόβλεψη σε κανένα σημείο του νομοσχεδίου.
Τέλος, στο άρθρο 22ορίζεται πως η απόφαση για την αναστολή λειτουργίας όσων ιδιωτικών σχολείων κρίνονται ύποπτα για διάδοση αυτονομιστικών ιδεών θα λαμβάνεται από τη Νομαρχία, χωρίς να απαιτείται δικαστική απόφαση. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί το πρόσφατο κλείσιμο ενός σχολείου στο Παρίσι, το οποίο οι καθηγητές καταγγέλλουν ότι αποφασίστηκε λόγω της φοίτησης μουσουλμάνων μαθητών σε αυτό.
Λατρεία
Το υπό συζήτηση νομοσχέδιο περιλαμβάνει είκοσι ένα άρθρα που αφορούν αποκλειστικά στις θρησκευτικές ενώσεις και την άσκηση λατρείας. Παρόλο που οι διατάξεις αυτές σε θεωρητικό επίπεδο αφορούν το σύνολο των θρησκειών, είναι σαφές πως εντάσσονται στο πλαίσιο ενός γενικευμένου σχεδίου αποδυνάμωσης του ισλαμισμού.
Άλλωστε, στα τέλη Νοεμβρίου, ο Υπουργός Εσωτερικών της Γαλλίας, Ζεράρ Νταρμανέν ανήγγειλε συντονισμένες έρευνες σε εβδομήντα έξι τζαμιά της Γαλλίας ώστε να διερευνηθούν οι συνθήκες λειτουργίας και ο ρόλος τους στη διαδοση εξτρεμιστικών ιδεών, ενώ οι γαλλικές αρχές έχουν ήδη προχωρήσει στο προσωρινό κλείσιμο μεγάλου τζαμιού στην περιοχή του Παρισιού.
Παράλληλα, ο πρόεδρος Μακρόν αναμένει από την ομοσπονδία ισλαμικών συλλόγων και το Συμβούλιο Παιδείας των Γάλλων Μουσουλμάνων να συνυπογράψουν τη “Χάρτα των αξιών της Γαλλικής Δημοκρατίας”, μέσω της οποίας πρόκειται να καθοριστεί το έργο των ιμάμηδων, ενώ η εκπαίδευσή τους θα ελέγχεται στο μέλλον από ένα Συμβούλιο Ιμάμηδων. Τέτοιου είδους περιορισμοί δεν υπήρχαν μέχρι πρότινος στη Γαλλία, καθώς τα τζαμιά είχαν τη δυνατότητα να απασχολούν ιμάμηδες από το εξωτερικό.
Μέσω του συγκεκριμένου νομοσχεδίου θεσπίζονται αυστηροί περιορισμοί σχετικά με τη δραστηριότητα των θρησκευτικών ενώσεων. Το άρθρο 26 ορίζει ότι “οι θρησκευτικές ενώσεις έχουν ως αποκλειστικό αντικείμενο την άσκηση λατρείας”, ενώ στα άρθρα 31 και 40, διευκρινίζεται πως τιμωρείται με ποινή φυλάκισης ενός έτους και πρόστιμο 15.000 ευρώ “η διεξαγωγή πολιτικών συναντήσεων σε χώρους που χρησιμοποιούνται συνήθως για την άσκηση λατρείας ή σε σχετιζόμενα με αυτή κτήρια, καθώς και οι εκλογικές συγκεντρώσεις στους χώρους αυτούς”.
Επιπλέον, μέσω του άρθρου 31, ορίζεται πως εφόσον υπάρξει καταδίκη πολίτη για συγκεκριμένα αδικήματα “η θρησκευτική ένωση ή ο χώρος λατρείας όπου διαπράχθηκε το εκάστοτε αδίκημα θα φέρουν την ευθύνη του πολίτη, εκτός εάν το αδίκημα διαπράχθηκε από πρόσωπο που δεν είναι μέλος του λατρευτικού χώρου ή του συλλόγου ή δεν ενεργεί κατόπιν πρόσκλησης του τελευταίου και υπό συνθήκες τις οποίες δεν θα μπορούσε να γνωρίζει”. Ακόμη, στο ίδιο άρθρο θεσπίζεται ποινή φυλάκισης επτά ετών για την υποκίνηση διακρίσεων, μίσους ή βίας εντός τόπου λατρείας. Επιπλέον, τα άτομα που καταδικάζονται για τα αδικήματα αυτά θα στερούνται, μεταξύ άλλων, του δικαιώματος να συνδέονται με τη θρησκεία και να εμφανίζονται σε χώρους λατρείας για περίοδο δέκα ετών από την ημερομηνία επικύρωσης της καταδίκης.
Στα άρθρα 33-34-35 τίθενται αυστηροί όροι σχετικά με τη χρηματοδότηση των θρησκευτικών συλλόγων, κυρίως όταν τα χρήματα προέρχονται από το εξωτερικό, καθώς και πολύ αυστηρές ποινές για την παραβίαση κάποιας από τις νέες διατάξεις.
Το άρθρο 38 ορίζει πως πλέον “τιμωρείται με φυλάκιση ενός έτους και πρόστιμο 15.000 ευρώ όποιος εξαναγκάσει κάποιο άτομο να ασκήσει ή να μην ασκήσει λατρεία, να συμμετάσχει ή όχι σε μια λατρευτική ένωση και σε λατρευτικές πρακτικές, κάνοντάς το να φοβάται μήπως χάσει τη δουλειά του ή εκθέτοντας το άτομο, την οικογένειά του ή την περιουσία του”, ενώ“η ποινή αυξάνεται σε φυλάκιση τριών ετών και πρόστιμο 45.000 ευρώ αν ο δράστης ασκήσει βία”.
Τέλος, στο άρθρο 44προσδιορίζονται οι λεπτομέρειες σχετικά με την προσωρινή ή οριστική αναστολή λειτουργίας ενός χώρου λατρείας. “Ο εκπρόσωπος του κράτους ή ο διοικητής της αστυνομίας στο Παρίσι μπορεί να διατάξει το προσωρινό κλείσιμο χώρων λατρείας στους οποίους οι δηλώσεις, οι διαδιδόμενες ιδέες και θεωρίες ή οι δραστηριότητες που πραγματοποιούνται υποκινούν το μίσος ή τη βία εναντίον ενός ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων ή τείνουν να δικαιολογούν ή να ενθαρρύνουν τέτοιες καταστάσεις”, ενώ ταυτόχρονα στο άρθρο αυτό αναφέρεται πως ενδέχεται να δοθεί εντολή και για το κλείσιμο διάφορων χώρων που με κάποιο τρόπο σχετίζονται με τους χώρους λατρείας των οποίων η λειτουργία έχει ανασταλεί.
Διττής ανάγνωσης
Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές προσπάθειες αναθεώρησης του νόμου περί διαχωρισμού Εκκλησίας και Κράτους, επηρεάζοντας τουλάχιστον τέσσερα θεμελιώδη σχέδια νόμου σχετικών με τις δημόσιες ελευθερίες, (1881: ελευθερία του Τύπου, 1882: υποχρεωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση, 1905: διαχωρισμός Εκκλησίας και Κράτους, 1907: δημόσια άσκηση λατρείας) και ενισχύει τη θρησκευτική αστυνόμευση, αυξάνοντας τους λόγους για το κλείσιμο χώρων λατρείας και τις κυρώσεις που υφίστανται οι παραβάτες.
Πρόκειται για σχέδιο νόμου διττής ανάγνωσης, καθώς εκ πρώτης όψεως οι διατάξεις του στοχεύουν στη σταθεροποίηση της Δημοκρατίας, ωστόσο στο βάθος, για μία ακόμη φορά εντοπίζονται ασάφειες και στοχοποίηση της μουσουλμανικής θρησκείας.
Εγείρεται αναπόφευκτα το ερώτημα: Με ποια κριτήρια θα επιβληθούν τα παραπάνω μέτρα; Επαφίεται στην αντίληψη του εκάστοτε διοικητή της αστυνομίας ή νομάρχη η αναστολή της λειτουργίας των χώρων εκπαίδευσης και λατρείας;
Η κυβέρνηση εξακολουθεί να νομοθετεί με διαδικασίες fast track εν μέσω πανδημίας, ενώ σύσσωμος ο γαλλικός λαός δείχνει την έντονη δυσαρέσκειά του για τα αλλεπάλληλα νομοσχέδια που τίθενται προς διαβούλευση. Αξίζει να σημειωθεί πως κανένα από αυτά δεν αφορά την υγεία και τη λήψη μέτρων προκειμένου η Γαλλία να αντεπεξέλθει στις υγειονομικές και οικονομικές απαιτήσεις που δημιούργησε ο κορονοϊός.
Η πρακτική αυτή καθιστά σαφές πως την περίοδο αυτή, παρά την υγειονομική και οικονομική κρίση που διέρχεται η χώρα, η δημοκρατία εξακολουθεί να αποτελεί το μεγαλύτερο διακύβευμα.
