Την περασμένη εβδομάδα, η συζήτηση για την πορεία της πανδημίας του κορονοϊού στην Ευρώπη περιστράφηκε χονδρικά γύρω από τα ζητήματα της άρσης της πατέντας για τα εμβόλια και την αντίστοιχη εξέλιξη των προγραμμάτων εμβολιασμού στον γενικό πληθυσμό και τις επιμέρους ηλικιακές, κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες, ανάλογα με τον σχετικό προγραμματισμό και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών-μελών της.
Σε αυτό το πλαίσιο αξίζει μια ειδικότερη ματιά στα διαδραματιζόμενα στην Ολλανδία. Για πολλούς λόγους. Πρώτον, επειδή εκεί συντελέστηκε η παραγωγή του εμβολίου της Johnson and Johnson, δεύτερον, επειδή η επιτυχία αυτή βασίστηκε, όπως και όλες οι άλλες, στην προγενέστερη ερευνητική προσπάθεια και δραστηριότητα δημόσιων πανεπιστημίων και ινστιτούτων και τρίτον και κυριότερο, επειδή το παράδειγμα των πολιτικών χειρισμών στη Χάγη δείχνει πως το θέμα με την άρση της πατέντας θα ήταν εκτός τόπου και χρόνου εφόσον μια κυβέρνηση έκανε χρήση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων και κινητοποιούσε το σύνολο των υπαρκτών ή εξελισσόμενων παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας και των φαρμακευτικών της εταιρειών προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
Το εμβόλιο της Johnson and Johnson είναι για την ακρίβεια προϊόν έρευνας, συνεργασίας, ελέγχων, τεστ και παραγωγής της ολλανδικής θυγατρικής εταιρείας, Janssen και της Φαρμακευτικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Λέιντεν, που έχουν έδρα στην ομώνυμη πόλη και συντονίστηκαν επί τούτου και με το κρατικό Ινστιτούτο Ιατρικών Ερευνών στην Ουτρέχτη. Σύμφωνα με τις κοινές εταιρικές και κυβερνητικές ανακοινώσεις, που έχουν και την επιστημονική έγκριση της ΟΜΤ, της ολλανδικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων για την καταπολέμηση της πανδημίας, το εμβόλιο αυτό έχει ποσοστό αποτελεσματικότητας 72% στο κύριο στέλεχος του ιού, 66% στη λεγόμενη κύρια βρετανική μετάλλαξη και 62% στην επονομαζόμενη νοτιοαφρικανική μετάλλαξη που και οι δύο πονοκεφαλιάζουν αρκετά τις Κάτω Χώρες. Το εμβόλιο χορηγείται σε μία και μόνη δόση, κάτι σίγουρα θετικό τουλάχιστον στα χαρτιά και συντηρείται σε χαμηλές θερμοκρασίες όχι όμως και στις “απαγορευτικές” των μείον 70 βαθμών Κελσίου όπως συμβαίνει με το εμβόλιο της Pfizer/BioNTech.
Το ζήτημα όμως εν προκειμένω είναι πως από την πρώτη στιγμή που αφενός ξέσπασε το παγκόσμιο ερευνητικό ενδιαφέρον για την παραγωγή εμβολίου εναντίον του κορονοϊού και αφετέρου ο ιδιωτικός τομέας υγείας οικειοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό τις προγενέστερες ή εν εξελίξει ερευνητικές προσπάθειες, η Janssen ως θυγατρική της αμερικανικής Johnson and Johnson υπέγραψε για την Ολλανδία μια προγραμματική συμφωνία όπου αναγνωρίστηκαν τα δικαιώματα έρευνας, παραγωγής και εκμετάλλευσης του Δημοσίου στα εμβόλια που θα παράγονταν με τη συμβολή και στη βάση των ερευνών ολλανδικών κρατικών ή εποπτευόμενων φορέων.
Με άλλα λόγια, για την Ολλανδία δεν τίθεται ζήτημα πατέντας στο “αμερικανικό” εταιρικό εμβόλιο της Johnson and Johnson, από τη στιγμή που το εμβόλιο προέκυψε και από τις έρευνες ολλανδικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, παράγεται σε ολλανδικές φαρμακευτικές μονάδες (δημόσιες, ιδιωτικές ή συνεργαζόμενες δεν έχει σημασία) και ελέγχεται από δημόσιους ή εποπτευόμενους φορείς του ολλανδικού κράτους. Στο ίδιο πλαίσιο, η Ολλανδία με βάση την προγραμματική συμφωνία ανάμεσα στην Johnson and Johnson/Janssen και την κυβέρνηση του Μαρκ Ρούτε, έχει προαγοράσει 11,7 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου ανεξάρτητα από τις προμήθειες τις οποίες θα κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, η χώρα που σήμερα λόγω των γενικών καθυστερήσεων και εγκληματικών λαθών στην Ε.Ε. εμφανίζει ένα ποσοστό μόλις 4% στον ολοκληρωμένο δύο δόσεων εμβολιασμό των υγειονομικών και των ηλικιωμένων της, μπορεί άμεσα να προσπεράσει και τη Βρετανία στη μαζικότητα των εμβολιασμών εφόσον υλοποιηθεί το πλάνο για πάνω από 65.000 μονοδοσικούς εμβολιασμούς κάθε μέρα σε εμβολιαστικά κέντρα, όπου μεταξύ άλλων θα προστατεύονται γιατροί και νοσηλευόμενοι και δεν θα γίνονται στόχοι νυχτερινών επιθέσεων με πέτρες και μολότοφ από ακροδεξιούς και νεοναζί εχθρούς της δημόσιας παρέμβασης στην υγεία και την πρόνοια.
Το παράδειγμα των πολιτικών χειρισμών και διαπραγματεύσεων στην Ολλανδία με αντικείμενο το εμβόλιο της Johnson and Johnson/Janssen/Universiteit Leiden όπως ορθότερα θα έπρεπε να αναφέρεται δείχνει και τον σωστό δρόμο για την (καθυστερημένη) άρση της πατέντας. Να απαιτηθεί, να επικυρωθεί και να συντελεστεί, αλλά με γνώμονα και τις παραγωγικές φαρμακευτικές δυνατότητες και την ανάλογη προεργασία είτε σε εθνικό είτε σε περιφερειακό επίπεδο ανάμεσα στις χώρες και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρώπης, γενικότερα. Αλλά αυτή η στάση προαπαιτεί ισχυρή πολιτική βούληση και δυνατά παραγωγικά θεμέλια, στοιχεία που για παράδειγμα η Ελλάδα δεν διαθέτει και λόγω της δεκαετούς μνημονιακής αποψίλωσης και της συντριβής, επιστημονικής και εργατικής, του ανθρώπινου δυναμικού της (όσα επικοινωνιακά πυροτεχνήματα και αν εκτοξεύσουν περί του αντιθέτου είτε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης τον περασμένο Απρίλιο είτε εσχάτως ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας).
Σε αντίθετη περίπτωση και επειδή η Ελλάδα δεν είναι “Ολλανδία” οι πολιτικοί ταγοί της χώρας μπορούν να ξανασκεφτούν τις διμερείς, διακρατικές και γεωπολιτικές δεσμεύσεις και υποχρεώσεις τους και να προστρέξουν στη Μόσχα και το Πεκίνο που έχουν και τις παραγωγικές βάσεις και το ανθρώπινο δυναμικό για να επιταχύνουν την παραγωγή και τη διάθεση των δικών τους εμβολίων.
Ακόμη και το υπερφίαλο Βερολίνο που δεν ακολούθησε το παράδειγμα της Ολλανδίας και έχασε τις “βαλσαμωμένες” (και “γερμανικές”…) παρτίδες του εμβολίου της Pfizer/BioNTech μέσα από τα χέρια του, κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση αναγνωρίζοντας έτσι και το γενικότερο πολιτικό φιάσκο των Βρυξελλών και της Κομισιόν με επικεφαλής την “εκλεκτή” Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στο ζήτημα της παραγωγής, προμήθειας και διάθεσης των εμβολίων στα κράτη-μέλη της κατ’ ευφημισμό Ένωσης.
